Υπάρχει μια ιστορική φωτογραφία του 1987, ασπρόμαυρη, που εικονίζει την Ανιές Γκοντάρ να δουλεύει με τον Βιμ Βέντερς στα γυρίσματα της ταινίας «Τα φτερά του έρωτα». Εκείνη, στα 36 της χρόνια τότε, ήταν βοηθός κάμερας, ενώ η Κλερ Ντενί βρισκόταν πλάι στον Βέντερς ως πρώτη βοηθός σκηνοθέτη. Οι δύο Γαλλίδες είχαν γνωριστεί λίγα χρόνια νωρίτερα στα γυρίσματα της άλλης εμβληματικής ταινίας του Γερμανού σκηνοθέτη, το «Παρίσι -Τέξας », και η φιλία τους εξελίχτηκε σε στενή, μακρόχρονη, εμπνευσμένη επαγγελματική συνεργασία.
Η Γκοντάρ, καταξιωμένη και πολυβραβευμένη διευθύντρια φωτογραφίας πλέον, έχει συνεργαστεί έκτοτε με σημαντικούς σκηνοθέτες και σκηνοθέτιδες όπως η Ανιές Βαρντά και επανειλημμένως με την Ντενί, συμβάλλοντας στο χαρακτηριστικό οπτικό ύφος των ταινιών της. «Για μένα το σημαντικό είναι να βρεις τη μουσική μιας σκηνής», έχει πει σε παλιότερη συνέντευξή της η Γκοντάρ. Και κάνοντας ένα μικρό απολογισμό της σημαντικής καλλιτεχνικής καριέρας της προσέθεσε: «Εχω πει στον εαυτό μου ότι ήμουν σαν χαρακτήρας σε μια ταινία που δεν βλέπουμε ποτέ».
Από αυτό το σημείο ξεκινήσαμε τη συνομιλία μας με τη Γαλλίδα κινηματογραφίστρια. Η Ανιές Γκοντάρ βρίσκεται στην Ελλάδα, προσκεκλημένη της Ταινιοθήκης της Ελλάδας για το αφιέρωμα «Με τον φακό των γυναικών», στο πλαίσιο του 12ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, και έδωσε στην «Κ» μια αποκλειστική συνέντευξη.
– Υστερα από τόσα χρόνια δουλειάς και τόσες επιτυχίες, πώς σας φαίνεται που παραμένετε πίσω από τις κάμερες;
– Εχω χρησιμοποιήσει αμέτρητες φορές αυτήν ακριβώς τη θέση, για να βρω τα πλάνα, να τοποθετήσω την κάμερα, να ανακαλύψω τις σωστές αποστάσεις, τη χορογραφία της σκηνής. Είναι ένα είδος μυστικής έμπνευσης που το υποδεικνύει κάθε φορά η δραματουργία της ταινίας. Δεν είναι περιορισμός να βρίσκεσαι πίσω από την κάμερα. Είναι επιλογή και ευκαιρία. Μια επανεκκίνηση: κάθε ταινία είναι μια νέα εμπειρία. Το έργο της εικόνας είναι πολύ ολοκληρωμένο, ένα επάγγελμα που με κράτησε διαρκώς απασχολημένη. Ο καθένας βρίσκει δημιουργικά τον τρόπο που του ταιριάζει, εκείνον που ουσιαστικά του μοιάζει. Και αυτό είναι ό,τι πιο σημαντικό έχω μάθει όλα αυτά τα χρόνια κάνοντας ετούτη τη δουλειά.
