«Δεν έχω φιλοδοξία να κάνω έναν κανονικό αμανέ», λέει η Σαβίνα Γιαννάτου στην τηλεφωνική συνομιλία μας, σε ένα διάλειμμα της πρόβας για τη μουσική παράσταση «Η τελετουργία του αμανέ». «Το αμάν είναι ένα κέντημα της φωνής, κι ο αμανές ένα μουσικό είδος ιδιόμορφο και διόλου εύκολο. Ανέκαθεν στηριζόταν στο ταλέντο του κάθε ερμηνευτή και στη δημιουργική του έκφραση πάνω στους ανατολικούς μουσικούς δρόμους», προσθέτει. Ετσι, πάρα τη μεγάλη εμπειρία της στον αυτοσχεδιασμό, η παράσταση αποτελεί για εκείνη μια πρόκληση, που την αποδέχτηκε πρόθυμα χάρη στη θαυμάσια συνεργασία που έχει με τον μουσικό Ευγένιο Βούλγαρη – «διαρκώς φαντάζεται πράγματα με τη φωνή μου», σχολιάζει. Στην περυσινή συνεργασία τους η κ. Γιαννάτου αυτοσχεδίασε πάνω σε βυζαντινούς ύμνους, φέτος θα τραγουδήσει αυτοσχεδιάζοντας πάνω σε στίχους ποιητών της γενιάς του ’30, χρησιμοποιώντας τη μουσική φόρμα του αμανέ.
«Σαν πεινασμένα στόματα που δεν εχόρτασαν,/ ανοίγουν οι επιθυμίες πληγές απάνω μας,/ που μένουν ανοιχτές και δεν περνούν,/ πληγές που μας πονούν», έγραψε η Ζωή Καρέλλη, και αυτό είναι ένα μικρό δείγμα από τους μελοποιημένους στίχους που ερμηνεύονται στην παράσταση. «Τα αποσπάσματα των ποιημάτων στη ροή τους είναι σαν να δημιουργούν ένα λιμπρέτο», εξηγεί ο κ. Βούλγαρης, που συνέθεσε μια ιστορία-διάλογο ανάμεσα σε δύο τραγουδιστές, οι οποίοι εκφράζουν τα πάθη της ψυχής και του σώματος.
Ο ίδιος, βαθύς γνώστης της βυζαντινής μουσικής με συστηματική και πολύχρονη σπουδή στην παραδοσιακή μουσική, σε αυτή την παράσταση τραγουδά, παίζει γιαϊλί ταμπούρ και ούτι, ενώ υπογράφει επίσης τη σύνθεση. «Η βυζαντινή μουσική, η λόγια μουσική παράδοση της Κωνσταντινούπολης και τα ρεμπέτικα τραγούδια χρησιμοποιούν την ίδια συναισθηματική γλώσσα, που εκφράζεται όμως με διαφορετική κατεύθυνση και αισθητικά μέσα», μας λέει.
Η μουσική παράσταση ανεβαίνει στον αρχαιολογικό χώρο των αρχαίων Αβδήρων στο πλαίσιο του «Ολη η Ελλάδα, ένας πολιτισμός».
Ιστορικά ο αμανές βασίζεται στον αυτοσχεδιασμό, δίνοντας τη δυνατότητα στον ερμηνευτή να κινηθεί με ελευθερία, αλλά παραμένοντας διαρκώς μέσα σε ένα δεδομένο πλαίσιο. «Ο στίχος», διευκρινίζει, «βρίσκεται στο κέντρο του αυτοσχεδιασμού και με τη βοήθειά του ο τραγουδιστής φτάνει στο “αμάν”, το επιφώνημα που φέρει όλο το ψυχικό βάρος του στίχου. Κάθε φορά που το αμάν λέγεται, δονεί τον τραγουδιστή εξωτερικεύοντας τη φόρτισή του. Ο αμανές μπορεί να εκφράσει ό,τι δεν αντέχει η ανθρώπινη ψυχή: τη βαριά λύπη, τον σφοδρό έρωτα, αλλά και μια τεράστια χαρά. Η τελετουργική του φόρμα έγινε για μένα ένα λαμπρό εργαλείο ώστε να επανέλθω σε ένα μουσικό είδος που γεννήθηκε και καλλιεργήθηκε ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα στην ευρύτερη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά παρέμεινε ζωντανό με τα χρόνια».
Με αυτό τον τρόπο, η μουσική της παράστασης κινείται τόσο στο πλαίσιο του παραδοσιακού αμανέ όσο και πέραν αυτού, ανοίγοντας χώρο σε πιο σύγχρονους και ελεύθερους μουσικούς πειραματισμούς. Στόχος είναι να υπογραμμιστεί το γεγονός ότι δεν πρόκειται για μουσειακό μουσικό είδος, αλλά για μια δυνάμει ζωντανή φόρμα, που μπορεί να λειτουργεί στο παρόν ακόμη και έξω από το πλαίσιο της ιστορικής της ακμής. Αντίστοιχα, στο στιχουργικό επίπεδο τηρείται επίσης η φόρμα του αμανέ, αλλά στη θέση της λαϊκής ανώνυμης ποίησης, χρησιμοποιούνται αποσπάσματα από την «έντεχνη» ποίηση της εποχής.
«Η τελετουργία του αμανέ» παρουσιάζεται στον αρχαιολογικό χώρο των αρχαίων Αβδήρων στις 19-20/8, στο πλαίσιο του θεσμού «Ολη η Ελλάδα, ένας πολιτισμός» του ΥΠΠΟ.
