O Βασίλης Χριστόπουλος διακρίνει τέσσερις σταθμούς στην καριέρα του. Ο πρώτος ήταν το 2005, όταν λίγο πριν κλείσει τα τριάντα του εξελέγη κορυφαίος αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής της Νοτιοδυτικής Γερμανίας στην Κωνσταντία. «Εμεινα 10 χρόνια στο τιμόνι αυτής της ορχήστρας», λέει. «Εμαθα σχεδόν όλο το βασικό συμφωνικό ρεπερτόριο, κάναμε πολλές περιοδείες και απέκτησα μεγάλη εμπειρία στη διαχείριση κρίσεων. Γιατί το να διευθύνει κανείς μια ορχήστρα και μάλιστα από διευθυντική θέση δεν σημαίνει μόνον ότι κάνει ωραία μουσική. Σημαίνει ότι παίρνει κρίσιμες αποφάσεις, ότι καθοδηγεί».
Ο δεύτερος σταθμός του ήταν η ανάθεση της διεύθυνσης της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, από το 2011 έως το 2014. «Μια από τις πιο διδακτικές εμπειρίες της ζωής μου», σχολιάζει λίγο αινιγματικά. Ο τρίτος ήταν η διεύθυνση της εναρκτήριας παραγωγής της ΕΛΣ στο νέο κτίριό της στο ΚΠΙΣΝ με την «Ηλέκτρα» του Ρίχαρντ Στράους, το 2017. Και το τέταρτο μεγάλο βήμα του γίνεται τώρα: το ντεμπούτο στις ΗΠΑ, στην Οπερα του Σαν Φρανσίσκο, με το έργο «Ευγένιος Ονιέγκιν» του Τσαϊκόφσκι, την πρώτη παραγωγή ρωσικής όπερας μετά 14 χρόνια σε αυτό το θέατρο. «Είναι πολύ τιμητικό», λέει. «Οχι μόνο γιατί η Οπερα του Σαν Φρανσίσκο είναι κατά κοινή ομολογία, μετά τη Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης, το σημαντικότερο λυρικό θέατρο της αμερικανικής ηπείρου. Επιπλέον, η νέα καλλιτεχνική περίοδος που μόλις εγκαινιάστηκε με ένα εορταστικό γκαλά είναι η επετειακή για τα 100 χρόνια λειτουργίας της».
Η πρόκληση
Η ψηφιακή σύνδεση με το Σαν Φρανσίσκο δημιουργεί μικρά κενά στην επικοινωνία μας. Στην Αθήνα είναι νωρίς το πρωί, για εκείνον πλησιάζουν μεσάνυχτα. Βρίσκεται στην πόλη από τις αρχές Αυγούστου και σε λίγες ημέρες θα επιστρέψει στη βάση του, τη Φρανκφούρτη, αφού ολοκληρωθούν οι επτά παραστάσεις του «Ονιέγκιν». Φροντίζει πάντοτε να μένει πολύ κοντά στο μέρος όπου εργάζεται, έτσι ώστε να πηγαίνει στη δουλειά με τα πόδια. Το κατάφερε και τώρα. Αν και, όπως μου εξηγεί, αυτό ήταν μια πρόκληση στο Σαν Φρανσίσκο, «μια πόλη στην οποία κανείς βιώνει αμέσως το χάσμα μεταξύ των πλουσίων και των αθλίων, με φοβερό πρόβλημα αστέγων, χρήσης ναρκωτικών, εγκληματικότητας και ψυχικά ασθενών που ζουν στον δρόμο, σε θύλακες ακόμη και μέσα στο κέντρο, πολύ κοντά στην όπερα», λέει.
Μιλάει για την καθημερινότητά του εκεί, αλλά βιάζεται να συζητήσουμε για μουσική. «Η μουσική ήταν αναπόσπαστο μέρος της ζωής, της παιδείας, της ατμόσφαιρας του σπιτιού μου. Δεν μπορώ να φανταστώ ένα περιβάλλον στο οποίο δεν παίζει κύριο ρόλο», εξηγεί.
Γεννήθηκε στο Μόναχο, στα χρόνια που ο πατέρας του σπούδαζε εκεί όμποε, αλλά γρήγορα επέστρεψαν στην Ελλάδα. Από την εφηβεία ήξερε πως ποτέ δεν θα του αρκούσε να είναι απλώς φιλόμουσος και πως θα ήταν δυστυχισμένος εάν δεν έκανε τη μουσική επάγγελμα. Σπούδασε όμποε, ανώτερα θεωρητικά στο Ωδείο Αθηνών και διεύθυνση ορχήστρας με τον Χέρμαν Μίχαελ στη Μουσική Ακαδημία του Μονάχου. «Με γοήτευε ο ρόλος του μαέστρου που παρακολουθούσα από μικρό παιδί σε πρόβες ορχηστρών συνοδεύοντας τον πατέρα μου και σε συναυλίες», θυμάται.
