Δύο εβδομάδες μετά το αδιανόητο παγκόσμιο ρεκόρ της Τσεπνγκέτις στον μαραθώνιο γυναικών, οι απορίες για το υπόδημα-«ντόπα» με αφρούς υψηλής τεχνολογίας και πλάκες άνθρακα παραμένουν…
Η στιγμή ήταν ούτως ή άλλως πανηγυρική, ιστορική και συμβολική για να χαλάσει από… φιλοσοφικές αναζητήσεις. Λίγα λεπτά νωρίτερα, στα μέσα Οκτωβρίου στο Σικάγο, η Ρουθ Τσεπνγκέτις είχε διαλύσει το παγκόσμιο ρεκόρ στον μαραθώνιο γυναικών και είχε γίνει η πρώτη αθλήτρια που έπεσε κάτω από το «φράγμα» των δύο ωρών και δέκα λεπτών! Η δρομέας από την Κένυα τερμάτισε με επίδοση 2:09:56, καταρρίπτοντας το 2:11:53 της Τιγκστ Ασέφα από την Αιθιοπία.
WORLD RECORD ‼️
🇰🇪’s Ruth Chepngetich destroys the marathon world record in Chicago with an incredible 2:09:57 😮💨
That’s almost 2 minutes faster than the previous world record 🤯
She finishes in 10th place overall of the @ChiMarathon 👏 pic.twitter.com/ftM1J0j1F1
— World Athletics (@WorldAthletics) October 13, 2024
Το χαμόγελο στο εξουθενωμένο πρόσωπό της «πάγωσε» για λίγο, όμως δεν «έσπασε» κιόλας, όταν στη συνέντευξη Τύπου άκουσε την ερώτηση που δεν περίμενε ή σίγουρα δεν ήθελε να φτάσει στα αυτιά της. Με αφορμή τις περισσότερες από 90 τιμωρίες Κενυατών για χρήση απαγορευμένων ουσιών από το 2017 κι έπειτα, η Τσεπνγκέτις αποκρίθηκε απλώς «δεν έχω ιδέα» στην απορία «το ρεκόρ σου δεν είναι πολύ καλό για να είναι αληθινό;»… Όταν κάποιος πρόσθεσε πως «πολλοί λένε ότι με τους χρόνους σας πρέπει να υποβάλλεστε διαρκώς σε ελέγχους ντόπινγκ», εκείνη απάντησε: «Οι άνθρωποι μπορούν να λένε ό,τι θέλουν. Ωστόσο, οι άνθρωποι πρέπει να λένε και ό,τι θέλουν, επομένως και πάλι δεν ξέρω τι να σας πω».
Η «ακτινογραφία» του ρεκόρ της
Η Ρουθ Τσέπνγκετις κάλυψε τη μισή διαδρομή του μαραθώνιου στο Σικάγο σε χρόνο 1:04:16, επίδοση που θα ήταν απομονωμένα η 5η καλύτερη στην ιστορία σε ημιμαραθώνιο γυναικών. Χρειάστηκε 1:05:41 για τα υπόλοιπα 21χλμ., που αντιστοίχως θα ήταν η 36η καλύτερη όλων των εποχών. Η θεωρία και οι… συνομωσίες θα έλεγαν πως με αυτό τον ρυθμό θα δυσκολευόταν ακόμα και να τερματίσει στις πρώτες θέσεις, καθώς στο προηγούμενο «μισό» ατομικό ρεκόρ της, με 1:04:02 τον Απρίλιο του 2021, δεν είχε βρεθεί καν στο βάθρο… Η 30χρονη Κενυάτισσα, όμως, παγκόσμια πρωταθλήτρια του 2019, διέλυσε τη δική της κορυφαία επίδοση κατά σχεδόν 4,5 λεπτά (είχε 2:14:18 τον Οκτώβριο του 2022) και έγραψε ιστορία.
