Την περασμένη Κυριακή, ο Αλκης Τεμπονέρας άνοιξε την πόρτα των Πλειάδων στις 7 το πρωί. Ο κεντρικός χώρος του βιβλιοπωλείου στο Παγκράτι έμοιαζε, μας λέει, περισσότερο με αποθήκη βιβλίων αφού κατά τη διάρκεια του lockdown οι «Πλειάδες» λειτουργούσαν, όπως τα περισσότερα βιβλιοπωλεία, ηλεκτρονικά, με διανομές που έκαναν κυρίως ο κ. Τεμπονέρας και οι συνεργάτες του. Την Κυριακή, όμως, το κατάστημα έπρεπε να συγυριστεί για το άνοιγμα της Δευτέρας.
Αυτό που τον παραξένεψε δεν ήταν το πρώτο τηλεφώνημα που έλαβε στις 7.30 το πρωί από έναν πελάτη του. Ηταν όλα τα υπόλοιπα που συνεχίστηκαν μέχρι το βράδυ. «Δεν ξέρω πώς σκέφτηκαν οι πελάτες ότι θα ήμασταν στο βιβλιοπωλείο την Κυριακή, αλλά καλούσαν συνεχώς στο σταθερό τηλέφωνο. Υπήρχε μια αδημονία», μας λέει, η οποία μετατράπηκε σε φυσική παρουσία το επόμενο πρωινό. «Υπήρχε κόσμος που με περίμενε έξω από το μαγαζί για να ανοίξω», μας λέει παρά τη δυνατή βροχή της Δευτέρας.
Την ίδια εικόνα μάς μετέφεραν και τα μικρά βιβλιοπωλεία με τα οποία ήρθαμε σε επαφή στις αρχές της εβδομάδας. Ουρές σχηματίστηκαν έξω από το μικρό «Λεμόνι» στην Πλάκα, αρκετοί αναγνώστες μπήκαν στο «Επίκεντρο» των Αγίων Αναργύρων, ενώ δεν έλειψαν και τα μπερδέματα από τους ανυπόμονους πελάτες που ζητούσαν από τη Μαρία Παπαγεωργίου του «Επί Λέξει» να στείλει sms στα κινητά τους τηλέφωνα για να μπορέσουν να έρθουν να πάρουν τα βιβλία τους. «Προσπαθούσαμε να τους εξηγήσουμε ότι κάτι τέτοιο δεν χρειάζεται για τα βιβλιοπωλεία», μας λέει η κ. Παπαγεωργίου, αν και ορισμένοι πελάτες υιοθέτησαν ένα σύστημα τύπου «click away».
«Ηταν αρκετοί όσοι έκαναν τηλεφωνικά την παραγγελία τους, εμείς ετοιμάζαμε τα βιβλία και έρχονταν για να τα παραλάβουν. Οι περισσότεροι ήξεραν τι ήθελαν, είχαν ετοιμάσει λίστες ενόψει Χριστουγέννων με τις νέες κυκλοφορίες», μας είπε ο Σπύρος Ξένος από το «Λεμόνι», ο οποίος εκτιμά, με βάση τον αριθμό των εκδόσεων που αγοράζει κατά μέσον όρο ο κάθε πελάτης, ότι το βιβλίο θα κυριαρχήσει στη φετινή χριστουγεννιάτικη αγορά.
Η Δευτέρα ξεκίνησε με ήπια κίνηση για το «Booktalks» του Παλαιού Φαλήρου, η οποία αυξήθηκε όσο περνούσαν οι ημέρες και φτάναμε στο τέλος της εβδομάδας. «Η Τρίτη έμοιαζε με παραμονή Χριστουγέννων», λέει η Κατερίνα Μαλακατέ, «έρχονται οι γνωστοί μας πελάτες για να αγοράσουν βιβλία για δώρα, κάποιοι ήθελαν να νιώσουν την ατμόσφαιρα του βιβλιοπωλείου. Είμαστε και το μόνο ανοιχτό, φωτισμένο, κατάστημα στη γειτονιά».
Γιορτινό κλίμα
Επίσης μακριά από το κέντρο της πρωτεύουσας, ο Αριστοτέλης Σαΐνης του «Επίκεντρου» μεταφέρει ένα «γιορτινό κλίμα» με συνεχή ροή βιβλιοφίλων όλη μέρα και οικογενειακές παραγγελίες, αρκετές από τις οποίες φτάνουν τον γνωστό αριθμό των φετινών Χριστουγέννων, δηλαδή των εννέα βιβλίων. «Εχουμε αρκετή κίνηση και παραγγελίες οικογενειών που ζητούν σε κάθε πακέτο να γράφει διαφορετικό όνομα για τα δώρα τους. Εχουμε και αρκετή κίνηση από το πρόγραμμα για την αγορά βιβλίων από ανέργους», σημειώνει και προσθέτει –κάτι που επιβεβαιώνουν και οι υπόλοιποι βιβλιοπώλες– ότι οι πελάτες τους τηρούν τους κανόνες των αποστάσεων και τα ατομικά μέτρα υγιεινής για τον κορωνοϊό.