«Ακόμη κι ένας μέτριος μουσικός καταλαβαίνει πόσο καλά προετοιμασμένος είναι ο μαέστρος, πόσο καλά ακούει, πόσο καλές ιδέες έχει».
«Νομίζω πως ο μαέστρος είναι εκείνος που επηρεάζει πιο καθοριστικά το μουσικό αποτέλεσμα της ορχήστρας. Φαντάζομαι ότι υπάρχουν άνθρωποι που προτιμούν να είναι πιο αφανείς στηρίζοντας ένα οικοδόμημα από μέσα κι άλλοι που έχουν περισσότερο ηγετικές προσωπικότητες. Θα σας πω όμως κάτι πολύ σημαντικό: Ο μαέστρος δεν μπορεί να κρυφτεί από τους μουσικούς της ορχήστρας, κι αυτό το διαπίστωσα από πολύ νέος. Ακόμη κι ένας μέτριος μουσικός της ορχήστρας καταλαβαίνει πόσο καλά προετοιμασμένος είναι ο μαέστρος, πόσο καλά ακούει, πόσο καλές ιδέες έχει, πόσο καλά συνοδεύει. Ολοι οι υπόλοιποι –κοινό και κριτικοί– μπορούν να ξεγελαστούν, ο μουσικός ποτέ. Γι’ αυτό και η μεγαλύτερη δοκιμασία για τον αρχιμουσικό δεν είναι η παράσταση ή η συναυλία. Είναι η πρώτη επαφή με την ορχήστρα, η δοκιμή. Εκεί φαίνεται εάν θα καταφέρει να πείσει τους μουσικούς για την αξία του, αν θα τους κάνει να τον ακολουθήσουν χωρίς αντίσταση. Από τη στιγμή που θα επιτύχουμε αυτή τη σχέση εμπιστοσύνης, τα άλλα είναι πιο εύκολα».
«Σφυρηλατημένο σύνολο»
Πώς ήταν λοιπόν η πρώτη επαφή με την ορχήστρα της φημισμένης Οπερας του Σαν Φρανσίσκο; «Αυτό που τη διακρίνει είναι η αίσθηση του σφυρηλατημένου συνόλου», απαντά. «Με εντυπωσίασαν τα ομαδικά αντανακλαστικά τόσο της ορχήστρας όσο και της χορωδίας. Κάποιες ορχήστρες με τις οποίες συνεργάστηκα, συμβαίνει να διαθέτουν μεμονωμένους μουσικούς που είναι καλύτεροι –έχουν πλουσιότερη φαντασία, μεγαλύτερη δεξιοτεχνία ή πιο ενδιαφέρουσα προσωπικότητα– από άλλους. Εδώ όμως όλοι λειτουργούν ως συμπαγές σώμα ακόμη και στην πρώτη σκηνική πρόβα. Είναι μια ορχήστρα πολύ δεξιοτεχνική, που παίζει με τρομερή ακρίβεια. Εκείνο που εγώ προσπαθώ να τους εμφυσήσω είναι μια αίσθηση σκοτεινού και μελαγχολικού χρώματος που έχει ο Τσαϊκόφσκι μερικές φορές. Και ταυτόχρονα μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ελευθερία στον ρυθμό, ώστε να μην ακούγεται η μελωδία μηχανικά, αλλά να συγκινεί, να είναι απρόβλεπτη η κίνησή της. Αυτό που ονομάζουμε ρουμπάτο στα ιταλικά, δηλαδή μικρές αυξομειώσεις της ταχύτητας, ανεπαίσθητες, που δημιουργούν μια αίσθηση ελευθερίας κάνοντας την ερμηνεία προσωπική.
»Θέλοντας να τους δείξω ότι σε πολλά σημεία θα είμαστε αυτοσχεδιαστικοί, σε κάθε πρόβα διηύθυνα λίγο διαφορετικά, ούτως ώστε να μην είναι τα πάντα προαποφασισμένα. Αυτό τους ενδιαφέρει και τους γαργαλάει γιατί έχουν μάθει να παρουσιάζονται πάντοτε άριστα προετοιμασμένοι και φερέγγυοι. Τους παρέχω λοιπόν τη σιγουριά ότι ξέρω τι κάνω, ενώ παράλληλα τους οδηγώ έτσι ώστε να μείνουν ζωντανές οι παραστάσεις».
Η παράσταση του Σαββάτου 1ης Οκτωβρίου μεταδόθηκε ζωντανά και θα είναι διαθέσιμη στο http://donate2.app/sfopera/onegin από σήμερα Κυριακή 2 Οκτωβρίου στις 20.00 (ώρα Ελλάδας) και μόνο για 48 ώρες.
