«Πέρασε ο καιρός των ψιθυριστών αισθημάτων», ανήγγειλε το φουτουριστικό μανιφέστο του 1911. «Σήμερα, η ζωγραφική δεν μπορεί να υπάρξει δίχως ένταση». Οταν, πριν από έναν αιώνα, κατέρρευσαν οι κολόνες του ακαδημαϊσμού και οι ζωγράφοι άρχισαν να γυρεύουν τρόπους για να εκφράσουν πιο άμεσα τα συναισθήματά τους, ο κρότος της κατάρρευσης πουθενά δεν αντήχησε δυνατότερα απ’ ό,τι στην Ιταλία.
Λάμψη μεσημεριού
Τούτο φαίνεται περίεργο και εύλογο για τον ίδιο λόγο. H Ιταλία έχει τεράστια ζωγραφική παράδοση, που ξεκινάει από την Αναγέννηση και μπορεί να λειτουργήσει με δύο τρόπους: γόνιμα και στείρα. Στην πρώτη περίπτωση, αρδεύει τον μοντερνισμό, στη δεύτερη, τον καθηλώνει, σαν τη σιδερένια μπάλα δεμένη στο πόδι του φυλακισμένου. H πρώτη περίπτωση είναι περισσότερο γνωστή επειδή σε αυτήν ανήκει ένας μεγάλος καλλιτέχνης σαν τον Αμεδέο Μοντιλιάνι? η δεύτερη όμως παραμένει εν πολλοίς στη σκιά, περιμένοντας τις ειδικές εκθέσεις για να ξαναβγεί στο φως.
Τέτοια είναι η τωρινή έκθεση της Συλλογής Εστορίκ στο Λονδίνο «Ζωγραφίζοντας το φως. Ιταλική ζωγραφική από το 1885 έως το 1910». H Εστορίκ είναι μια συλλογή αφιερωμένη και αφοσιωμένη στη μοντέρνα ιταλική τέχνη που από το 1998 πολλά έχει προσφέρει για να υπογραμμίσει τη συμβολή της «Μεταφυσικής», του «Φουτουρισμού» και των άλλων κινημάτων στον σχηματισμό του ιταλικού μοντερνισμού.
Φως είναι γεμάτα τα έργα της έκθεσης, δυνατό, διάφανο, νεανικό, είτε πέφτει σαν χρυσά κύματα από μια λάμπα πάνω στο τραπέζι με τα σύνεργα του τσαγιού και στην οικοδέσποινα που σερβίρει, στο «Φθινοπωρινό μεσημέρι» του Αλεάρντο Τέρτσι? είτε σαν ρόδινες ανταύγειες στο «Ροζ τοπίο» του Πελίτσα ντα Βολπέντο, ένα έργο που δεν έχει παρουσιαστεί από το 1935, όπου ο ζωγράφος προσπαθεί να συλλάβει όχι το φυσικό, αλλά το νοητό φως.
Αυτός ο ιδιαίτερα ιταλικός μοντερνισμός έχει κοινή με τον γαλλικό πουαντιγισμό τη μέθοδο: μικρές στιγμές καθαρού χρώματος. Ομως, καθώς γράφει η Τζάκι Ουοσλάγκερ στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», είναι πιο επαναστατικός. Στα χέρια των Ιταλών ζωγράφων έγινε πιο τολμηρός, ζωγραφικά και πολιτικά, απ’ ό,τι στον Σερά και τον Σινιάκ. Τα παιδιά που παίζουν γύρω από ροδακινιές στο έργο «Γύρω γύρω» του Βολπέντο ή στα αντιθετικά «H αυγή των κυρίων» και «H αυγή των εργατών», με τα σκάφη της απόλαυσης και τα σκάφη του μόχθου, του Γκρούμπιτσι ντε Ντράγκον, αποκαλύπτουν τα κοινωνικά ενδιαφέροντα των Ιταλών πουαντιγιστών τα οποία οδήγησαν στον φουτουρισμό.
Μανικός τρόπος
Οι φουτουριστές πήραν από αυτούς τους ζωγράφους τη γρήγορη πινελιά, σαν μέσο απόδοσης της ταχύτητας της σύγχρονης ζωής? και όχι μόνο της σύγχρονης ζωής, αλλά ακόμη και των τοπίων, όπως φαίνεται στα ανεμόδαρτα δέντρα του «Ιανουαρίου στην Πάδουα» του Μποτσιόνι και στη σκοτεινή Φύση της «Βίλας Μποργκέζε από το μπαλκόνι» του Μπάλα. O μανικός τρόπος της σύγχρονης ζωής μεταφέρεται και στον τρόπο που οι άνθρωποι βλέπουν τη Φύση.
