Από τα μέσα του προηγούμενου μήνα το Βέλγιο βρίσκεται σε κατάσταση επιφυλακής και πλέον σε καθεστώς απαγόρευσης, ανάλογο με αυτό που ξεκινάει αύριο στη χώρα μας. Ωστόσο τα βιβλιοπωλεία παραμένουν ανοιχτά. «Πιστεύουμε ότι είναι απαραίτητο να δοθεί σημασία στην ψυχική υγεία των Βέλγων. Ο πολιτισμός παίζει τεράστιο ρόλο σε αυτό, και πρέπει να έχουμε πρόσβαση ιδίως στις παρούσες συνθήκες», δήλωσε στον Τύπο ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της χώρας, Ζορζ Γκιλκινέ.
Ολοι, και κυρίως οι ιδιοκτήτες των μικρών, ανεξάρτητων βιβλιοπωλείων καλοδέχτηκαν την είδηση. «Φροντίζουμε το σώμα, δεν ξεχνάμε το κεφάλι», σχολίασαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δεν έλειψε το χιούμορ: «Οπως παραμένουν ανοιχτά τα συνεργεία αυτοκινήτων για την επισκευή των μηχανών, έτσι και τα βιβλιοπωλεία μάς επιτρέπουν να “επισκευαζόμαστε” χάρη στις λέξεις και το πνεύμα», σχολίασαν.
Η απόφαση της βελγικής κυβέρνησης είναι σημαντική, ιδωμένη στο πλαίσιο μιας εθνικής πολιτικής για το βιβλίο: Αφενός το αναγνωρίζει ως είδος πρώτης ανάγκης. Αφετέρου υποστηρίζει τους μικρούς βιβλιοπώλες στην προσπάθειά τους να παραμείνουν ζωντανοί μέσα στις εξαιρετικά αντίξοες οικονομικές συνθήκες, ιδίως όταν ο ανταγωνισμός από τις «αλυσίδες» γίνεται άνισος. Τα μικρά βιβλιοπωλεία σε όλο τον κόσμο –και στην Ελλάδα– έχουν ήδη από το προηγούμενο lockdown αναπτύξει την ψηφιακή επικοινωνία με τους πελάτες τους για αγορές, αλλά δεν μπορούν να συναγωνιστούν σε ταχύτητα, ποσότητα και συχνότητα τους «μεγάλους» του χώρου.
Στη Γαλλία οι ανεξάρτητοι βιβλιοπώλες κατηγόρησαν τη Fnac και την Amazon για ένα είδος αθέμιτου ανταγωνισμού. Και μολονότι οι πιέσεις προς την κυβέρνηση της χώρας ήταν ισχυρές –έχουν μάλιστα με το μέρος τους την τοπική αυτοδιοίκηση σε πολλές πόλεις, και το Παρίσι–, η απόφαση να κλείσουν τα βιβλιοπωλεία δεν άλλαξε. Τουλάχιστον προς το παρόν, λένε αρκετοί και συνεχίζουν να προσπαθούν. Το ίδιο συμβαίνει επίσης στην Ιταλία, και φαίνεται ότι η αγωνία να περισωθούν οι μικρές εμπορικές επιχειρήσεις στον χώρο του βιβλίου έχει δημιουργήσει μια ευρωπαϊκή κινητοποίηση.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα; «Μόλις ανακοινώθηκαν τα έκτακτα μέτρα, άρχισαν τα τηλεφωνήματα των πελατών. Ερχονται να αγοράσουν βιβλία, στέλνουν παραγγελίες με e-mails, μας τηλεφωνούν για να μάθουν αν και πώς θα λειτουργούμε», λέει ο Σπύρος Ξένος, ιδιοκτήτης του βιβλιοπωλείου Λεμόνι. Το ίδιο έγινε και στη Θεσσαλονίκη, όπως σχολίασε ο Χρήστος Μανούκας από το βιβλιοπωλείο Ακυβέρνητες Πολιτείες. Τη μέρα πριν από το lockdown, ουρές είχαν σχηματιστεί έξω από τα βιβλιοπωλεία της πόλης. «Θα υποστήριζα ένα αίτημα για να παραμείνουμε ανοιχτοί αυτή την περίοδο», μας λέει. «Αν συνέβαινε, θα ήταν μια κίνηση ενίσχυσης της αναγνωσιμότητας, θα έδινε ένα μήνυμα στους πολίτες για την αξία της, και θα δοκίμαζε στην πράξη τη σχέση των Ελλήνων με το βιβλίο».
Από την επικοινωνία μας με μικρά βιβλιοπωλεία σε όλη την Ελλάδα, οι ιδιοκτήτες τους είναι ανήσυχοι, μολονότι πλέον πιο έμπειροι και οργανωμένοι διαδικτυακά. Η ανθεκτικότητα των επιχειρήσεών τους βασίζεται στην προσωπική σχέση με το κοινό τους, και είναι αυτή η αφοσιωμένη πελατεία που τους κρατάει ζωντανούς. Αλλωστε στη χώρα μας, τα αμιγή βιβλιοπωλεία –χωρίς παιχνίδια, χαρτικά κ.λπ.– διαρκώς λιγοστεύουν «και πλέον δεν είναι περισσότερα από 50», λέει ο Δημοσθένης Καλάκος, ιδιοκτήτης του «Πλου» στην πόλη της Κέρκυρας. Ή, όπως είπε ο Σπύρος Ξένος: «Τα μικρά βιβλιοπωλεία είναι ευαίσθητα, και κινδυνεύουν».
Ηδη με κοινό τους αίτημα οι εκδότες και βιβλιοπώλες της χώρας (ΠΟΕΒ, ΣΕΚΒ, ΣΕΚΒΕ, ΑΣΕΒ) ζητούν να συνεχίσει να λειτουργεί η αγορά του βιβλίου, φροντίζοντας παράλληλα για τη σχολαστική τήρηση των κανόνων υγιεινής. Το ίδιο ζητεί από την πολιτεία και η Ενωση Ελληνικού Βιβλίου.