Η πρώτη γυναίκα του αγώνα στο Σικάγο ήταν στη 10η θέση της γενικής κατάταξης και μόλις δέκα άνδρες στην ίδια κούρσα σημείωσαν καλύτερο χρόνο από την Τσεπνγκέτις! Αυτό που δεν την ρώτησε κάποιος στις Η.Π.Α. ήταν εκείνη η συζήτηση που έχει ανοίξει από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο ντε Τζανέιρο το 2016 και έχει γίνει εντονότερη την τελευταία πενταετία για τα λεγόμενα «super-shoes» ή, αλλιώς, «παπούτσια-ντόπινγκ». Η ίδια πέτυχε το ρεκόρ φορώντας το μοντέλο AlphaFly 3 της εταιρίας Nike, τα οποία πάντως έχουν ελεγχθεί και επικυρωθεί από την παγκόσμια ομοσπονδία στίβου, η οποία τα τελευταία χρόνια υποχρεώθηκε να εφαρμόσει νέους κανονισμούς οι οποίοι αναλύονται σε 18 σελίδες στο καταστατικό της!
Ο Ελιούντ Κιπτσόγκε και το υπόδημα που τα άλλαξε όλα
Ηταν επίσης Οκτώβριος, αλλά το 2019, όταν σε ένα πάρκο στη Βιέννη, ο Ελιούντ Κιπτσόγκε από την Αιθιοπία έκανε κάτι που κανένας δεν είχε φανταστεί. Ο χρυσός Ολυμπιονίκης του Ρίο, με δέκα σερί νίκες σε μαραθώνιους από το 2014 ως το 2019, χρειάστηκε 1:59:40 για να ολοκληρώσει τη διαδρομή και έγινε ο πρώτος που κατέβηκε κάτω από τις δυο ώρες! Μονάχα που ενώ ο σχεδιασμός της πορείας – θέση εκκίνησης και τερματισμού και αλλαγές υψομέτρου – ήταν θεμιτός και νομότυπος, η ενυδάτωση των αθλητών με ποδήλατο και μιας περιστρεφόμενης ομάδας 42 βηματοδοτών με αυτοκίνητο ανάγκασε την παγκόσμια ομοσπονδία να μην το επικυρώσει ως κορυφαία επίδοση όλων των εποχών. Το παγκόσμιο ρεκόρ παραμένει το 2:00:35 του αδικοχαμένου σε αυτοκινητικό δυστύχημα Κέλβιν Κίπτουμ, ο οποίος το πέτυχε τον Οκτώβριο του 2023 στο Σικάγο, τέσσερις μήνες πριν από τον θάνατό του…
Ο Κιπτσόγκε φορούσε VaporFly στο Ρίο – όπως και όλοι οι αθλητές του βάθρου – και το περίφημο AlphaFly όταν έκανε δικό του το «Άγιο Δισκοπότηρο» του μαραθώνιου, που ήταν ο τερματισμός σε λιγότερο από δύο ώρες. Το αγώνισμα, άλλωστε, έχει γίνει εκπληκτικά γρήγορο, καθώς οι κορυφαίοι 14 αγώνες μαραθωνίου ανδρών και οι γρηγορότεροι πέντε γυναικών έχουν σημειωθεί από το 2016 κι έπειτα. Τα τρία τελευταία παγκόσμια ρεκόρ ανδρών έχουν μειώσει τον χρόνο κατά 144 δευτερόλεπτα, ενώ από το 2003 ως το 2014 τα οκτώ ρεκόρ το είχαν κάνει για 118 δεύτερα… Κοινή συνισταμένη στην πρώτη περίοδο τα ίδια (σούπερ) παπούτσια Nike και μέσος χρόνος το 2023, σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 2013-2016, ήταν τεσσεράμισι λεπτά ταχύτερος για τις γυναίκες και τρεισήμισι λεπτά ταχύτερος για τους άνδρες!
Μαγικό παπούτσι ή «τεχνολογικό ντόπινγκ»;
Η καινοτομία της εταιρίας από το Όρεγκον των Η.Π.Α. είχε ανοίξει ούτως ή άλλως μία μεγάλη κουβέντα εδώ και χρόνια: Είναι ή όχι θεμιτό το πλεονέκτημα που προσφέρει στους αθλητές; Όποια κι αν είναι η απάντηση, τα μοντέλα υποδημάτων άλλαξαν τους χρόνους με τρόπους ακόμη δυσνόητους. Με τρόπους ακόμη και οι ίδιοι οι δημιουργοί τους ενδεχομένως να μην κατανοούν πλήρως…
Οι φετινοί Ολυμπιακοί Αγώνες στο Παρίσι επιβεβαίωσαν τα πλεονεκτήματα των «super-shoes», αφού μπορεί η διαδρομή να περιλαμβάνει δυσκολίες με τρεις μεγάλους λόφους, ο Κιπτσόγκε να μην τερμάτισε για πρώτη φορά στην καριέρα του και ο σπουδαίος Κενενίσα Μπεκέλε να ήταν 39ος, όμως ήταν η πρώτη φορά που καταρρίφθηκε το Ολυμπιακό ρεκόρ και σε άνδρες και γυναίκες.
