Δεκαπέντε αρχαιότητες από τις 161 συνολικά της ιδιωτικής συλλογής των κυκλαδικών αρχαιοτήτων θα ταξιδέψουν σύντομα από την Αμερική στην Αθήνα για να παρουσιαστούν για πρώτη φορά στην έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης που θα ξεκινήσει την 1η Νοεμβρίου και θα διαρκέσει ένα χρόνο. Ανάμεσα στις άγνωστες αρχαιότητες που αξιολόγησαν οι υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ υπάρχουν σπάνια κυκλαδικά ειδώλια, όπως για παράδειγμα ειδώλιο ύψους 132 εκατοστών και ένα διπλό ειδώλιο που χρονολογούνται στην 3η χιλιετία π.Χ.
Το νομοσχέδιο για την κύρωση της συμφωνίας μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης και του Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντέλαγουερ θα κατατεθεί, σύμφωνα με πληροφορίες, προς συζήτηση και ψήφιση από την Ολομέλεια της Βουλής την Πέμπτη 8 Σεπτεμβρίου.
Πηγές στο υπουργείο Πολιτισμού με άμεση γνώση της υπόθεσης επιβεβαίωσαν στην «Κ» ότι η συλλογή ανήκει στον πολυεκατομμυριούχο Λέοναρντ Στερν και περιέγραψαν το περιεχόμενο της συμφωνίας των εμπλεκόμενων μερών και τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει σταδιακά ο επαναπατρισμός των αρχαιοτήτων.
Η υπόθεση ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2020, όταν το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης πληροφόρησε το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού ότι ο συγκεκριμένος συλλέκτης επιθυμούσε να εκθέσει και να δωρίσει τη συλλογή του στο μουσείο και διατύπωσε το ερώτημα κατά πόσον το ελληνικό κράτος γνώριζε για τη συγκεκριμένη συλλογή. Οι διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν, κατέληξαν στη συμφωνία ότι η συλλογή θα πρέπει να περάσει στην κυριότητα της Ελλάδας σύμφωνα με τον αρχαιολογικό νόμο. Για να γίνει αυτό, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, ήταν απαραίτητο να ιδρυθεί ένας ενδιάμεσος φορέας, το Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού με έδρα το Ντέλαγουερ, στο οποίο ο συλλέκτης δώρισε τη συλλογή του με τα φορολογικά οφέλη που προβλέπει η αμερικανική νομοθεσία. «Με αυτόν τον τρόπο το ελληνικό κράτος αποκτά το σύνολο της συλλογής χωρίς δικαστική παρέμβαση», σημειώνουν χαρακτηριστικά. Οι ίδιες πηγές διευκρινίζουν ότι το μουσείο της Νέας Υόρκης έλεγξε τη νομιμότητα των τίτλων κτήσης της συλλογής και δεν εντόπισε κάποιο πρόβλημα. Υπενθυμίζουν ακόμη ότι στην περίπτωση της συλλογής Στάινχαρτ η ελληνική πλευρά κατάφερε να αποδείξει νομικά ότι μόνο 47 από τα εκατοντάδες αντικείμενα της συλλογής είχαν εξαχθεί παράνομα από την Ελλάδα.
Η παγκόσμια πρώτη έκθεση μέρους της συλλογής θα γίνει στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με 15 αρχαιότητες.
Η διαπραγμάτευση έγινε, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, σε συνεργασία με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και μάλιστα πρόεδρος του Ινστιτούτου στο Ντέλαγουερ θα είναι ο εκάστοτε πρόεδρος του ελληνικού μουσείου και η πλειοψηφία του διοικητικού συμβουλίου θα αποτελείται από Ελληνες. Αυτός ο φορέας, σημειώνουν, θα λειτουργήσει και στο μέλλον ως «ενδιάμεσος κρίκος» για παρόμοιες περιπτώσεις.
Εκθέσεις
Οι αρχαιότητες θα εκτεθούν πρώτα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και μέσα στο α΄ εξάμηνο του 2023 το σύνολο της συλλογής θα παρουσιαστεί στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης με την αναφορά ότι πρόκειται για δάνειο (Loan) της Ελληνικής Δημοκρατίας και του υπουργείου Πολιτισμού. Τα επόμενα χρόνια το σύνολο της συλλογής θα έρθει σταδιακά στην Ελλάδα και, σύμφωνα με πληροφορίες, θα παρουσιαστεί και σε άλλα ελληνικά μουσεία.
Το μνημόνιο συνεργασίας με το μουσείο της Νέας Υόρκης θα έχει διάρκεια 50 ετών και προβλέπει, μεταξύ άλλων, την προβολή αρχαιοτήτων του κυκλαδικού πολιτισμού και τη δυνατότητα συνεργασίας σε ερευνητικό επίπεδο, με την παροχή υποτροφιών σε Ελληνες αρχαιολόγους.
Η είδηση της επιστροφής των αρχαιοτήτων προκάλεσε την αντίδραση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, ο οποίος εξέφρασε τις επιφυλάξεις του για τον τρόπο του επαναπατρισμού.
