«Τι ωραία που είναι η αγάπη μου, η χαϊδεμένη από τη μάνα της και τ’ αδελφού της τα φιλιά. Κανείς δεν ήξερε ότι είναι τόσο ωραία. Κοπέλες του Αουσβιτς, του Νταχάου, κοπέλες, μην είδατε την αγάπη μου;»…
Λίγα έργα, και μάλιστα γραμμένα στην πρωτότυπη μορφή τους σε γλώσσα άλλη από τα αγγλικά, έχουν καταφέρει να καταστούν παγκόσμιοι πόλοι έκφρασης των πιο ισχυρών αισθημάτων έκφρασης της εξαθλίωσης, του εκμηδενισμού της ζωής, της καταπίεσης της ελευθερίας, του άδικου πόνου, της οργής κατά της φασιστικής βίας και της ανάγκης του ανθρώπου να παλέψει απέναντί της, όπως το πέτυχε η Καντάτα του Μαουτχάουζεν, το κορυφαίο αντιφασιστικό και αντιπολεμικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη και του Ιάκωβου Καμπανέλλη, που επιστρέφει στη διεθνή δισκογραφία, με μια νέα γερμανική και μια νέα ελληνική έκδοση. Και μάλιστα, ηχογραφημένο όχι σε μία, αλλά σε τέσσερις γλώσσες: ελληνικά, αγγλικά, εβραϊκά και γερμανικά.
Τρεις ερμηνείες
Θα μπορούσε κανείς να γράψει ατέλειωτες σελίδες για τη μουσική, την ποιητική, αλλά και τη συμβολική αξία του Μαουτχάουζεν και για το πώς κατάφερε να κλείσει μέσα του όλα όσα είναι αδύνατον το μυαλό να χωρέσει. Πρόκειται για τραγούδια που, αντίστοιχων ποιοτήτων, μπορεί να συναντήσει κανείς μόνον στον Μάλερ. Ισως όμως, περισσότερο από όλα αξίζει να σημειωθεί ότι το έργο έγινε χωρίς καν να το γνωρίζουν οι δημιουργοί του, η μουσική την οποία ακούν τα εκατομμύρια των ανθρώπων που επισκέπτονται κάθε χρόνο αυτό το κολαστήριο του θανάτου που ντρόπιασε όσο τίποτα τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και τον έθεσε σε καθολική αμφισβήτηση, ευτυχώς όχι ανεπανόρθωτα. Ενδιαφέρον είναι και το πόσο οργανικά, αλλά και διαφορετικά ενσωματώνεται η κάθε μία από τις μεταφράσεις με τη μουσική του Θεοδωράκη, που, εν προκειμένω, δεν έχει τίποτε το ελληνικό, το εβραϊκό, το γερμανικό ή το αγγλικό, αλλά αφήνοντας στην άκρη κάθε εθνική επιρροή, ανυψώνεται στο πραγματικά ανθρώπινο, ιδίως στο απαράμιλλο Ασμα Ασμάτων και στο Αμα τελειώσει ο πόλεμος.
Στην πρώτη έκδοση, η γερμανική δισκογραφική εταιρεία PLANE συγκέντρωσε τρεις διαφορετικές ερμηνείες του έργου. H ελληνική, που ηχογραφήθηκε ζωντανά στο Μαουτχάουζεν στις 7 Μαΐου 1995, σε συναυλία που έδωσε εκεί ο Μίκης Θεοδωράκης με σολίστ τη Μαρία Φαραντούρη, τη μοναδική φωνή που θα μπορούσε να ανταγωνιστεί επάξια τον… εαυτό της και την πρώτη ηχογράφηση του έργου στη δεκαετία του 1960 και τη σύμπραξη δύο αυστριακών χορωδιών. H αγγλική ηχογραφήθηκε τον Αύγουστο του 1995 και τον Ιούλιο του 1999 στη Φρανκφούρτη με σολίστ τη Νάντια Βάιμπεργκ. H εβραϊκή ηχογραφήθηκε στις 9 Μαΐου του 1995 στο Τελ Αβίβ με σολίστ την Ελινόαρ Μοάβ Βενιαντίς και τη σύμπραξη μιας από τις κορυφαίες ορχήστρες του κόσμου, της Φιλαρμονικής του Ισραήλ.
Η από κάθε άποψη εξαιρετική αυτή έκδοση συμπληρώνεται από ένα απόσπασμα με τη φωνή του Σιμόν Βίζενταλ που μιλάει στα γερμανικά για την εμπειρία του Μαουτχάουζεν, καθώς και από δύο κείμενα του Μίκη Θεοδωράκη και του Ιάκωβου Καμπανέλλη για το πώς γράφτηκε και πρωτοερμηνεύθηκε το έργο.
Πέραν όμως αυτής της έκδοσης, μια άλλη, ελληνική, της εταιρείας Νόστος, δίνει για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό την Καντάτα του Μαουτχάουζεν όπως την ηχογράφησε στα 1988, λίγο καιρό πριν πέσει το Τείχος του Βερολίνου, η ιέρεια του μπρεχτικού Μπερλίνερ Ανσάμπλ και μία από τις διεθνώς διασημότερες ηθοποιούς και τραγουδίστριες, η Γκιζέλα Μάι. Στον ίδιο δίσκο, η Γκιζέλα Μάι ερμηνεύει κι άλλα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, όπως μεταξύ άλλων Το γελαστό παιδί, από τον Ενα όμηρο και το Διότι δεν συνεμορφώθην, από Τα τραγούδια του αγώνα, ενώ μια σειρά τραγουδιών του κορυφαίου συνθέτη ερμηνεύει και ο Θανάσης Μωραΐτης με τον οποίο ο Μίκης Θεοδωράκης είχε ηχογραφήσει τον Διόνυσο.
