Ιουλία Ραλλίδη
Περπατώντας πριν στην οδό Ναυαρίνου, στο κέντρο της πόλης, κάποια στιγμή βρέθηκα έξω από ένα πολύ μικρό βιβλιοπωλείο των εκδόσεων Απόπειρα. Το μάτι μου έπεσε στη βιτρίνα εκεί όπου ήταν στημένα πολλά εξώφυλλα ενός και μόνο βιβλίου. Ακόμη και από μακριά ξεχώριζε η μορφή του Robert Johnson, του τεράστιου αυτού μπλουζίστα που η ροκ μυθολογία τον έχει τοποθετήσει στο Πάνθεον των κορυφαίων. Για πολλούς από όσους ήρθαν ύστερα απ’ αυτόν, υπήρξε ο μεγαλύτερος κιθαρίστας των blues όλων των εποχών. Πλησίασα πιο κοντά για να δω τις λεπτομέρειες του εξωφύλλου: «Αναζητώντας τον Ρομπερτ Τζόνσον» ο τίτλος, Πίτερ Γκουράλνικ ο συγγραφέας και κάτω με μεγάλα γράμματα το όνομα της μεταφράστριας Ιουλίας Ραλλίδη. Μπαίνω γρήγορα χαρούμενος στο βιβλιοπωλείο και ρωτάω τον υπάλληλο που ήταν εκεί: «Μεταφράζει ακόμα η Ιουλία Ραλλίδη;». Η απάντηση ήταν ένα ξαφνικό σοκ. Απ’ ό,τι φαίνεται η Ιουλία Ραλλίδη είχε φύγει προς τα τέλη του 2022 και αυτό ήταν το τελευταίο βιβλίο που μετέφρασε. Χωρίς να θέλω να αδικήσω κανέναν, μπορώ να πω ότι στον κόσμο της μουσικής δημοσιογραφίας και ιδιαίτερα σε αυτόν της rock κριτικής δεν υπήρξαν παλιότερα πολλοί άνθρωποι που να ήξεραν και τη μουσική, και το κοινωνικό περιβάλλον της, και τους κώδικές της και ταυτόχρονα να ξέρουν και καλά γράμματα, τόσο αγγλικά όσο και φυσικά ελληνικά. Θυμήθηκα την πρώτη μετάφρασή της που είχα διαβάσει και είχα απολαύσει, αφού είχα απορροφηθεί από τη ροή του λόγου, τη φυσικότητα που απέπνεαν οι σελίδες, τις πληροφορίες και τις αναφορές που ήταν όλες εκεί. Ηταν η περίφημη αυτοβιογραφία της Μπίλι Χόλιντεϊ «Η Κυρία Τραγουδάει τα Μπλουζ». Αποτελεί ακόμη και σήμερα ένα από τα τρία καλύτερα βιβλία που μπορεί να διαβάσει κανείς για την εποχή εκείνη, για την τζαζ και τα μπλουζ.
Η Ιουλία Ραλλίδη είχε μια καλλιέργεια και μόρφωση με την ευρύτερη αλλά και με την κυριολεκτική έννοια. Γνώριζε άριστα αγγλικά, γνώριζε αψεγάδιαστα ελληνικά και ήξερε με τη γραφή να μεταφράζει και να μεταφέρει στη γλώσσα μας ένα ολόκληρο σύμπαν. Κομψή και εύστοχη, καλλιεργημένη και με μεγάλη αγάπη για τη ροκ, την τζαζ και τα μπλουζ υπήρξε, όσες φορές μετέφρασε μουσικό βιβλίο, ιδανική μεταφράστρια. Λένε ότι η μετάφραση όσο πιο όμορφη είναι τόσο και πιο άπιστη! Η Ιουλία Ραλλίδη είχε καταφέρει να είναι μία από τις σπάνιες εξαιρέσεις αυτού του κανόνα. Θα μας λείψει.
Σοφία Εξάρχου
«Η ταινία μου είναι καλύτερη από εμένα» είπε πρόσφατα, με αφοπλιστικό τρόπο και ανεμελιά, η βραβευμένη σκηνοθέτης της ταινίας Animal, Σοφία Εξάρχου, σε μια συνέντευξη στο ραδιόφωνο και συγκεκριμένα στους πρωινούς του Best 92,6. Το είπε σαν να είναι το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο. Οδηγούσα εκείνη την ώρα και ξαφνιάστηκα από το πόσο απλά φανέρωσε μια πολύ μεγάλη αλήθεια της τέχνης.
