Το σύνθημα “Make America Great Again” είναι ένα πολύ ισχυρό μήνυμα. Μπορεί σήμερα να είναι ταυτισμένο με την ακροδεξιά, θρησκευτικού τύπου, τραμπική αίρεση που έχει σαρώσει το ρεπουμπλικανικό κόμμα και τη συντηρητική Αμερική, αλλά ως ιδέα είναι οικουμενική. Ολα τα υπερσυντηρητικά, ρατσιστικά ή νατιβιστικά κινήματα σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες κάτι παρόμοιο υιοθετούν, λίγο ή πολύ. Την ιδέα δηλαδή ότι κάποτε, σε κάποιο θολό και αφηρημένο παρελθόν, τα πράγματα ήταν καλά, και μετά ήρθαν διάφορες πολιτικές, κοινωνικές ή οικονομικές δυνάμεις (οι κακές ελίτ, οι μετανάστες, οι woke) και τα χάλασαν. Πρέπει να τους νικήσουμε/διώξουμε/φυλακίσουμε όλους αυτούς, για να ξαναγυρίσουμε στις παλιές, καλές εποχές. Πανίσχυρο κόνσεπτ. Τόσο ισχυρό που, στη βάση του, σε κάποιο βαθμό το αποδέχονται και άνθρωποι που δεν έχουν καμία σχέση με αυτά τα ριζοσπαστικοποιημένα άκρα. Ολοι δεν συμφωνούμε ότι σήμερα τα πράγματα είναι ζόρικα; Οτι κάποτε στο παρελθόν τα πράγματα ήταν καλύτερα;
![Πότε Ηταν Τα Πράγματα Καλά;-1](https://www.kathimerini.gr/wp-content/uploads/2024/05/a1-198.jpg?1716987901730)
Πρόσφατα το YouGov έκανε μια έρευνα στις ΗΠΑ, στην οποία ζήτησε από τον κόσμο να απαντήσει στο πότε, ακριβώς, ήταν τα πράγματα όντως καλύτερα, σε μια σειρά από τομείς και θέματα. Πότε ήταν καλύτερη η οικονομία, δηλαδή; Τώρα είναι χάλια, σύμφωνοι. Ζοριζόμαστε όλες και όλοι. Πότε δεν ζοριζόμασταν; Πότε υπήρχε περισσότερη ευημερία; Ακόμα, η μουσική που βγαίνει τώρα είναι επίσης χάλια. Πότε έβγαινε η καλύτερη μουσική; Πότε ήταν πιο αξιόπιστα τα ΜΜΕ; Πότε ήταν καλύτερη η διατροφή των ανθρώπων; Πότε ήταν πιο δεμένες και ηθικές οι κοινωνίες; Τέτοια τους ρώτησαν. Μπορείτε να δείτε τις απαντήσεις σε αυτό το PDF. Το αποτέλεσμα ήταν θεαματικό, μολονότι δεν έβγαινε κανένα ξεκάθαρο συμπεράσμα με την πρώτη ματιά. Kοιτάζοντας παράγοντες όπως το φύλο, το εισόδημα, τις πολιτικές πεποιθήσεις ή τον τόπο κατοικίας δεν μας έλεγε τίποτε. Οι απόψεις των ερωτηθέντων για τα θέματα αυτά έμοιαζαν τυχαίες. Μέχρι, τουλάχιστον, να κοιτάξει κάποιος μια άλλη παράμετρο: την ηλικία. Στη Washington Post έκαναν μιαν ανάλυση των απαντήσεων ανάλογα με την ηλικία και προέκυψε ένα αποκαλυπτικό διάγραμμα. Το εξής:
![Πότε Ηταν Τα Πράγματα Καλά;-2](https://www.kathimerini.gr/wp-content/uploads/2024/05/a2-191.jpg?1716987952193)
Το είδατε; Το παρατηρείτε; Ολα ήταν καλύτερα όταν όλοι οι ερωτηθέντες ήταν από 5 μέχρι 15 χρονών. Η μουσική, οι ταινίες, το φαγητό, η οικονομία, το ραδιόφωνο, η μόδα, η τηλεόραση, τα ΜΜΕ, οι οικογένειες, οι κοινωνίες, όλα. Ανεξαρτήτως ηλικίας, οι περισσότερες και οι περισσότεροι απαντούσαν το ίδιο. Πότε ήταν καλύτερα τα πράγματα σύμφωνα με τους σημερινούς 65χρονους; 50-55 χρόνια πριν. Πότε ήταν καλύτερα τα πράγματα σύμφωνα με τους σημερινούς 45χρονους; 30-35 χρόνια πριν. Οταν ήμασταν παιδιά ή έφηβοι. Τότε ήταν καλύτερος ο κόσμος.
