Οταν το 2016 ένας γραφικός αλλά διάσημος στο λαϊκό κοινό των ΗΠΑ παρουσιαστής της αμερικανικής τηλεόρασης μπήκε φουριόζος στο πολιτικό σκηνικό της ισχυρότερης δημοκρατίας του κόσμου, ξεκίνησε μια κουβέντα για το «γιατί». Τι ήταν αυτό το φαινόμενο; Για τον περισσότερο κόσμο, αυτός ο ηλικιωμένος κύριος όχι απλά δεν πληρούσε τα κριτήρια για να κατέβει υποψήφιος για οποιοδήποτε σημαντικό δημόσιο αξίωμα, όχι απλά δεν έκανε για πολιτικός, αλλά αντίθετα ήταν μια καρικατούρα ανθρώπου. Μια αδιανόητη, καρτουνίστικη, δυσδιάστατη φιγούρα, φτιαγμένη για να τη δείχνει ο κόσμος στην τηλεόραση και να γελάει. Ηταν ένα φαινόμενο. Γιατί τα media ξαφνικά άρχισαν να τον αντιμετωπίζουν με εντελώς διαφορετικά κριτήρια από ό,τι αντιμετώπιζαν όλες και όλους τους πολιτικούς που είχαν περάσει ποτέ από το σύστημα. Και γιατί δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι άρχισαν ξαφνικά να τον πιστεύουν, να τον ακούν και να τον ψηφίζουν, με θέρμη και φανατισμό που συνήθως συναντάμε σε θρησκευτικές αιρέσεις. Γιατί; Πώς έγινε αυτό; Οι πρώτες θεωρίες που προέκυψαν τις αθώες εκείνες εποχές, δήθεν για την «παγκοσμιοποίηση» και για τις δουλειές που έφευγαν από τα εργοστάσια στα Απαλλάχια για να πάνε στην Κίνα, κατέρρευσαν παταγωδώς τα επόμενα χρόνια. Δεν ήταν οικονομικά τα αίτια (αν ήταν, τα πράγματα σήμερα, που η αμερικανική οικονομία πετάει, θα ήταν διαφορετικά). Κάτι άλλο συνέβαινε στην αμερικανική κοινωνία, κάτι υπόγειο, οριζόντιο και θεμελιώδες. Καθώς ο κόσμος κοιτούσε με ανοιχτό το στόμα όσα απίστευτα συνέβαιναν στις ΗΠΑ, ένα τεράστιο κομμάτι της κοινωνίας της σταδιακά ξέκοβε από την πραγματικότητα.
Σε όλο αυτό το διάστημα, ένας Αμερικανός κωμικός ονόματι Τζόρνταν Κλέπερ ξεκίνησε μια σειρά από χιουμοριστικά «ρεπορτάζ», τα οποία είχαν όλα το ίδιο αντικείμενο: πήγαινε σε συγκεντρώσεις του Ντόναλντ Τραμπ και μιλούσε με τους οπαδούς του. Αυτό. Μολονότι τα βιντεάκια που προέκυπταν (και προβάλλονταν στην εκπομπή “The Daily Show”) είχαν σκοπό τους να βγάζουν γέλιο, η προσέγγιση του Κλέπερ δεν ήταν επιθετική ή δόλια. Μιλούσε στους ανθρώπους με ευγένεια και καλοσύνη, αφήνοντάς τους να αποκαλύπτουν μόνοι τους τη βαθιά άγνοια, τις αντιφάσεις των ιδεών τους, τον υπόγειο φανατισμό και, σε κάποιες περιπτώσεις, τον απροκάλυπτο ρατσισμό τους.
Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι απόλυτα αντιπροσωπευτικοί του κόσμου που ψηφίζει Τραμπ, βεβαίως. Πρώτα απ’ όλα, ανήκουν στο υποσύνολο αυτών που δέχονται να μιλήσουν στην τηλεόραση, και επιπλέον είναι και αρκετά «τηλεοπτικοί» για να συμπεριληφθούν σε αυτά τα κλιπάκια. Ταυτόχρονα, αποτελούν κατά κανόνα δείγμα ενός λούμπεν κόσμου που στα εκλεπτυσμένα μάτια πολλών μελών της ελίτ μοιάζει γραφικός και δακτυλοδεικτούμενος. Οι ελίτ πάντα, πάντα υποτιμούν το μέγεθος και τον δυναμισμό αυτού του κόσμου. Νομίζουν ότι είναι ακραίες εξαιρέσεις. Σε κάποιες γωνιές του κόσμου μας, δεν είναι εξαιρέσεις. Είναι ο αόρατος κανόνας.
Και βέβαια, εκτός από τους φανταχτερούς φωνακλάδες με τα MAGA παραφερνάλια που μιλάνε στον Τζόρνταν Κλέπερ, υπάρχει και μια γιγάντια μάζα ανθρώπων που πιστεύουν τα ίδια και που αντιλαμβάνονται τον κόσμο με τον ίδιο, εντελώς στρεβλό τρόπο, χωρίς να δείχνουν γραφικοί εμφανισιακά. Ανθρωποι που μπορεί να κάτσουν δίπλα σου στο αεροπλάνο. Πρόκειται κυρίως για ανθρώπους χαμηλής μόρφωσης; Πρόκειται. Πρόκειται, επίσης, για ανθρώπους επιρρεπείς στον φανατισμό, τον λαϊκισμό και τον αυταρχισμό, που ενίοτε υπακούν και σε άλλα δόγματα ή ακραίες ιδέες; Ναι, υπάρχει κι αυτό. Και, βέβαια, υπάρχει και αυτό που ερευνητές εντόπισαν ως το πιο στατιστικά σημαντικό χαρακτηριστικό που μπορεί να προβλέψει αν ένας ψηφοφόρος θα ψηφίσει Τραμπ ή όχι, πιο σημαντικό από την εκπαίδευση, το εισόδημα, την καταγωγή ή το φύλο: ο ρατσισμός. Ολο αυτό το συνονθύλευμα κοινωνικών υποκατηγοριών μπορεί κάποιος να το τσουβαλιάσει με χαρακτηρισμούς. Το είχε κάνει και η Χίλαρι Κλίντον αποκαλώντας τους “deplorables”. Βεβαίως, η πραγματικότητα έχει δώσει σε αυτό τον κόσμο μια νέα, ενιαία ταυτότητα, μια άλλη κοινή ονομασία: MAGA.