Οσοι συναντάμε ανθρώπους της τέχνης και σε στιγμές προσωπικές, ο μεγαλύτερός μας φόβος είναι μήπως ο άνθρωπος που αγαπάμε ως καλλιτέχνη, όταν τον γνωρίσουμε από κοντά, μας απογοητεύσει και ταυτόχρονα συνδέσουμε αυτήν την απογοήτευση με το έργο με το οποίο έχουμε δεθεί και το έχουμε αγαπήσει. Με άλλα λόγια αν ο δημιουργός των έργων που μας έχει μαγέψει, δεν σταθεί στο ύψος των προσδοκιών μας. Αλλωστε είναι ένα από τα μεγάλα ντιμπέιτ της εποχής μας: μέχρι ποιον βαθμό ο δημιουργός ταυτίζεται με το έργο του. Θυμηθείτε πόσες φορές καλλιτέχνες, των οποίων τα έργα έχετε λατρέψει και έχετε συνδέσει στη ζωή σας με μεγάλες στιγμές, σας απογοήτευσαν όταν τους γνωρίσατε από κοντά. Τα ονόματα που μου έρχονται στον νου είναι πολλά. Πριν από αρκετά χρόνια, επειδή ακριβώς είναι ένα θέμα που συζητιέται και σε στενότερους αλλά και σε ευρύτερους κύκλους, το συζητούσα με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη και μου έλεγε ότι το έργο του καλλιτέχνη είναι το αποτέλεσμα των καλύτερών του στιγμών και των καλύτερών του προθέσεων στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Εννοούσε δηλαδή ότι ο καλλιτέχνης εκείνη την ώρα βγαίνει κατά κάποιον τρόπο από το σώμα του, γίνεται κάτι καλύτερο, όσο μπορεί εκείνη την περίοδο, και μας μεταφέρει αυτό που θέλει. Η Σοφία Εξάρχου είπε μια πολύ μεγάλη αλήθεια και, χωρίς να τη γνωρίζω, την εκτιμώ πάρα πολύ γι’ αυτό. Αλλωστε και εγώ όλα αυτά τα χρόνια έχω επιλέξει να στέκομαι και να απολαμβάνω και να μοιράζομαι τους καλλιτέχνες που αγαπώ και εκτιμώ σε όλες τους τις φάσεις: και στις κορυφές τους, στα δικά τους Everest αλλά και στα βαθιά πηγάδια. Αυτός είναι και ο μοναδικός τρόπος για να ακολουθήσεις έναν ολοκληρωμένο και αξιόλογο καλλιτέχνη. Οπως έχει πει και η μεγάλη Τζόνι Μίτσελ, πρέπει να δεις και τις δύο πλευρές, ή αλλιώς Both Sides Now.
Σεΐτζι Οζάουα / Χαρούκι Μουρακάμι
Εφυγε πριν από λίγες ημέρες σε ηλικία 88 ετών από τη ζωή στο Τόκιο ο Σέιτζι Οζάουα, ο μαέστρος που βοήθησε τη Δύση να ανακαλύψει πόσο ψηλό είναι το επίπεδο της μουσικής στην Ιαπωνία. Ο Οζάουα υπήρξε ο πρώτος Ιάπωνας μουσικός ο οποίος έγινε μαέστρος στη Συμφωνική του Σαν Φρανσίσκο, μουσικός διευθυντής της Συμφωνικής Ορχήστρας της Βοστώνης, της Συμφωνικής Ορχήστρας του Τορόντο και του Σικάγο αλλά και της κρατικής Οπερας της Βιέννης.
Πριν από αρκετά χρόνια, μαζί με τον πολύ καλό του φίλο, όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, τον Χαρούκι Μουρακάμι, έκαναν μία σειρά συζητήσεων αποκλειστικά γύρω από τη μουσική, τη μεγάλη αγάπη και των δύο. Οι συζητήσεις τους οδήγησαν στο βιβλίο που μεταφράστηκε πρόσφατα και στα ελληνικά με τίτλο «Περί μουσικής και μόνο» και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Είναι ένα συναρπαστικό έργο. Διαβάζοντάς το νιώθεις ότι μπορείς να πλησιάσεις λίγο πιο κοντά και να αγγίξεις το μεγαλείο μερικών εκ των κορυφαίων έργων της κλασικής μουσικής. Σου δίνει την ευκαιρία να ξεκλειδώσεις όλον αυτόν τον μεγάλο και πολύπλοκο όγκο της κλασικής μουσικής βοηθώντας σε να ακούσεις ένα μεγάλο έργο της με άλλα αυτιά. Ετσι, μπορείς να το κατανοήσεις ευκολότερα και βαθύτερα. Εκτός από τις ηχογραφήσεις που άφησε πίσω σαν παρακαταθήκη, ίσως αυτό εδώ το βιβλίο –που είναι ό,τι πιο κοντινό σε βιογραφία έχει γραφτεί για τον σπουδαίο αυτό καλλιτέχνη– είναι και μια πολύτιμη κληρονομιά του μαέστρου που άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο οι σύγχρονοι διευθυντές ορχήστρας προσέγγιζαν το αντικείμενό τους.
Επιπλέον, ο έστω και λίγο υποψιασμένος αναγνώστης του Μουρακάμι επιβεβαιώνει μέσα από αυτές τις συζητήσεις το πόσο καλός ακροατής μουσικής υπήρξε και εξακολουθεί να είναι στη ζωή του. Επίσης αν κάποιος θέλει να ανακαλύψει τα έργα που άκουσαν και σχολίασαν οι δυο τους, μπορεί να βρει μια επιλογή τους στην ιστοσελίδα harukimurakami.com
Blender #16
Για άλλη μια βδομάδα τραγούδια, καινούργια και παλιά, από αυτά που αρέσουν στα αυτιά μου και μπερδεύουν τον αλγόριθμο.