Oπως κάθε πρωί, έτσι και στις 24 Φεβρουαρίου ξύπνησα στις 6.30 και ετοίμασα πρωινό για το παιδί που θα έφευγε για το σχολείο και για εμένα που θα πήγαινα στη δουλειά. Βιαστικά έβγαλα βόλτα το σκυλί, ακούγοντας, όπως κάθε μέρα, τις γερμανικές ειδήσεις από το χωρίς διαφημίσεις κρατικό ραδιόφωνο, το Deutschlandfunk, με ακουστικά από το κινητό. Αδύνατον, σκέφτηκα. Star Wars. Χάρι Πότερ. Ο παρανοϊκός μάτσο δικτάτορας είχε επιτεθεί στην Ευρώπη. Ο ρομαντισμός, αυτό το θανατηφόρο λέιζερ, ξεπηδώντας αειθαλής από τα σπλάχνα του 19ου, έπληττε τον 21ο αιώνα κατάστηθα. Μετά την ελληνική κρίση χρέους του 2010 και την πανδημία του 2020, άλλο ένα, ακόμη πιο ακραίο, κινηματογραφικό σενάριο γινόταν απλώς καθημερινότητα. Στην ελληνική κρίση χρέους άκουγα με προσοχή τα γερμανικά ΜΜΕ για να διατηρήσω αντικειμενική την οπτική μου, την ώρα που οι τόνοι γύρω μου οξύνονταν απότομα. Στην πανδημία, ιδίως στην πρώτη καραντίνα, δεν παρέλειπα να ενημερώνομαι από το podcast του Γερμανού επιδημιολόγου Κρίστιαν Ντρόστεν. Στις 24 Φεβρουαρίου 2022 και τις μέρες που ακολούθησαν έβγαλα ξανά και ξανά το καπέλο στη γερμανική δημοσιογραφία, που σφυροκόπησε αλύπητα την αδράνεια και την εθελοτυφλία της γερμανικής πολιτικής, αλλά η παρηγοριά ήταν μικρή. Η μεγάλη χώρα στην καρδιά της Ευρώπης ψέλλιζε ακατανόητες δικαιολογίες και υπεκφυγές πάνω στα συντρίμμια. Ο μαύρος ανατολίτικος ρομαντισμός έβρισκε τους Ευρωπαίους ηλίθιους και απροετοίμαστους, όχι σαν αξιοπρεπείς καβαφικούς ήρωες αλλά σαν μπρεχτικές καρικατούρες.
Πόσο ακόμη αθώο αίμα πρέπει να χυθεί για να σταθούμε στο ύψος των μοντέρνων περιστάσεων;
Μέχρι το πρωί της Κυριακής και τις κυβερνητικές δηλώσεις του καγκελαρίου Ολαφ Σολτς, που, κάλλιο αργά παρά ποτέ, σηματοδοτούν μια νέα εποχή για την Ευρώπη και τον κόσμο, ένιωθα να βρέχει βία και χλεύη πάνω στο –άστεγο όπως το ένιωθα– κεφάλι μου. Σαν άνθρωπος της γραφής επιθυμούσα στη ζωή μου η λογοτεχνία να κατασκευάζει εν ειρήνη τα δράματα και τους πρωταγωνιστές της και όχι να κλέβει η Ιστορία την παράσταση σε διαρκές γκρο πλαν. Με όλη την ανακούφισή μου για την κυριακάτικη ιστορική στροφή της Γερμανίας αναρωτιέμαι: άραγε τι θα είχε γίνει αν ο Ζελένσκι δεν είχε φερθεί κι αυτός σαν –φωτεινός– ρομαντικός ήρωας και είχε προτιμήσει τον τηλεοπτικό ρόλο του κωμικού; Αν είχε μπει αμέσως σε ένα αμερικανικό ελικόπτερο και είχε εγκαταλείψει τη χώρα του; Πόσο ακόμη αθώο αίμα πρέπει να χυθεί για να σταθούμε στο ύψος των μοντέρνων περιστάσεων; «Τη θάλασσα, τη θάλασσα, ποιος θα μπορέσει να την εξαντλήσει;». Κερδίζει ξανά ο Αισχύλος, η τραγωδία, ο Σεφέρης· «…υπερτερεί συντριπτικώς. Ο πόλεμος». Ο ειρωνικός Καβάφης για την ώρα χάνει. Οι ιστορικοί δεν κουράζονται αυτές τις ημέρες να μας υπενθυμίζουν, με το δίκιο τους, ότι ο αγώνας των Ουκρανών θυμίζει τον ελληνικό αγώνα για την ανεξαρτησία, δηλαδή το 1821. Ωραίο, αλλά και ανατριχιαστικό από την άποψη του πόσο πίσω μάς γυρνά.
Τέσσερις ημέρες αργότερα, την Κυριακή 27 Φεβρουαρίου, η αδελφή μου, η μικρή μου κόρη και εγώ συγκεντρωνόμαστε στο σπίτι της μητέρας μου, λίγο πριν κατηφορίσουμε για τη διαδήλωση συμπαράστασης στην Ουκρανία στο Σύνταγμα. Συνδεόμαστε με βιντεοκλήση με τη μεγάλη μου κόρη που σπουδάζει στο Βερολίνο. Η Μολδαβή κυρία που φροντίζει τη μητέρα μου είναι στο μέσα δωμάτιο, έντρομη, κολλημένη στο κινητό της. Εγώ ακούω τον Σολτς να πραγματοποιεί τη στροφή (πάντοτε με τα ακουστικά από το κινητό). Η μητέρα μου, 90 ετών, με διακόπτει. Θυμάται ξαφνικά κάτι που πρέπει οπωσδήποτε να μοιραστεί. «Ημουν δέκα χρόνων», λέει. «Ξέρετε πώς τυπώνονται καμιά φορά οι φράσεις στο μυαλό ενός παιδιού». Θα πρέπει να ήταν το 1942. «Θυμάμαι στο ραδιόφωνο τη φράση “Το Χάρκοβο παρεκάμφθη”». Προσέφυγα στη Wikipedia και βρέθηκα αντιμέτωπη με τη «Δεύτερη μάχη του Χάρκοβου». Επρόκειτο για παταγώδη σοβιετική αποτυχία, που οδήγησε σε παγίδα και εκατόμβη τον Κόκκινο Στρατό. Ο Στάλιν φαίνεται πως θέλησε να κάνει τα δικά του αγνοώντας την ηγεσία του στρατεύματος που είχε υποψιαστεί τα γερμανικά σχέδια. Ζηλεύω τη μητέρα μου. Η ανθεκτικότητα της παλιάς της φράσης απειλεί κάθε μου λέξη σε αυτό το κείμενο. Από τις 24 μέχρι τις 27 Φεβρουαρίου τα λόγια μας, που ανέκαθεν δυσκολεύονταν να αποκτήσουν βάρος, γίνονται σκόνη, ξανά και ξανά.
