Η «Ουάσιγκτον Ποστ» αποκάλεσε το παρθενικό λογοτεχνικό της ταξίδι «ένα λαχταριστό ντεμπούτο, ίσως το πρώτο σύγχρονο αγγλόφωνο μυθιστόρημα που καταπιάνεται με τους Ρωμιούς της Πόλης». Η παρουσίαση του βιβλίου της «Α Recipe for Daphne» προσείλκυσε εξέχουσες προσωπικότητες της κοινότητας των Ρωμιών – μεταξύ άλλων και τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο. Οι καθημερινές, γλωσσολογικές αναρτήσεις της στο Twitter κινούν το ενδιαφέρον χιλιάδων χρηστών.
Παρά την επιτυχία της, ωστόσο, η Νεκταρία Αναστασιάδου παραμένει ταπεινή και απολύτως προσηλωμένη στον στόχο της: την αναβίωση του πολίτικου ιδιώματος. Η επιτυχημένη συγγραφέας από την Κωνσταντινούπολη μοιράστηκε με την «Κ» τις σκέψεις της για τη σημερινή πραγματικότητα της πολίτικης κοινότητας, το πάθος της για τον γλωσσικό πλούτο της Κωνσταντινούπολης και τα λογοτεχνικά της σχέδια για το μέλλον. Αντίθετα στις προσδοκίες, ο τόνος της φωνής της εκπέμπει μια ασυγκράτητη αισιοδοξία.
– Το βιβλίο σας «Α Recipe for Daphne» αποτελεί ένα από τα πρώτα αγγλόφωνα μυθιστορήματα που πραγματεύεται τα βιώματα των Ρωμιών της Κωνσταντινούπολης. Τι σας ώθησε να το γράψετε;
– Τα περισσότερα βιβλία για τη ρωμιοσύνη της Πόλης, άσχετα από τη γλώσσα στην οποία γράφτηκαν, ασχολούνται νοσταλγικά ή ιστορικά με την κοινότητά μας. Εγραψα λοιπόν το «A Recipe for Daphne» στα αγγλικά, μια διεθνή γλώσσα, για να φέρω οποιονδήποτε αναγνώστη από οποιαδήποτε χώρα μέσα στις σάλες και στις καρδιές μας. Η πλοκή τοποθετείται στο 2011-2012 και ασχολείται με τη ζωή της πολίτικης ρωμιοσύνης – δηλώνει διεθνώς το παρόν. Είμαστε εδώ, με τις χαρές μας, τις λύπες μας, τους αγώνες μας και την ιδιαίτερη κουλτούρα μας, και εδώ θα συνεχίσουμε.
– Ποια είναι μερικά από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της πολίτικης κοινότητας σήμερα;
– Η πολίτικη κοινότητα σήμερα χαρακτηρίζεται από ζωντάνια, αντοχή, δημιουργικότητα και ενεργή δραστηριότητα. Είμαστε πολύγλωσσοι, κοσμοπολίτες, όπως ήμασταν πάντα. Συμμετέχουμε τόσο στη γενικότερη τουρκική κοινωνία όσο και στη ρωμαίικη. Μπορεί ο κόσμος εκεί έξω να έχει μια λυπηρή ιδέα για τη ρωμιοσύνη της Πόλης –αν ξεύρει, δηλαδή, καν ότι εξακολουθεί να υπάρχει–, αλλά οι συγκεντρώσεις μας δείχνουν το αντίθετο. Το χιούμορ και το γέλιο είναι πάντα παρόντα και η χαρά άφθονη.
– Ποια η ανταπόκριση των Ελλήνων της Πόλης στα βιβλία και διηγήματά σας;
– Το 2019 έγραψα ένα διήγημα στο πολίτικο ιδίωμα και το υπέβαλα στον «Ζωγράφειο Αγώνα», έναν λογοτεχνικό διαγωνισμό που θεσμοθετήθηκε στην Κωνσταντινούπολη τον 19ο αιώνα. Το διήγημά μου κέρδισε το πρώτο βραβείο με ομόφωνη απόφαση από τους κριτές, γεγονός που με έδωκε μεγάλη ώθηση να συνεχίσω να γράφω στα πολίτικα. Ανέπτυξα λοιπόν το βραβευμένο μου διήγημα σε μυθιστόρημα, το οποίο σύντομα θα είναι έτοιμο προς έκδοση.
Το 2020, όταν κυκλοφόρησε το «Α Recipe for Daphne» στην Τουρκία, ο Αρχων Μέγας Χαρτοφύλαξ κ. Λάκης Βίγκας προσφέρθηκε με ενθουσιασμό να εντάξει την πρώτη παρουσίαση του βιβλίου στα «Θεοτόκεια», που γένονται κάθε χρόνο στην Παναγία Κουμαριώτισσα στο Νιοχώρι της Πόλης. Παραβρέθηκε ο Οικουμενικός Πατριάρχης, γεγονός που για εμένα έχει σπουδαίο συμβολισμό. Είμαι επίσης εξαιρετικά ευγνώμων στους γεροντότερους, που με γεμίζουν τα αυτιά και τη φαντασία με παλιά πολίτικα. Οι γιαγιάδες και παππούδες μας είναι οι γλωσσικές μου μούσες.