Νομίζω ότι είναι ένα εύρημα οικουμενικό. Γενικά βάφουμε το παρελθόν με τα καλλωπιστικά χρώματα της επιλεκτικής μνήμης, αλλά από ό,τι φαίνεται διατηρούμε το πιο παραμορφωτικό φίλτρο ειδικά για την εποχή που αρχίζαμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο, όταν διασχίζουμε αυτό το μεταίχμιο ανάμεσα στην παιδικότητα και την ενηλικίωση. Από κάποιες απόψεις μοιάζει παράδοξο: ειδικά η εφηβεία δεν είναι μια ιδιαίτερα ευτυχισμένη περίοδος για τους περισσότερους ανθρώπους. Από ό,τι φαίνεται, δεν θεωρούμε απαραίτητα ως καλύτερη περίοδο της χώρας/κοινωνίας την περίοδο που εμείς ήμασταν στα καλύτερά μας, αλλά την περίοδο κατά την οποία ήμασταν ανολοκλήρωτοι κι αθώοι. Αλλά, όπως αποδεικνύεται και από άλλες έρευνες, η εφηβεία είναι η περίοδος κατά την οποία χτίζουμε τα βασικά στοιχεία της προσωπικότητάς μας και, κυρίως, τα γούστα και τις προτιμήσεις μας. Είναι γνωστή η εκπληκτική έρευνα που έγινε με την ανάλυση δεδομένων από τη μουσική που ακούει ο κόσμος στο Spotify, που δείχνει ότι τα μουσικά γούστα των ανθρώπων, για παράδειγμα, καθορίζονται την περίοδο που είναι στην ηλικία των 14-15.
Οπότε τι μαθαίνουμε από αυτή την έρευνα και αυτό το εκπληκτικό διάγραμμα; Ποιο είναι το βαθύτερο συμπέρασμα; Οτι στην πραγματικότητα δεν υπήρχε ποτέ μια «καλή» περίοδος που όλα ήταν θαυμάσια και υπέροχα κι ο κόσμος χοροπήδαγε ευτυχισμένος κι αλληλέγγυος στα μυρωδάτα λιβάδια της ευημερίας ακούγοντας μουσικάρες που σαν κι αυτές δε βγαίνουν πια. Πάντα ζόρικα ήταν τα πράγματα, πάντα γκρίνιαζαν όλοι. Μένουν όλα ίδια; Οχι βέβαια. Αλλά η εικόνα που έχουμε για το παρελθόν είναι στρεβλή. Αυτό είναι το μάθημα αυτής της έρευνας. Αν νομίζετε ότι κάποτε τα πράγματα ήταν καλύτερα από σήμερα, μπορεί να έχετε και δίκιο, αλλά μάλλον δεν έχετε δίκιο, και πρέπει οπωσδήποτε να ξέρετε ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος να ξέρετε στα σίγουρα τι από τα δύο ισχύει πραγματικά. Να ξέρετε ότι η μνήμη σας παίζει παιχνίδια και ότι τα πράγματα, ακόμα κι αν ήταν όντως καλύτερα από σήμερα, ήταν χωρίς καμιά αμφιβολία χειρότερα, πιο περίπλοκα και λιγότερο ρόδινα από ό,τι τα θυμάστε.
Αυτός ο κανόνας είναι, νομίζω, απόλυτος, και ιδιαίτερα χρήσιμος. Οχι για τους χαμένους στο MAGA παράλληλο σύμπαν και τους εν Ελλάδι αντίστοιχούς τους (γι’ αυτούς φοβάμαι ότι δεν υπάρχει καμία ελπίδα), αλλά για εμάς τους υπόλοιπους και τις υπόλοιπες. Υπάρχουν εξαιρέσεις σε αυτό τον κανόνα; Ασφαλώς. Αλλά μεμονωμένες μόνο. Στο θέμα της μουσικής, για παράδειγμα. Προφανώς η μουσική που βγήκε την τριετία 1989-1992 ήταν η καλύτερη που έχει βγει ποτέ στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού, δεν μπορεί να διαφωνήσει κανείς με αυτό. Γκουγκλάρετε, αν έχετε αμφιβολίες.
Τι; Τι ρωτάτε; Πόσο χρονών ήμουν εγώ τότε; Τι σημασία έχει αυτό; Μισό να υπολογίσω. Ημουν… 13-16.