Γεννήθηκε, σύμφωνα με τον θρύλο, πάνω σε ένα καράβι που το 1922 φυγάδευε πρόσφυγες από τη φλεγόμενη Σμύρνη. Μεγάλωσε στην Κοκκινιά, έψελνε από μικρή στην αρμένικη εκκλησία της περιοχής, ενώ στα νιάτα της γνώρισε τον ακροβάτη Νίνο Νικολαΐδη, με τον οποίο εμφανίστηκαν σαν ακροβατικό ζευγάρι σε κέντρα της εποχής. Φυσικά, η Ευαγγελία Αταμιάν, όπως ήταν το πραγματικό όνομα της Μαρίκας Νίνου, θα γνωριζόταν επίσης με τον Μανώλη Χιώτη και θα έμενε τελικά στην ιστορία ως μία από τις μεγαλύτερες φωνές του ελληνικού πενταγράμμου: τα ντουέτα της, κυρίως με τον Βασίλη Τσιτσάνη, η σκηνική παρουσία και τα τραγούδια της –από τα «Καβουράκια» και το «Απόψε κάνεις μπαμ» μέχρι την «Ταμπακιέρα» και το «Τι σήμερα, τι αύριο, τι τώρα»– καθόρισαν τη λαϊκή μουσική, αλλά και τη θέση της γυναίκας στην επικράτειά της.
Ποιο τραγούδι της ξεχωρίζει η Μαριάννα Κάλμπαρη (φωτ. αριστερά); «Μου αρέσουν πολλά», λέει στην «Κ» η καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Τέχνης, και συνεχίζει: «Ισως το “Γεννήθηκα για να πονώ” το αγαπώ πλέον περισσότερο, αφού τα άκουσα όλα στην παράσταση, με διαφορετικό τρόπο. Μάλλον επηρεάζομαι από το γεγονός ότι ήταν και δικό της αγαπημένο – θεωρούσε ότι περιέγραφε όλη της τη ζωή, που ήταν δύσκολη, πολυτάραχη, γεμάτη πόνο και πολύ σύντομη. Στις 23 Φεβρουαρίου συμπληρώθηκαν 65 χρόνια από τον θάνατό της· είναι τρομερό, έπειτα από τόσο καιρό, να παραμένει η μνήμη σου τόσο ζωντανή».
Η Μαριάννα Κάλμπαρη αναφέρεται στην παράσταση «Μαρίκα Νίνου – Σαν άστρο», που παρουσιάζεται μέχρι το Πάσχα στη σκηνή της οδού Φρυνίχου του Θεάτρου Τέχνης, σε δραματουργία και σκηνοθεσία δική της, με τη συνεργασία του Γιάννου Περλέγκα. Ο τελευταίος έχει αναλάβει επίσης τη μουσική επιμέλεια του εγχειρήματος, καθώς και την ερμηνεία του ρόλου του Βασίλη Τσιτσάνη. Παίζουν επίσης οι Ευγενία Αποστόλου, Δημήτρης Μαγγίνας και Μάνος Στεφανάκης, ενώ την τραγουδίστρια υποδύεται η Βερόνικα Δαβάκη, που είχε και την αρχική ιδέα της παράστασης. Με δραματουργικό άξονα ρεμπέτικα τραγούδια που ερμηνεύονται ζωντανά επί σκηνής (από τους Αυγερινή Γάτση, Στράτο Γκρίτζαλη, Μπάμπη Παπαδημητρίου και Γιάννο Περλέγκα), μέσα από βιογραφίες της Νίνου ή επιστολές της από την Αμερική, όπου είχε πάει για να τραγουδήσει και να προσπαθήσει να θεραπευτεί από τον καρκίνο, μέσα επίσης από αφηγήσεις των οικείων και των συνεργατών της, φίλων ή εχθρών, μέσα ακόμα από μαρτυρίες προσφύγων της Σμύρνης, ξετυλίγεται, τελικά, η ζωή μιας τραγουδίστριας που, όπως αποτυπώνεται στην παράσταση και μέσα από την «ακροβατική» χορογραφία της Χριστίνας Σουγιουλτζή, ακροβατούσε μεταξύ ζωής και ονείρου.
Ο τρόπος που υπήρχαν τότε οι γυναίκες υπαγορευόταν από τον ανδρικό τρόπο: έπρεπε να κάθονται, να είναι ακίνητες, να χαμογελάνε λίγο.
«Το πορτρέτο της όμως», συμπληρώνει η Μαριάννα Κάλμπαρη, «φιλοτεχνείται μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, που είναι η θέση της γυναίκας στο λαϊκό τραγούδι γενικά, αλλά και η ίδια η ιστορία του αυθεντικού λαϊκού τραγουδιού στα 35 χρόνια που έζησε η Μαρίκα Νίνου και τα οποία ήταν χρόνια μεγάλης ακμής. Η Νίνου έφερε επανάσταση στον τρόπο που υπήρχε η γυναίκα στο πάλκο. Πέρα από τη φωνή και την ερμηνεία της, πολύ σημαντική ήταν η παρουσία της, που διέφερε από των άλλων τραγουδιστριών».
Την ειδοποιό διαφορά αποκαλύπτει μία από τις πηγές της παράστασης, παρόλο που δεν είναι οπτική: πρόκειται για ερασιτεχνική ηχογράφηση της Μαρίκας Νίνου στην περίφημη ταβέρνα του Τζίμη του Χοντρού, στην οδό Αχαρνών. «Η πρώτη γυναίκα που εμφανίστηκε στο πάλκο μετά τον Εμφύλιο», καταλήγει η Μαριάννα Κάλμπαρη, «ήταν η Σωτηρία Μπέλλου. Ο τρόπος που υπήρχαν τότε οι γυναίκες υπαγορευόταν από τον ανδρικό τρόπο: έπρεπε να κάθονται, να είναι ακίνητες, να χαμογελάνε λίγο. Και ξαφνικά, η Μαρίκα Νίνου, με πολύ μπρίο, σηκώνεται και τραγουδά αλλιώς, πιο θεατρικά. Είναι σαφές στη συγκεκριμένη ηχογράφηση, και είναι κάτι που δεν το καταλαβαίνουμε από τις ηχογραφήσεις της στο στούντιο, ούτε από τις ταινίες που εμφανίζεται και έχει την αίσθηση ότι κινηματογραφείται. Στην ηχογράφηση, αν το παρατηρήσει κανείς, αποτυπώνεται ο τρόπος που είχε να ξεσηκώνει το κοινό και ο οποίος έφερε αλλαγή στη διασκέδαση και στη χειραφέτηση της τραγουδίστριας εκείνη την εποχή. Νομίζω ότι αυτό την κάνει μοναδική».
«Μαρίκα Νίνου – Σαν άστρο», Θέατρο Τέχνης, Φρυνίχου 14, Πλάκα.
