Οταν ήταν έφηβη τη δεκαετία του ’90, η Ειρήνη Μιρένα Παπαδημητρίου έφευγε από το σπίτι της στου Γκύζη και πήγαινε με τους φίλους της δυο βήματα πιο κάτω, στο Πεδίον του Αρεως, όπου έκαναν όνειρα να πετάξουν στο εξωτερικό και να χτίσουν ένα δικό τους μέλλον, πέρα από τα στενά ελληνικά πρότυπα. Σήμερα η Μιρένα, καταξιωμένη επιμελήτρια τέχνης στη Μεγάλη Βρετανία, επιστρέφει στο αγαπημένο της Πεδίον του Αρεως έπειτα από πρόσκληση της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών και οργανώνει την έκθεση «Πλάσματα».
– Μιλήστε μας για τη διαδρομή σας. Πώς έγινε η συνεργασία σας με τη Στέγη;
– Ασχολούμαι με την τέχνη και την τεχνολογία από το 2004 κάνοντας επιμέλεια εκθέσεων, μετά την αποφοίτησή μου από το Goldsmiths του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Αφού πέρασα περίπου 10 χρόνια στο V&A (στον ρόλο της Digital Programmes Manager) και στο Watermans (στον ρόλο της Head of New Media Art Development) στο Λονδίνο, εντάχθηκα στο FutureEverything ως η νέα διευθύντρια. Το FutureEverything είναι ένας μη κερδοσκοπικός καλλιτεχνικός οργανισμός με έδρα το Μάντσεστερ από το 1995. Το επίκεντρο της δουλειάς στο FutureEverything είναι πως η τέχνη και ο πολιτισμός μπορούν να διαμορφώσουν την κοινωνία, να ανοίξουν νέες προοπτικές και να θέσουν δύσκολα ερωτήματα. Το 2020 η Στέγη με κάλεσε να επιμεληθώ το «You and AI», το οποίο τελικά παρουσιάστηκε στο Πεδίον του Αρεως λόγω της πανδημίας, κάτι που αποδείχτηκε πραγματικά σπουδαία κίνηση, οπότε για τη φετινή έκθεση «Πλάσματα» ήταν λογικό να επιστρέψουμε στον ίδιο χώρο.
– Ποια ήταν η αφορμή και ποια είναι η κεντρική ιδέα για τα «Πλάσματα»;
– Η έκθεση κατά κάποιον τρόπο ακολουθεί τη συζήτηση από την περυσινή, «You and AI». Ενώ το «You and AI» εξερεύνησε πώς τα τεχνολογικά και αλγοριθμικά συστήματα επηρεάζουν την κοινωνία και την αντίληψή μας για τον κόσμο, τα «Πλάσματα» εξερευνούν το σώμα σε έναν τεχνολογικό κόσμο. Από ανθρώπινο και μη, οργανικό, άυλο ή μηχανικο, υβριδικό, συλλογικό ή πλανητικό, η έκθεση μας προσκαλεί να εξερευνήσουμε το σώμα που δημιουργούμε σήμερα μέσω των τεχνολογιών μας. Μέσω τεχνολογιών και τεχνολογικών διεπαφών επιθυμούμε και φανταζόμαστε τρόπους να γίνουμε κάτι άλλο, να αλλάξουμε την ανθρώπινη υπόστασή μας, να συγχωνευθούμε με άλλες οντότητες ή να ζήσουμε νέους κόσμους, ακόμη και να ξεφύγουμε από τη θνητότητά μας. Ωστόσο, η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη. Στην έκθεση κοιτάμε πέρα από τις λαμπερές εμφανίσεις των τεχνολογικών συστημάτων και τις –ενίοτε βρώμικες– πλευρές τους. Βλέπουμε πώς αυτές οι τεχνολογίες επαναλαμβάνουν τις κοινωνικές προκαταλήψεις, γίνονται μισαλλόδοξες και ξενοφοβικές, και εκτιμούν ορισμένα σώματα περισσότερο από άλλα. Πώς μέσω αυτών των τεχνολογιών τα σώματά μας αστυνομεύονται, επιτηρούνται, αντικειμενοποιούνται και ποσοτικοποιούνται.
