ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ. Κάποιες ημερομηνίες σημαδεύουν. Διαμορφώνουν συλλογικές συνειδήσεις, φέρνουν ανάταση. Για τους Ελληνες, η 28η Οκτωβρίου του 1940 είναι μια ημερομηνία που τα περιλαμβάνει όλα. Το ξέσπασμα ενός πολέμου (γεγονός φρικαλέο, κατά τα άλλα), την είσοδο της Ελλάδας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τη μνήμη μιας πανεθνικής ορμής και αντίστασης απέναντι σε μια ξένη εισβολή. Είναι μια ημερομηνία-σύμβολο.
Μερικές ημερομηνίες, όμως, κουβαλάνε ένα ειδικό βάρος, φέρουν μια σκοτεινιά. Η 6η Απριλίου του 1941, η γερμανική εισβολή στη χώρα μας με άλλα λόγια, ανήκει σε αυτήν την κατηγορία. Αν, λοιπόν, η 28η Οκτωβρίου συμβολίζει έναν εθνικό θρίαμβο, η 6η Απριλίου είναι η υπενθύμιση μιας ήττας και μιας παράδοσης – έστω και έπειτα από σκληρό, άνισο αγώνα.
Εκπαιδευτική εκδρομή
Στους ιστορικούς αρέσει να «παίζουν» με τις ημερομηνίες και ίσως να μην είναι τυχαίο ότι στις 6 Απριλίου της χρονιάς που διανύουμε, δεκαοκτώ φοιτητές, προπτυχιακοί, μεταπτυχιακοί και υποψήφιοι διδάκτορες του Τμήματος Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, ξεκίνησαν μιαν ιδιότυπη εκπαιδευτική εκδρομή στη Γερμανία με συνοδό και εμψυχωτή του εγχειρήματος τον καθηγητή τους Χάγκεν Φλάισερ.
Ο σκηνοθέτης Ηλίας Γιαννακάκης συνόδευσε την ομάδα και κατέγραψε με την κάμερά του αυτό το εκπαιδευτικό ταξίδι που κράτησε δύο εβδομάδες, σε μια ταινία με τον τίτλο «Ο Χάγκεν Φλάισερ και οι πόλεμοι της μνήμης»: από το Βερολίνο των αγκυλωτών σταυρών και της Στάζι στα στρατόπεδα του θανάτου και τη διαχρονική σχέση ανάμεσα στους Ελληνες και τους Γερμανούς.
«Γερμανοέλληνας»
Πηγή έμπνευσης βέβαια για το ντοκιμαντέρ είναι ο ίδιος ο Χάγκεν Φλάισερ, συγγραφέας πολλών ιστορικών μελετών, μεταξύ των οποίων το «Οι πόλεμοι της μνήμης. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η δημόσια ιστορία», από τις εκδόσεις Νεφέλη, ένα από τα κορυφαία του βιβλία, μέσα από το οποίο «ανοίγει» το θέμα του, την Ιστορία και τον ίδιο τον πόλεμο της περιόδου 1939-45 με τρόπο αξιοθαύμαστο. Το βιβλίο έχει άμεση σχέση με την ουσία και τον σκοπό του ταξιδιού αυτού: πραγματεύεται τον τρόπο με τον οποίο οι λαοί προσεγγίζουν, αναψηλαφούν, αναστοχάζονται το μακελειό εκείνο.
Στο δελτίο Τύπου του Goethe-Institut Athen, όπου και θα προβληθεί την Τρίτη, 9 Νοεμβρίου, η ταινία, ο Χάγκεν Φλάισερ αναγράφεται «Γερμανοέλληνας ή Ελληνογερμανός». Δεν είναι τυχαίο. Στην Ελλάδα ήδη από το 1968 και μόνιμος κάτοικος από το 1977, παντρεμένος με Ελληνίδα και Ελληνας υπήκοος εδώ και 25 χρόνια, είναι ο πρώτος Γερμανός ιστορικός που δίδαξε σε ελληνικό πανεπιστήμιο, απολαμβάνοντας διεθνή αναγνώριση στον ερευνητικό τομέα της ναζιστικής κατοχικής πολιτικής στην Ευρώπη.
Στην ταινία, βλέπουμε τον Χ. Φλάισερ να στοχάζεται πάνω στους τόπους, στους ανθρώπους και την Ιστορία, να συνομιλεί με τους σπουδαστές, ενώ όλοι μαζί διαπερνούν το ιστορικό υλικό δύο χωρών αλλά και μιας ολόκληρης ηπείρου.
Η ειρωνεία είναι ότι η πρεμιέρα της ταινίας στο Goethe-Institut Athen, την Τρίτη 9 Νοεμβρίου, γίνεται σε μια εμβληματική για τους Γερμανούς ημερομηνία. Η 9η Νοεμβρίου αποτελεί ημερομηνία-σταθμό στη γερμανική ιστορία: Πτώση του Βερολινέζικου Τείχους (1989), «Νύχτα των Κρυστάλλων» (1938), Πραξικόπημα των Χίτλερ-Λούντερντορφ στο Μόναχο (1923). Μετά την προβολή θα ακολουθήσει συζήτηση μεταξύ των: Χάγκεν Φλάισερ, Αντώνη Λιάκου, καθηγητή Νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ηλία Γιαννακάκη, Αννας-Μαρίας Δρουμπούκη, ιστορικού, υποψηφίας διδάκτορος και Ιάσονα Χανδρινούς, ιστορικού, υποψηφίου διδάκτορα.
