Ολα τα στενά και οι μεγαλύτεροι δρόμοι ανάμεσα στους δύο σταθμούς μετρό «Αμπελόκηποι» και «Πανόρμου» περικλείουν στρώσεις αστικής ιστορίας του 20ού αιώνα με ένα ορισμένο βάθος. Είναι μια νεόκοπη εντύπωση καθώς όλη η περιοχή των Αμπελοκήπων, γεννημένη με αυξανόμενη πυκνότητα κυρίως στον Μεσοπόλεμο και στη δεκαετία του ’50, διαθέτει πλέον όλες εκείνες τις πτυχώσεις και τις ψυχικές ιδιότητες μιας γειτονιάς με αφηγήσεις που έχουν ρίζες γενεών. Η βόλτα σε δρόμους κοντά στην Αλεξάνδρας και την Πανόρμου, στη Δουκίσσης Πλακεντίας, στη Φθιώτιδος, στην Αιτωλίας, στην Αμαλιάδος, δίνουν εκείνο το απροσδιόριστο συναίσθημα της ικανοποίησης από το πυκνό αστικό περιβάλλον. Ενιωσα, με άλλα λόγια, την αύρα των μέσων του 20ού αιώνα και η αλληλεπίδραση υπήρξε γόνιμη.
Στη γειτονιά με είχε ωθήσει η είδηση ότι ένα ωραίο σπίτι του Μεσοπολέμου στην οδό Γυθείου 8, στους Αμπελοκήπους, είχε αποκτήσει ενημερωτική πινακίδα για την ιστορική ταυτότητά του. Πόσο ωραίο νέο… Πέρασα να τη δω, γνωρίζοντας πως είναι μια ακόμη δράση της Monumenta, σε συνεργασία με το 56ο Γυμνάσιο. Είναι ένα θαυμάσιο σπίτι του 1934, που απέκτησε όροφο το 1949, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Αιγίδη. Το κοιτούσα και το χαιρόμουν και η εικόνα του ήρθε να προστεθεί σε όσα είχα ήδη συναντήσει ως κατάλοιπα του Μεσοπολέμου.
Είδα και κάποιες εικόνες που με ξάφνιασαν. Οπως το μικροσκοπικό ερείπιο στην οδό Θεοφανούς, με τον ξεφλουδισμένο σοβά του σε χρώμα έντονο σάπιο μήλο, με το ένα του παραθύρι να χάσκει πάνω από τους πλίνθους και τα αγριόχορτα. Ηταν μια εικόνα που μου θύμισε το τόσο παράδοξο αστικό τοπίο της Αθήνας, με τις τόσες παραφωνίες, πηγή δυσανεξίας και έριδος ήδη από τον 19ο αιώνα.
Αλλά σε εκείνους τους δρόμους των Αμπελοκήπων που περπατούσα, πρωταγωνιστική θέση είχε στα μάτια μου ο μοντερνιστικός Μεσοπόλεμος, που τον συναντούσα σε συνοικιακές εκδοχές διαφόρων διαβαθμίσεων. Η συνύπαρξή του με τις μεταπολεμικές δεκαετίες του ’50 και του ’60 γινόταν με ένα τρόπο γλυκό και όχι βίαιο, παρά τη διαφορά της κλίμακας, και η ώσμωση αυτή άφηνε μια επίγευση αστικής πατίνας.
Στάθηκα ώρα πολλή απέναντι στο διώροφο της οδού Εσλιν 5. Είναι κοντά στην Αλεξάνδρας και δείχνει ακατοίκητο και έρημο. Είναι η θέση του τέτοια που επιτρέπει τη θέασή του από απόσταση και από γωνία. Είχα τη βεβαιότητα πως παραλλαγές του ίδιου σχεδίου υπήρχαν σε όλες τις γειτονιές της Αθήνας. Είχα βρει σπίτια του ίδιου τύπου, λίγο-πολύ παντού. Στις φωτογραφίες βλέπω ομοιότητες με σπίτια στη Μαραθώνος 67 στο Μεταξουργείο, στη Μαρωνείας 17 στον Κολωνό ή ακόμη και στη Λαμία, Ευαγγελιστρίας και Μανωλίδου. Μοιάζει επίσης στο κατεδαφισμένο τριώροφο στη Λαμψάκου 5-7, κάτω από τη Βασιλίσσης Σοφίας. Ο συνήθης τύπος στην οδό Εσλιν. Κατάστημα στο ισόγειο, κατοικία στον όροφο. Μπαλκόνι στο έρκερ, με χτιστή ποδιά και μινιμαλιστικό σχέδιο στο κάγκελο. Αθηναϊκή ώχρα στον σοβά. Ρόμβοι της αρ ντεκό στην εξώθυρα όπου διαβάζω στην παλιά σιδερένια επιγραφή, που έχει ξεμείνει, πως εκεί έμενε ένας ιατρός.
Στο ισόγειο, εκεί όπου ήταν άλλοτε κατάστημα και μετέπειτα εντευκτήριο, βλέπω μια παλιά επιγραφή, που θα έπρεπε να διασωθεί και να αποκατασταθεί. Διαβάζουμε λοιπόν ότι εκεί είχε τα γραφεία της η Αθλητική Ενωσις Αμπελοκήπων. Από πάνω το σπίτι, ερείπιο σήμερα, μοντέρνο καμάρι πριν από 80 χρόνια, στέκει αγέρωχο.