– Τι σημαίνει για εσάς το πολίτικο ιδίωμα; Ποιες είναι μερικές από τις αγαπημένες σας λέξεις, εκφράσεις ή ιδιαιτερότητες;
– Το πολίτικο ιδίωμα είναι παιχνιδιάρικο και ποιητικό. Διατηρεί βυζαντινά στοιχεία που έχουν χαθεί από τα ελληνικά και είναι επίσης εμπλουτισμένο με λεξιλόγιο γαλλικό, ιταλικό, τουρκικό, αραβικό, περσικό, ακόμα και λαντίνο. Ο Πολίτης δεν αρκείται σε χιλιοειπωμένες, τετριμμένες εκφράσεις, αλλά δημιουργεί συνεχώς δικές του νέες. Κάποιες από τις αγαπημένες μου λέξεις είναι ντρίτος (από το ιταλικό diritto), ακάτρεπεγκλ (από το γαλλικό à quatres épingles) και τρίγκα (ίσως από το γαλλικό fringué): όλα σημαίνουν «καλοντυμένος», μια παραδοσιακά σημαντική αξία στην πολίτικη κουλτούρα. Προκειμένου να δείξω την ομορφιά και τη χάρη του ιδιώματος στον κόσμο, κάθε μέρα αναρτώ μία πολίτικη λέξη ή έκφραση στον λογαριασμό μου στο Twitter.
– Με ποιον τρόπο μπορούμε να συμβάλουμε για να μη χαθεί ο γλωσσικός πλούτος;
– Ο κάθε Ελληνας μπορεί να συμβάλει σημαντικά ώστε να μη χαθεί ο πλούτος των ελληνικών ιδιωμάτων. Στην καθημερινότητά μας, ας μην υποτιμούμε τους ανθρώπους που μιλούν άλλα ιδιώματα. Μια νεαρή Πολίτισσα φίλη δέχτηκε τόση κριτική στην Ελλάδα που, όταν γύρισε στην Πόλη, δεν ξαναμίλησε ελληνικά για δύο χρόνια. Είναι απαραίτητο να δείχνουμε σεβασμό προς τους ομιλητές των μη κεντρικών ελληνικών.
Στον κόσμο των γραμμάτων, με κάμνει εντύπωση η διστακτικότητα εκδοτικών οίκων να εκδώσουν μυθιστορήματα γραμμένα σε άλλα ελληνικά ιδιώματα. Ισως επειδή ο Ελληνας αναγνώστης δεν έχει συνηθίσει τυπωμένη τη διαφορετικότητα. Οπως ο Αμερικανός δεν περιμένει από τον Λονδρέζο χαρακτήρα σε βρετανικό μυθιστόρημα να μιλεί σαν Νεοϋορκέζος ούτε επιμένει να είναι η αφήγηση στα αμερικανικά, έτσι και ο Ελληνας αναγνώστης μπορεί να ανοίξει τους ορίζοντές του κρατώντας μια πιο θετική στάση απέναντι στα άλλα ιδιώματα.
Σε θεσμικό επίπεδο, έχω κάποια όνειρα που μπορεί να φαίνονται μεγάλα, αλλά θα τα μοιραστώ επειδή πιστεύω ότι είναι αμαρτία να σκέπτεται κανείς στενά. Στα σχολεία μας μπορούν να γένουν ερευνητικές εργασίες σχετικά με το πολίτικο ιδίωμα. Φανταστείτε τι γλωσσικό πλούτο θα είχαμε κρατήσει αν γενόταν αυτό όσο ακόμα είχαμε στο σπίτι τη Μικρασιάτισσα ή την Πόντια γιαγιά! Επίσης, το υπουργείο Παιδείας θα μπορούσε να αναπτύξει ένα ιδιαίτερο πρόγραμμα διδασκαλίας που ενισχύει τα πολίτικα, ενώ διδάσκει παράλληλα και τα κεντρικά. Και εμείς στην Πόλη πρέπει να μιλάμε και να γράφουμε τα πολίτικα με υπερηφάνεια.
– Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας μερικές λεπτομέρειες για το επόμενο συγγραφικό σας εγχείρημα;
– Το μυθιστόρημα που τελεύω τώρα έχει Ρωμιούς, Εβραίους και Τούρκους χαρακτήρες που κατοικούν ή δουλεύουν στο ίδιο απαρτμάν (πολυκατοικία). Εχει χιούμορ, ίντριγκα και, εννοείται, μαγειρική, όπως και το «A Recipe for Daphne». Ομως τα θέματά του είναι άλλα: η φιλία ανάμεσα στις γυναίκες, ο αντισημιτισμός και η Πόλη του 2016. Τόσο οι διάλογοι όσο και η αφήγηση είναι στα πολίτικα, χωρίς καμία παραχώρηση στα κεντρικά. Πιστέψτε με, ο Ελληνας αναγνώστης δεν θα κουραστεί με αστερίσκους, γλωσσάρι και υποσημειώσεις. Δίνω τόση συνάφεια, που όλα αυτά δεν χρειάζονται. Με τον ίδιο τρόπο μεταφράζω το «A Recipe for Daphne». Γράφω στα πολίτικα – δεν πασπαλίζω με πολίτικα. Θέλω όχι μόνο να σωθεί το πολίτικο ιδίωμα, αλλά και να ξανανθίσει, για αυτό και πρέπει να γράφεται.
