Από τα δημοφιλέστερα μνημεία της Ηπείρου, το πολύτοξο Γεφύρι της Αρτας είναι ξακουστό για την αρχιτεκτονική του αλλά και για τον θρύλο που συνδέεται με την κατασκευή του. Η θυσία της γυναίκας του πρωτομάστορα έγινε αφορμή για πολλές λαογραφικές μελέτες, ενέπνευσε τη λαϊκή παράδοση, το θέατρο, την όπερα, τη ζωγραφική, ενώ ο μύθος της ανθρωποθυσίας για τη θεμελίωση, σε διάφορες παραλλαγές, απλώνεται από τη Σερβία, την Αλβανία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία μέχρι την Κύπρο.
Τώρα «Το Γεφύρι της Αρτας» έγινε νέα παράσταση από τη σκηνοθέτιδα και διευθύντρια του Θεάτρου Τέχνης Μαριάννα Κάλμπαρη και μάλιστα θα παρουσιαστεί στο μνημείο στις 20 και 21/7, στο πλαίσιο του θεσμού «Ολη η Ελλάδα ένας πολιτισμός» του υπουργείου Πολιτισμού. Δίπλα ακριβώς στο λαογραφικό μουσείο της περιοχής, που βρίσκεται στο πλάι της Γέφυρας στην όχθη του Αραχθου ποταμού, οι Κατερίνα Λυπηρίδου, Βασίλης Μαυρογεωργίου, Θοδωρής Σκυφτούλης, Αμαλία Τσεκούρα, Μαριλένα Μόσχου και η Χριστίνα Σουγιουλτζή στον χορό και στα ακροβατικά θα μας μιλήσουν για τις «Λυγερές του Κάτω Κόσμου».
Πρόκειται για τις νέες γυναίκες τού χθες αλλά και του σήμερα που έχασαν μεταφορικά και κυριολεκτικά τη ζωή τους εξαιτίας του φύλου τους, σημειώνει η σκηνοθέτις, υπεύθυνη για τη δραματουργία και τη σκηνογραφία της παράστασης.
Θυσία με δόλο
Η πιο άγρια «αδικοθανατισμένη» από τις «λυγερές του Αδη» που συναντάμε στα δημοτικά τραγούδια, η γυναίκα που ποτέ δεν ρωτήθηκε αν θα δεχόταν να χτιστεί ζωντανή για να στεριώσει το Γεφύρι της Αρτας, με δόλο θυσιάστηκε, κάτι που συνεχίζει να συμβαίνει σε εκατομμύρια γυναίκες στον πλανήτη.
Τι συγκίνησε τη Μαριάννα Κάλμπαρη στη θυσία της γυναίκας του πρωτομάστορα; «Με συγκινεί η συμβολική σημασία του θρύλου», λέει στην «Κ». «Η Λυγερή του Πρωτομάστορα, η όμορφη, αφοσιωμένη σύζυγος, καλείται να θυσιαστεί για να ολοκληρωθεί το έργο του άνδρα της (γεφύρι ή κάστρο σε άλλες βαλκανικές χώρες) που θα φέρει την πρόοδο για όλους. Ή αλλιώς, η γυναίκα οφείλει να “χτιστεί ζωντανή” μέσα στο σπίτι, να το “θεμελιώσει” μεγαλώνοντας τα παιδιά, φροντίζοντας το νοικοκυριό και την τιμή της οικογένειας, ώστε ο άνδρας να αφοσιωθεί στα έργα που θα πάνε τον κόσμο μπροστά. Και είναι γεγονός ότι ο κόσμος “πήγε μπροστά” με αυτό τον τρόπο. Και ότι κανείς δεν ζήτησε ποτέ τη συγκατάθεση της γυναίκας για αυτή τη θυσία».
Παραδέχεται ότι δεν είχε ιδιαίτερη σχέση με την παράδοση και το δημοτικό τραγούδι. «Την απέκτησα πρόσφατα. Και ομολογώ ότι μαγεύτηκα. Εχει εξαιρετικό ενδιαφέρον ο τρόπος με τον οποίο μιλάει η δημοτική ποίηση για τον θάνατο (δεν έχει σχέση με τον χριστιανισμό, αλλά με την αρχαιοελληνική παράδοση) και ο τρόπος με τον οποίο όχι απλώς αποτυπώνει, αλλά διαμορφώνει τα ήθη. Ειδικά όσον αφορά τη θέση της γυναίκας, που οφείλει να είναι και να φαίνεται πιστή και υπάκουη, αλλιώς έρχεται ο “Χάρος” (ο πατέρας, ο σύζυγος, η πεθερά) και την κατεβάζουν στον Κάτω Κόσμο πριν από την ώρα της».
Ομως, η δημοφιλής παραλογή έγινε αφορμή για να μιλήσει για τη γυναίκα και την πατριαρχία καθώς και για τις πρόσφατες καταγγελίες περί σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποιητικής συμπεριφοράς στο θέατρο. Πώς τα αντιμετώπισε δραματουργικά και σκηνοθετικά; «Με αφορμή τη Λυγερή του Πρωτομάστορα, εξερευνούμε τον Κάτω Κόσμο στον οποίο οδηγήθηκε μαζί με άλλες “αδικοθανατισμένες λυγερές”, όσες έχασαν τη ζωή τους είτε επειδή “έπρεπε” να θυσιαστούν όπως εκείνη, είτε επειδή “έπρεπε” να τιμωρηθούν για λόγους τιμής. Αυτές οι γυναίκες αποκτούν φωνή μέσα από άλλα δημοτικά τραγούδια και καταλόγια (βυζαντινή ερωτική ποίηση) που συνδέονται μεταξύ τους με δικά μου κείμενα. Ολος αυτός ο κόσμος ζωντανεύει σκηνοθετικά μέσα από τη σύμπραξη πρωτότυπης μουσικής και τραγουδιών (που εκτελούνται ζωντανά με σαξόφωνο, σαντούρι, νταούλι), χορού – ακροβατικών και φυσικά αφήγησης».
Στερεοτυπικοί ρόλοι
Η παραλογή του «Γιοφυριού της Αρτας» στην παράσταση του Θεάτρου Τέχνης δίνει την αφορμή να δει καθαρά ο θεατής ήθη, προκαταλήψεις και στερεοτυπικούς ρόλους που αντέχουν και σήμερα. Η διαφορά είναι ότι, μετά τα πρόσφατα περιστατικά παρενόχλησης και βίας, μέρος της κοινωνίας άρχισε να συζητάει για όσα πριν έκρυβε κάτω από το χαλί: σεξισμό, μισογυνισμό, διακρίσεις.
Τι περιμένει η Μαριάννα Κάλμπαρη από το κοινό; «Να έρθει! Το θέαμα, οι σκέψεις και τα συναισθήματα που μπορεί να γεννήσει στον καθένα, είναι όπως πάντα ένα στοίχημα. Μακάρι να πετύχει». Η παράσταση, μετά το Γεφύρι της Αρτας, θα παρουσιαστεί στις 29 Ιουλίου στο Ανοιχτό Θέατρο του Κολωνού, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ο Δήμος Αθηναίων στηρίζει τον πολιτισμό».
H προκράτηση θέσης είναι υποχρεωτική. Αναλυτικό πρόγραμμα και κρατήσεις θέσεων στο digitalculture.gov.gr.