Και βέβαια σε αυτόν τον κόσμο προστίθενται και διάφορα άλλα αντισυστημικά γκρουπούσκουλα, από νεοναζί παραστρατιωτικές ομάδες (σαν αυτές που έκαναν δουλίτσα την 6η Ιανουαρίου) και πελαγωμένους incels-έρμαια των Αντριου Τέιτ του κόσμου, μέχρι περίεργους techbros αφοσιωμένους στα κρυπτονομίσματα και, φυσικά, μερικούς αποτρελαμένους από τα δισεκατομμύρια και την κεταμίνη ολιγάρχες της Σίλικον Βάλεϊ. Πρόκειται για ένα αρκετά συμπεριληπτικό ουράνιο τόξο ετερόκλητων κοινωνικών ομάδων, με λίγα κοινά χαρακτηριστικά. Η συντριπτική τους πλειονότητα, βεβαίως, δεν είναι σαν τον Πίτερ Τιλ ή σαν τον Eλον Μασκ. Η πλειονότητα είναι σαν τη Σούζαν, που κάθισε δίπλα μου στο αεροπλάνο. Ισως τα μόνα που τους συνδέουν πραγματικά όλους αυτούς είναι μια ασαφής εντύπωση ότι τα πράγματα «πάνε λάθος», η μηδενική τους πίστη σε προϋπάρχοντες θεσμούς της δημοκρατίας και η αστείρευτη, απύθμενη ανάγκη να τους αναγνωρίσει κάποιος ότι έχουν δίκιο.
Ποιοι είναι αυτοί οι MAGάνθρωποι; Αυτοί είναι. Μερικοί απατεώνες, κάποιοι σκιτζήδες, αλλά κυρίως μπερδεμένοι άνθρωποι, θυμωμένοι άνθρωποι, αμόρφωτοι άνθρωποι, παράλογοι άνθρωποι, μοναχικοί άνθρωποι, παραμελημένοι άνθρωποι, καταφρονημένοι, αδύναμοι. Ευάλωτοι άνθρωποι, που αναζητούν ταυτότητα και αποκούμπι, μια οποιαδήποτε αλήθεια να ακουμπήσουν απάνω της και να την κάνουν δικιά τους, ένα απλοϊκό μήνυμα που τους εξηγεί γιατί είναι τόσο φοβισμένοι και μόνοι, κάτι να πιστέψουν. Οπως ο κύριος που διαμαρτύρεται για την ακρίβεια και τον πληθωρισμό, για το ότι επί Μπάιντεν όλα έχουν ακριβύνει και δυσκολεύεται να πληρώσει το νοίκι. «Πόσα έχεις δώσει για καπέλα, σημαίες και μπλουζάκια Τραμπ;» τον ρωτάει ο Τζόρνταν Κλέπερ. «Κάνα δυο χιλιάρικα», απαντάει.
Ανθρωποι είναι. Ολα τους τα ένστικτα και τα κίνητρα είναι ανθρώπινα. Σχεδόν όλες τους οι απόψεις, οι επιλογές και οι αποφάσεις είναι λανθασμένες. Αλλά τις κάνουν μαζί, και δεν τους νοιάζει. Δεν υπάρχει περίπτωση κάποιος νηφάλιος, μη φανατικός άνθρωπος να κοιτάζει τον κόσμο σε αυτά τα βίντεο και να λέει, όλα καλά. Να ένας κόσμος που ξέρει πώς έχουνε τα πράγματα, που πατάνε γερά στα πόδια τους. Να οι άνθρωποι που μπορούν να οδηγήσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής σε ένα μέλλον ευημερίας, ειρήνης και ανάπτυξης.
Οπως έχουμε γράψει ξανά, ο Τραμπ δεν είναι το πρόβλημα. Ο Τραμπ είναι το σύμπτωμα. Ενα συμπτωματικό είδωλο με μοναδικά, πρωτοφανή χαρακτηριστικά γύρω απ’ το οποίο συγκεντρώθηκε όλος αυτός ο αντισυστημικός κόσμος, μια ιδανική αφορμή για να βγάλει όλο το αντισυστημικό άχτι του. Πώς λύνεται αυτό το πρόβλημα; Δεν λύνεται αυτό το πρόβλημα. Παντού στον κόσμο υπάρχουν “deplorables”, όλες οι κοινωνίες στον πλανήτη έχουν επίδοξους “MAGA”. Ευτυχώς, σε χώρες όπως η δική μας αυτοί είναι κατακερματισμένοι. Δεν υπάρχει Τραμπ εδώ. Στις ΗΠΑ, δυστυχώς, είναι μαζί. Κι ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστούν είναι, φυσικά, στις κάλπες. Γιατί οι MAGA είναι πάρα πολλοί. Αλλά οι υπόλοιποι είναι περισσότεροι. Και είναι το βάρος και το χρέος τους, να το αποδεικνύουν ξανά και ξανά, με επιμονή και συνέπεια, στις κάλπες.