– Ηταν δύσκολο για εσάς να μπείτε σε αυτό το κατά κύριο λόγο ανδρικό επάγγελμα;
– Περισσότερο από δύσκολο, ήταν πολύ τρομακτικό. Πράγματι, η φωτογραφία στον κινηματογράφο ήταν ένας αντρικός κόσμος, αλλά στην εποχή μου –τέλη της δεκαετίας του ’70 και αρχές της δεκαετίας του ’80– υπήρχαν ήδη 2 ή 3 γυναίκες που έκαναν αυτή τη δουλειά στη Γαλλία. Ηξερα επίσης ότι υπήρχε κάποια Μπαμπέτ Μανγκόλτ, αλλά βρισκόταν στις ΗΠΑ, πολύ μακριά. Ημαστε επίσης λίγες εκείνες που θέλαμε να ξεκινήσουμε ως βοηθοί κάμερας. Ηταν όμως μια αρχή, που με καθησύχασε.
Δεν είναι περιορισμός να βρίσκεσαι πίσω από την κάμερα. Είναι επιλογή και ευκαιρία. Μια επανεκκίνηση.
Εκείνη την εποχή πίστευα ότι ο φόβος που ένιωσα είχε μεγαλύτερη σχέση με τις αμφιβολίες μου για την επάρκειά μου, παρά με το φύλο μου. Ημουν αφελής. Μόνο που η αφέλειά μου με βοήθησε να αντιμετωπίζω τον ρατσισμό και τις αντιξοότητες που γεννούσε ως μέρος του συνόλου των εργασιακών προβλημάτων που έπρεπε να επιλύσω. Το κύριο μέλημά μου ήταν πώς να κάνω αυτό για το οποίο με προσέλαβαν. Ωστόσο, είναι ξεκάθαρο ότι όλα αυτά τα χρόνια, ήρθα αντιμέτωπη με κάμποσες επαγγελματικές παγίδες που μου έστησαν.
– Εκτοτε έχουν βελτιωθεί οι συνθήκες για τις γυναίκες στο σινεμά;
– Ναι, κατά τη γνώμη μου τα πράγματα έχουν αλλάξει, και ορισμένα βελτιώθηκαν. Υπάρχουν όλο και περισσότερες γυναίκες διευθύντριες φωτογραφίας, και σε σύγκριση με το ξεκίνημά μου, κάποιες από τις ταινίες τους έχουν πρόσβαση σε μεγάλους προϋπολογισμούς.
Από την άλλη πλευρά, εξακολουθεί να είναι περιορισμένη η πρόσβαση γυναικών στο επάγγελμα· παραμένουμε μειοψηφία σε σύγκριση με τους άνδρες. Πριν από δύο μήνες, παρακολούθησα μια μεγάλη συνάντηση στην οποία διευθύντριες φωτογραφίας και βοηθοί συζήτησαν τα προβλήματά τους: μισογυνισμός που περιλαμβάνει θέματα σεξουαλικής παρενόχλησης, διακρίσεις που σχετίζονται με τη διαχείριση της εγκυμοσύνης και της μητρότητας.
Γενικά υπάρχει πρόοδος σε σύγκριση με τη δική μου εποχή, αλλά το ποσοστό των γυναικών που γίνονται κινηματογραφίστριες και μπορούν να ζήσουν από αυτό μέχρι να πετύχουν στην καριέρα τους και να αποκτήσουν φήμη, αντιπροσωπεύει ένα μικρό ποσοστό σε σύγκριση με τον αριθμό των ανδρών που ασκούν αυτό το επάγγελμα: 10% έναντι 90%; Υπάρχει ακόμη δρόμος, και δεν θα τον κάνει κανείς παρά μόνον εμείς οι ίδιες.
Σήμερα στις 6 μ.μ. πραγματοποιείται στην Ταινιοθήκη συζήτηση με τις Ανιές Γκοντάρ και Μπαμπέτ Μανγκόλτ, και τις Ελληνίδες διευθύντριες φωτογραφίας Ολυμπία Μυτιληναίου και Κατερίνα Μαραγκουδάκη. Η ταινία «Η λιακάδα μέσα μου», σε σκηνοθεσία της Κλερ Ντενί και με πρωταγωνίστρια τη Ζιλιέτ Μπινός, προβάλλεται σήμερα στις 8 μ.μ.
