…Λοιπόν. «Θα σας διηγηθώ μια απίθανη ιστορία που άκουσα». Αυτή θα μπορούσε να είναι η εισαγωγή για όλες τις ταινίες του Πάνου Κούτρα, παρά το γεγονός ότι αναφέρεται, ειδικά, στη «Στρέλλα».
«Oλες οι ταινίες μου είναι σαν παραμύθια για παιδιά, μόνο που τα παιδιά αυτά είναι μεγάλα», λέει ο ίδιος. «Να πω μια ιστορία σε ενήλικες σαν να είναι παιδιά», συμπληρώνει. «Ετσι διαφυλάσσετε και μια παιδικότητα;», η δική μου παρέμβαση, μισή ερώτηση, μισή διαπίστωση. «Ευτυχώς ή δυστυχώς!», απαντά.
Η μέρα είναι φωτεινή, έχουμε δώσει ραντεβού σε ένα καφέ στο Παγκράτι, στην πλατεία Βαρνάβα, ξέρει καλά την περιοχή και υποπτεύομαι ότι την προτιμάει, τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον, από τη δική του γειτονιά, τα Εξάρχεια… Αλλά η συζήτηση αυτή παραμένει off the record. Οπως και άλλες, στις οποίες ξεγλιστρούν, χωρίς να το καταλαβαίνουν, δυο άνθρωποι που γνωρίζονται χρόνια, από την «Επίθεση του γιγαντιαίου μουσακά», την πρώτη ταινία του το 1999, έστω κι αν δεν έχουν κάνει παρέα. Και σε εκείνην την ταινία, όπως και τώρα, με το «Dodo», το εξωπραγματικό εισβάλλει σε τακτοποιημένες, επιφανειακά τουλάχιστον, ζωές, αιφνιδιάζοντας και αποκαλύπτοντας.
Το «Dodo», μια ευφρόσυνη, τρυφερή, γλυκόπικρη, με χιούμορ, και φωτεινά χρώματα ταινία, συμμετείχε στο 75ο Φεστιβάλ Καννών, την περασμένη Δευτέρα έκανε πρεμιέρα στη Στέγη, ακολουθεί το 63ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης στις 7 Νοεμβρίου, όπου θα παρουσιαστεί σε ειδική προβολή στο «Ολύμπιον», και από τις 10 του μηνός στις αίθουσες.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το «ντόντο» ήταν ένα φιλικό, μεγαλόσωμο πτηνό (δεν πετούσε), με παράξενη και αστεία εμφάνιση, που εξοντώθηκε από τον άνθρωπο πριν από 300 χρόνια. Εξαφανίστηκε στον Μαυρίκιο τον 18ο αιώνα, ο Λιούις Κάρολ το «ανασύρει» τον 19ο αιώνα και το τοποθετεί ως διαιτητή στον αγώνα της Αλίκης (στην «Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων») και ο Πάνος Κούτρας το επαναφέρει ψηφιακά, πιο πλουμιστό και όμορφο, σε μια πολυτελή βίλα με μεγάλο κήπο κοντά στην Αθήνα. Η μεγαλοαστική οικογένεια (το ζευγάρι, Σμαράγδα Καρύδη, Ακης Σακελλαρίου) ετοιμάζεται σε λίγες ώρες να παντρέψει την κόρη της (Νατάσα Εξηνταβελώνη), με πλούσιο κληρονόμο, σανίδα σωτηρίας στην επιταχυνόμενη οικονομική καταστροφή τους. Το ντόντο που εμφανίζεται από το πουθενά, φοβισμένο και παγιδευμένο, εκτός χρόνου και τόπου, καθορίζει εξελίξεις: από την αγχωμένη wedding planner, μέχρι τους εργάτες που στήνουν το σκηνικό για το γαμήλιο πάρτι, μετανάστες, οικείους και φίλους, ένα πλήθος ετερόκλητων χαρακτήρων όλων των ηλικιών, φύλων και κοινωνικών τάξεων. Ο καθένας θα παίξει τον δικό του ρόλο σε όσα ακολουθούν.
– Νιώθετε λίγο ντόντο, κ. Κούτρα; Δεν είστε ο μόνος, να προλάβω την απάντησή σας!