– Τι σημαίνει η φράση «Διαδίκτυο των σωμάτων» που αναφέρετε στην έκθεση; Πιστεύετε ότι οι λέξεις «σώμα» και «πλάσμα» αποκτούν νέο νόημα στην ψηφιακή εποχή;
– Με τον όρο «Διαδίκτυο των σωμάτων» εννοούμε σώματα ως δεδομένα. Καθώς η τεχνολογία μάς διαποτίζει, αναπνέουμε δεδομένα, ζούμε ως δεδομένα, έχουμε γίνει δεδομένα. Βασιζόμαστε στην τεχνολογία με τρόπο που ο φυσικός και ο εικονικός κόσμος είναι σχεδόν αχώριστοι. Αυτό το συνειδητοποιούμε μόνον όταν βρισκόμαστε εκτός σύνδεσης. Το πιο απλό παράδειγμα είναι το smartphone ή το smartwatch, ψηφιακή συσκευή που κουβαλάμε πάντα μαζί μας και μέσω της οποίας βιώνουμε τον κόσμο: πλοήγηση, συνομιλία με ανθρώπους κ.λπ. Η τεχνολογία μας δημιουργεί, μας πλάθει, όσο και εμείς την πλάθουμε. Επεκτείνει το σώμα μας, βιώνουμε τον κόσμο μέσα από αυτό, αλλά και μας περιέχει και μας ελέγχει.
Η τεχνολογία μας δημιουργεί, μας πλάθει, όσο και εμείς την πλάθουμε. Επεκτείνει το σώμα μας, βιώνουμε τον κόσμο μέσα από αυτό, αλλά και μας ελέγχει.
– Είναι άλλη η αίσθηση του σώματός μας σήμερα από αυτή που ήταν πριν από 30 χρόνια;
– Ναι, τα σώματά μας –που έχουν πλέον διαμορφωθεί από την τεχνολογία– είναι σίγουρα διαφορετικά από αυτά που ήταν πριν από 30 χρόνια. Στην έκθεση δείχνουμε ότι οι διαχωρισμοί του φυσικού και του εικονικού κόσμου δεν έχουν σημασία. Αυτό που αναρωτιόμαστε είναι εάν η τεχνολογία, η οποία μας δίνει τη δυνατότητα να βιώσουμε κόσμους πέρα από τα όρια του φυσικού χώρου, μπορεί να μας βοηθήσει να επαναπροσδιορίσουμε τον εαυτό μας, την ταυτότητά μας και την ανθρωπιά μας. Αν μπορεί να μας βοηθήσει να επικεντρωθούμε στη συλλογικότητα, στην πολλαπλότητα και στη συμπόνια.
– Ποια ιστορία θέλετε να διηγηθείτε μέσα από τη δημιουργία μιας «αφηγηματικής διαδρομής» μέσα στο Πεδίον του Αρεως;
– Τα «Πλάσματα» μας καλούν να δούμε το σώμα ως τόπο υποκειμενικότητας, ταυτοτικής, πολιτικής και κοινωνικής σύγκρουσης, καθώς και ως πυρήνα ύπαρξης, απόλαυσης και πόνου. Η έκθεση εξερευνά επίσης το σώμα όπως διαμορφώνεται μέσα από τεχνολογίες, ψηφιακούς κόσμους και ψηφιακές γραφειοκρατίες. Και φυσικά, μιλάει για σώματα και πλάσματα ως μέρος μιας μεγαλύτερης, πλανητικής οντότητας, που απειλείται από περιβαλλοντική καταστροφή.
Το Πεδίον του Αρεως, ως δημόσιο πάρκο και χώρος αναψυχής, αποτελεί κάτι το φυσικό αλλά και τεχνητό. Ως δημόσιος χώρος και κοινότητα ανθρώπων έχει υλικότητα, αλλά αποτελεί και κοινωνική κατασκευή. Επίσης, το πάρκο από μόνο του αποτελεί ένα ζωντανό σύστημα συμπεριλαμβανομένων ανθρώπινων και φυσικά μη ανθρώπινων πλασμάτων – φυτά, έντομα, πουλιά και άλλα όντα.
Επομένως, δεν θα μπορούσαμε να έχουμε πιο κατάλληλο μέρος για να θέσουμε τις ερωτήσεις και προκλήσεις γύρω από τα θέματα της έκθεσης.
Πλάσματα: Ψηφιακή Τέχνη στο Πεδίον του Aρεως. Εως τις 10/7.
PLASMATA
Curatorial Direction: Αφροδίτη Παναγιωτάκου
Επιμέλεια: Ειρήνη Μιρένα Παπαδημητρίου, FutureEverything
Εκτελεστική Διεύθυνση, Επιστημονικός Σύμβουλος: Πρόδρομος Τσιαβός
Σχεδιασμός Έκθεσης: studioentropia architects_ (Γιώτα Πασσιά, Παναγιώτης Ρούπας)
