Ποζάρει περήφανος παρέα με τη νεαρή κόρη του κρατώντας στο χέρι του ένα ξηλωμένο κάθισμα από το γήπεδο της ΑΕΚ. Ο οπαδός του Ολυμπιακού που θεώρησε τη νίκη της ομάδας του επί της Φιορεντίνα καλή αφορμή για βανδαλισμό, δεν δείχνει να καταλαβαίνει τι έκανε. Η καταστροφική μανία του είναι τόσο στενά συνδεδεμένη με τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τη διασκέδαση, ώστε οδηγεί σχεδόν φυσιολογικά στη διαφήμιση της παράνομης πράξης στα social media, εκθέτοντας, εκτός από τον φίλαθλο-καταστροφέα, και ένα ανήλικο παιδί. Είναι δύσκολο να αντισταθεί κανείς στον πειρασμό της εικασίας: Είναι άραγε ο φίλαθλος αυτός από τους άντρες που δεν σηκώνουν μύγα στο σπαθί τους για άλλα κοινωνικά θέματα; Πόσο συχνά εκρήγνυται για τα «λάθος πρότυπα» και την «κατάντια της σύγχρονης κοινωνίας»;
Η ήττα ως νίκη
Οποιος παρανομεί με άνεση έχει έναν λόγο παραπάνω να παρανομήσει· ξέρει ότι οι συνέπειες δεν θα τον προφτάσουν. Εχει παρανομήσει στο παρελθόν και θα το κάνει ξανά στο μέλλον. Η καταδίκη του Τραμπ δεν είναι πολιτική, όπως αρέσει στους εμφανείς και αφανείς οπαδούς του να ισχυρίζονται· ποινική είναι. Το κοινό του Τραμπ τρέφεται από τις δικαστικές του περιπέτειες και πεινάει για περαιτέρω αφορμές ηρωοποίησής του. Είναι ο κίνδυνος συσπείρωσης των οπαδών του λόγος για να εξαιρεθεί ο Τραμπ από τον νόμο; Οχι. Είναι όμως μία ένδειξη ότι εξίσου επιτακτική με τη νομική του ήττα, αν όχι περισσότερο, είναι η κοινωνική.
Αντιλαϊκότητες
Η κοινωνική μαχητικότητα συνορεύει επικίνδυνα με τον λαϊκισμό, γι’ αυτό και συχνά εκπίπτει σε βλακώδη παρωδία λαϊκότητας. Ο καβγάς του Στέφανου Κασσελάκη με ραδιοφωνική παραγωγό στη Ρόδο φανέρωσε με επώδυνη ακρίβεια το αντίθετο από αυτό που ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί απεγνωσμένα να αποδείξει: όχι το πόσο «λαϊκός» είναι, δηλαδή, αλλά το πόσο δεν είναι. Ενας λαϊκός πολιτικός δεν χάνει την ψυχραιμία του όταν ένας δημοσιογράφος τού πάει κόντρα. Ενας λαϊκός πολιτικός δεν βλέπει εχθρούς στο πρόσωπο όσων δεν τον κολακεύουν, αλλά επιστρατεύει τη λαϊκότητά του για να τους γοητεύσει. Δεν υπάρχει πιο αντιλαϊκό πράγμα από την αντίληψη ότι η λαϊκότητα είναι στυλ που απλώς υιοθετείται.
Στυλ και ουσία
Εχει, βέβαια, την αξία του και το στυλ: είναι η γέφυρα ανάμεσα στην ουσία και την επιφάνεια. Ενώ έχει δίκιο ο Νίκος Ανδρουλάκης που μέμφεται την πολιτική του TikTok, σφάλλει όταν αγνοεί εμμονικά πως η πολιτική χωρίς μέσα μετάδοσης του νοήματός της είναι ένα ελιτίστικο σπορ. Δεν είναι κακό το TikTok· κακό είναι να υπάρχει μόνο το TikTok και να υποκαθιστά την ουσία, αντί να την προωθεί. Εδώ που τα λέμε, πάντως, η ρητορική «η ψήφος υπέρ του ΠΑΣΟΚ είναι ψήφος που θα πονέσει το Μέγαρο Μαξίμου» δεν είναι πολύ μακριά από την αγοραία φιλοσοφία του TikTok. Κι αυτή στυλ είναι· κακό στυλ. Μερικές φορές, πριν εστιάσεις στο στυλ των άλλων, καλό είναι να έχεις δουλέψει το δικό σου.
Η άλλη συζήτηση
Μεταξύ στιβαρής πολιτικής και πολιτικής των κοινωνικών δικτύων πολλά λέγονται και πολλά παραλείπονται. Ολοι μιλούν για το «πόθεν έσχες» του Στέφανου Κασσελάκη, για παράδειγμα, αλλά κανείς δεν μιλάει για το πόσο ελλιπή κι εντέλει ανούσια είναι τα «πόθεν έσχες» των πολιτικών, γενικά. Ισως θα ήταν χρησιμότερο να κατευθύνουμε την ενέργειά μας αλλού: αντί να ανυπομονούμε για μια σκανδαλοθηρική ματιά στον πλούτο του Κασσελάκη, ας απαιτήσουμε μια πιο ενδελεχή ματιά στα περιουσιακά όλων των πολιτικών· ας μάθουμε επιτέλους, σε σχέση με αυτά, όσα πρέπει να μάθουμε και όχι όσα οι πολιτικοί νιώθουν άνετα να μας γνωστοποιήσουν.