Ο αναλυτής βάδίσης, Μάξουελ Μουτάι, τόνισε στην ιστοσελίδα The Athletic ότι «στην προπόνηση και τον αγώνα στον μαραθώνιο επιβαρύνονται τέσσερις αρθρώσεις: Ισχίο, γόνατο, αστράγαλος και μετατάρσια. Η πλάκα άνθρακα στα υποδήματα αυξάνει την ακαμψία στα δάχτυλα των ποδιών αποτρέπει την απώλεια ενέργειας». Η Nike εφάρμοσε αυτή τη φόρμουλα στο μοντέλο VaporFly με τη λυγισμένη πλάκα από ανθρακονήματα, καθώς η ευθεία πλάκα δεν επέτρεψε στις γάμπες να δώσουν ώθηση προς τα πάνω. Η Σαλάια Κιπ, στέλεχος του τμήματος ερευνών της Nike, επέβλεπε τις δοκιμές που πραγματοποιήθηκαν στις αρχές του 2016 στο πανεπιστήμιο του Κολοράντο και είχε επισημάνει στην αγγλική Telegraph πως «όλοι όσοι το φόρεσαν, είδαν την ταχύτητά τους να αυξάνεται σε ποσοστό έως 6%».
A racing shoe for breaking records.
The Nike ZoomX Vaporfly NEXT% is here with more ZoomX foam and an all-new VaporWeave upper.
Simply put, it’s the fastest shoe we’ve ever made.Shop now: https://t.co/ZSAahpVfgs pic.twitter.com/VOhXW7Z1Fj
— Nike.com (@nikestore) July 11, 2019
Το δίλημμα της IAAF
Η παγκόσμια ομοσπονδία είχε επιβάλλει συγκεκριμένες προδιαγραφές για τα παπούτσια στους άλτες, όχι όμως και για τους δρομείς. Η ειρωνεία ήταν πως ενώ οι ανταγωνιστές της Nike δεν αντέδρασαν, εκείνοι που γκρίνιαζαν ήταν παλαίμαχοι δρομείς… Η IAAF, όμως, αφού σκέφτηκε αλλά δεν αποφάσισε την απαγόρευση των «super-shoes», θέσπισε κάποιους κατασκευαστικούς κανόνες υποδημάτων, οι οποίοι περιληπτικά δεν επιτρέπουν σόλα παχύτερη από 40mm, περισσότερες από μία άκαμπτη ενσωματωμένη πλάκα ή στρώση από οποιοδήποτε υλικό, ούτε πρόσθετη πλάκα ή άλλο μηχανισμό. Στην τρίτη περίπτωση, η σόλα για την τοποθέτηση των λεγόμενων «καρφιών» δεν πρέπει να ξεπερνά τα 30mm. Επιπλέον, οι κριτές έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν από έναν αθλητή να παραδώσει αμέσως τα παπούτσια του για έλεγχο μετά την ολοκλήρωση ενός αγώνα, αν υπάρχει εύλογη υποψία ότι δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες.
Για πολλούς, ωστόσο, όλα αυτά είναι απλώς «στάχτη στα μάτια» και μόνο μία διπλωματική τακτική της παγκόσμιας ομοσπονδίας να αποφύγει τα παράπονα.
Στο Όρεγκον επιμένουν πως τα σούπερ παπούτσια δεν κάνουν τους δρομείς πιο γρήγορους. Εξηγούν ότι απλώς «αποθηκεύουν» ενέργεια, ώστε οι αθλητές μπορούν να τρέχουν με τις ίδιες ταχύτητες, αλλά με μειωμένες μεταβολικές απαιτήσεις. Οι αθλητές είναι εκείνοι που μπορούν ή όχι να τρέξουν γρηγορότερα. Οι παλαίμαχοι μαραθωνοδρόμοι μπορούν μόνο να μελαγχολούν που δεν τους πρόλαβε η τεχνολογική εξέλιξη…
