Από τις πλέον σεβαστές μορφές της μεταπολεμικής πνευματικής ζωής, η Ελένη Βακαλό, ποιήτρια, τεχνοκριτικός και ιδρυτικό μέλος της Σχολής που φέρει το όνομά της, απεβίωσε χθες το πρωί σε ηλικία 80 ετών από καρκίνο. Εσβησε ήρεμα και ειρηνικά στο σπίτι της, μια μονοκατοικία της Κυπριάδου, όπου ζούσε από το 1952. Εκεί μοιράστηκε πολλές και σημαντικές στιγμές με τον αγαπημένο σύντροφο της ζωής της, ζωγράφο και σκηνογράφο Γιώργο Βακαλό (1902-1991) και τον γιο της, Μάνο (καθηγητή αρχιτεκτονικής στο Μίσιγκαν), ο πρόωρος θάνατος του οποίου (πέρυσι) την είχε κλονίσει βαθύτατα. Η Ελένη Βακαλό υπήρξε ένας πνευματικός άνθρωπος με τη σφαιρική διάσταση του όρου. Αλλωστε, η ίδια πρέσβευε αυτήν ακριβώς τη σύσσωμη λειτουργία του χώρου των τεχνών και κρατούσε αποστάσεις από τον κατακερματισμό της εξειδίκευσης. Ανθρωπος με πλατιά παιδεία, διεθνή προσανατολισμό, υπέρμαχος της οικονομίας και της ακρίβειας ως απόρροια ευαισθησίας και ωριμότητας, η Ελένη Βακαλό προσέφερε ισότιμα στην ποίηση, στην εκπαίδευση και στις εικαστικές τέχνες και για το έργο της δέχθηκε τιμές και αναγνώριση (Κρατικό Βραβείο Ποίησης 1991, Βραβείο Δοκιμίου Ακαδημίας Αθηνών 1997, επίτιμος διδάκτωρ ΑΠΘ 1998).
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1921 και το 1944 παντρεύτηκε τον Γιώργο Βακαλό. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Αθηνών και μελέτησε Ιστορία της Τέχνης στη Σορβόννη. Μόνιμη τεχνοκριτικός στην εφημερίδα «Τα Νέα» (1952-1975) και στον «Ζυγό» της πρώτης περιόδου, η Βακαλό αναζήτησε την ποιότητα σε όλα τα ρεύματα και με κείμενα (υποδείγματα ακρίβειας και αυτοτέλειας) όριζε αποστάσεις από ομάδες, αν και η ίδια ήταν σαφώς με τους «μοντέρνους» και όχι με τους υπερασπιστές της ελληνικότητας στα χρόνια του ’50. Μυημένη ήδη στις ζυμώσεις της γενιάς του ’30, η Βακαλό αναδύθηκε στον μεταπολεμικό κόσμο με ακονισμένο το κριτήριο και με σεβασμό στην πολυφωνία. Με εγγενές ενδιαφέρον σε κάθε τι νέο στον χώρο του πνεύματος, η Ελένη Βακαλό ζητούσε ώς το τέλος ενημέρωση και επαφή με ιδέες. Μέσα από την ανησυχία αυτή, είχε γεννηθεί το 1958 η Σχολή Βακαλό που εν μέρει υποκατέστησε ή ενίσχυσε τον κρατικό ρόλο στον τομέα των εικαστικών και γραφιστικών τεχνών. Η Σχολή Βακαλό, που συνεχίζει να ευημερεί, συσπείρωσε στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της ένα ιδιαίτερα ζωντανό κομμάτι Ελλήνων δημιουργών και συνέβαλε αποφασιστικά στην ανανέωση του τοπίου και την προσέγγιση με τη διεθνή σκηνή.
Το ποιητικό της έργο, με εκλεκτικές επιρροές από τον υπερρεαλισμό, με γλώσσα τιθασευμένη και με ακρίβεια οικοδομημένη, διεισδύει στο βάθος της συνείδησης και εγείρει ζητήματα χρόνου, φύλου, σώματος. Με ευαισθησία, αλλά και με απόλυτη συναίσθηση του βάρους του λόγου, η ποίηση της Βακαλό αναζητεί να βρει διέξοδο στην «άλλη όχθη», να διαπεράσει την απελπισία της γενιάς της και να ανακαλύψει εκ νέου το μέτρο της φυσιολογικής λειτουργίας της ζωής. Δημοσίευσε 14 ποιητικές συλλογές. Στον τόμο «Το άλλο του πράγματος. Ποίηση 1954-1994» (εκδ. Νεφέλη) περιέχεται το μεγαλύτερο μέρος του έργου της. Τα θεωρητικά κείμενά της για την εικαστική τέχνη θεωρούνται υποδείγματα μέτρου, διεισδυτικότητας, οργάνωσης λόγου. Μια επιλογή συγκεντρώθηκε στον τόμο «Κριτική εικαστικών τεχνών» (1997), που βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.
Η κηδεία της Ελένης Βακαλό θα γίνει πιθανότατα το Σάββατο, αλλά λεπτομέρειες θα ανακοινώσουν οι οικείοι της αύριο.
Η τραγική επικαιρότητα, προφανώς επέτεινε τη διαμάχη μεταξύ «ιεράκων» και «περιστερών». Κάμποσες εβδομάδες, όμως, πριν από την 11η Σεπτεμβρίου, το αμερικανικό περιοδικό «Νιούζγουικ»είχε ως πρώτο θέμα – αφιέρωμα, με φωτογραφία του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, το «Πού είναι και τι κάνει ο κ. Πάουελ;» με σαφείς υπαινιγμούς ότι δεν διαδραματίζει τον ρόλο που του αρμόζει ως αρχηγός του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Και πολλοί «τότε» σε… ανύποπτο χρόνο, είχαν εκφράσει την άποψη ότι ο πρόεδρος Μπους έχει συνειδητά υποβαθμίσει τη σημασία του κ. Πάουελ, υποκαθιστώντας τον από τη Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας Κοντολίζα Ράις, και ξανάδαν το φως της δημοσιότητας εκείνες οι παλιές πληροφορίες που ήθελαν τον κ. Πάουελ να φιλοδοξεί να γίνει κάποια μέρα ο πρώτος μαύρος Αμερικανός πρόεδρος…