Από τις αρχές Νοεμβρίου, οπότε επιβλήθηκε το δεύτερο lockdown, τα περισσότερα βιβλιοπωλεία συνέχισαν τη δραστηριότητά τους με παραγγελίες είτε από το e-shop τους, από τα social media, μέσω email ή ακόμη και τηλεφωνικά. Αν και η δουλειά τους ήταν δραματικά πεσμένη σε σχέση με μια φυσιολογική περίοδο, δηλαδή με τα καταστήματα ανοιχτά –για πολλούς τα έσοδα ήταν πεσμένα κάτω από το μισό– συνέχισαν να δέχονται παραγγελίες, περισσότερες μάλιστα από την καραντίνα του Μαρτίου και σε αυτό συνέβαλαν οι νέοι τίτλοι που κυκλοφόρησαν από τους εκδοτικούς οίκους. Η διανομή των βιβλίων γινόταν είτε με ταχυμεταφορές, με τα γνωστά προβλήματα των καθυστερημένων παραδόσεων, ή με προσωπικό κόπο και αρκετά χιλιόμετρα πάνω σε ένα μηχανάκι που έκαναν οι ίδιοι οι βιβλιοπώλες.
Η απάντηση στο ερώτημα εάν το προσωρινό άνοιγμα των βιβλιοπωλείων θα είναι ικανό για να καλύψει τις ζημίες των περασμένων μηνών είναι μάλλον αρνητική για τους περισσότερους ή κάτι που θα το σκεφτούν αργότερα οι βιβλιοπώλες γιατί τώρα απλώς δεν προλαβαίνουν. «Δεν θα ισοφαρίσουμε, θα δουλέψουμε καλά, το βλέπουμε αυτό, αν βέβαια συνεχίσουμε να είμαστε ανοιχτά και δεν συμβεί κάτι και μας ξανακλείσουν», σημειώνει η Μαρία Παπαγεωργίου.
Παράλληλα με την εξυπηρέτηση των φυσικών πελατών, τα βιβλιοπωλεία δεν σταμάτησαν να υποδέχονται ηλεκτρονικούς πελάτες, με αποτέλεσμα αυτή η πρωτοφανής, για τους μικρούς βιβλιοπώλες, διπλή διαχείριση να έχει δυσκολέψει αρκετούς. Κάποιοι βιβλιοπώλες, όπως μας λέει ο κ. Τεμπονέρας, έχουν βρεθεί με αυξημένες υποχρεώσεις από τους προηγούμενους μήνες, μεγαλύτερο όγκο δουλειάς μέσα στο κατάστημα και παραγγελίες ενόψει των εορτών. «Εχουμε σηκώσει τα χέρια, αυτό που συμβαίνει είναι πρωτοφανές», μας λέει ο βιβλιοπώλης πέντε ημέρες μετά το άνοιγμα της Δευτέρας, «κάνουμε παραδόσεις κατ’ οίκον, έχουμε την κίνηση μέσα στο βιβλιοπωλείο, απαντάμε σε τηλέφωνα και email συνεχώς. Χθες παρέδωσα βιβλία σε μία κυρία στις 10 το βράδυ, δεν μπορώ να μην το κάνω, αλλά η κούραση και ο χρόνος για μια παραγγελία έχει πολλαπλασιαστεί».
Ορισμένα βιβλιοπωλεία δεν μπόρεσαν να διαχειριστούν αυτό το διπλό άνοιγμα. Ο όγκος των παραγγελιών στα βιβλιοπωλεία «Ευριπίδη», για παράδειγμα, «φράκαρε» το ηλεκτρονικό κατάστημα και προσωρινά τα βιβλιοπωλεία εξυπηρετούν μόνο από τα φυσικά τους καταστήματα. Αντιθέτως, η «Πρωτοπορία» άνοιξε τα καταστήματά της σε Θεσσαλονίκη και Πάτρα, αλλά το κατάστημα της Αθήνας παραμένει κλειστό για να εξυπηρετεί μόνο τις παραδόσεις των παραγγελιών.
Αν πάντως επιβεβαιωθεί η πρόβλεψη του Σπύρου Ξένου και το βιβλίο κυριαρχήσει στις φετινές επιλογές των χριστουγεννιάτικων δώρων –ακόμη και να το στείλουμε στους αγαπημένους μας το ίδιο κάνει– θα είναι, όπως πάντα, ένα δώρο που θα μείνει, και αυτό από μόνο του είναι μια φωτεινή σελίδα στο γκρίζο βιβλίο του 2020.