– Τι να σας πω… Η ψυχαναλύτριά μου με είχε οδηγήσει να πω «ο μουσακάς είμαι εγώ». Οπότε με βάση αυτή τη λογική θα μπορούσα να πω «ντόντο είμαι εγώ!». Οπως και όλοι οι χαρακτήρες, σε όλες μου τις ταινίες. Κάνω προσωπικές ταινίες που με αφορούν απόλυτα, είναι ο κόσμος και οι ήρωές μου. Οπότε κι εδώ ναι… είμαι κι εγώ ένα απειλούμενο είδος!
– Το ντόντο, διαβάζω, αντιπροσωπεύει το άνοιγμα, την αποδοχή, την περιέργεια.
– Το βιβλίο του Κάρολ είναι αριστούργημα. Το διάβασα έφηβος, με συνεπήρε, δεν το κατάλαβα ποτέ, ταυτίζομαι πάρα πολύ με τους ήρωες. Dodgson ήταν το πραγματικό επίθετο του Κάρολ. Ηταν τραυλός. Οπότε όταν έλεγε το όνομά του επαναλάμβανε την πρώτη συλλαβή… Ορισμένοι θεωρούσαν το ντόντο πολύ άσχημο και τρομακτικό.
Ολες οι ταινίες μου είναι σαν παραμύθια για παιδιά, μόνο που τα παιδιά αυτά είναι μεγάλα.
– Εσείς το παρουσιάζετε ωραίο, με χρώματα. Φέρνει την αναστάτωση αλλά και τη συμφιλίωση.
– Είναι καταλύτης. Εξολοθρευτής και φύλακας άγγελος. Το είδα σα μια σύνθεση όλων των ταινιών μου, κάθε χαρακτήρας αυτής της ταινίας αναφέρεται σε προηγούμενους χαρακτήρες. Ένα κομμάτι μουσακά που εισβάλλει στην Αθήνα, ένα εξαφανισμένο πτηνό που εισβάλει σε μια οικογένεια, μια μικρή κοινωνία. Συγγενή τα θέματα.
– Ο σεξουαλικός σας προσανατολισμός επηρέασε το έργο σας;
– Μόνο! Και όλη μου την κουλτούρα. Το να είσαι γκέι ή λεσβία επηρεάζει τη ματιά σου στον κόσμο. Αυτό είναι κάτι δεδομένο και αναλυμένο.
– Eχετε υπάρξει από την εποχή του Παρισιού και παραμένετε πολύ ενεργός στα θέματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Εχουν γίνει βήματα ως προς τα δικαιώματά τους στην Ελλάδα;
– Εχουν γίνει πολλά βήματα αλλά δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε, γιατί η πρόοδος δολιχοδρομεί και πισωγυρίζει πολύ συχνά. Θα πρέπει να θεσπιστεί ο πολιτικός γάμος στην Ελλάδα που έχει καθυστερήσει παράλογα.
– Αν θεσπιστεί, θα παντρευτείτε τον σύντροφό σας;
– Περιμένουμε. Είμαστε πάρα πολλά ζευγάρια.
Ενας κύκλος κλείνει
Με τον Πάνο Κούτρα ξεκινήσαμε τη σύντομη συνέντευξή μας με την πρόθεση να κάνει ο ίδιος μια αναδρομή στο έργο του, στις τέσσερις προηγούμενες ταινίες του, καθώς θεωρεί το «Dodo» «το κλείσιμο ενός κύκλου και ηλικιακά».
1999
«Η επίθεση του γιγαντιαίου μουσακά»: Η πρώτη μου ταινία. Για τον κάθε σκηνοθέτη είναι σημείο αναφοράς. Και τώρα που τη βλέπω, αναρωτιέμαι «μα πώς το ’κανα αυτό; Τι θράσος είχα!..». Δεν είχα ακριβώς άγνοια κινδύνου. Δεν με ένοιαζε αν θα τελείωνε. Το γύρισα όλο με προσωπικά χρήματα. Ξεκίνησα να την τελειώσω σε 3 εβδομάδες και μου πήρε 3,5 χρόνια…
2004
«Αληθινή ζωή»: Πάλι μια καταστροφή! Καίγεται η Ακρόπολη και μετά αποκαθίσταται φυσικά! Είναι η «παραπονεμένη» μου ταινία. Εμπορικά είχε τη μικρότερη απήχηση. Θέλω να πιστεύω ότι θα ξαναανακαλυφθεί σύντομα.
2009
«Στρέλλα»: Είχα μεγάλη δυσκολία να βρω χρηματοδότη. Το σενάριο απορρίφθηκε δύο φορές από το Κέντρο Κινηματογράφου. Γυρίστηκε με δικά μου χρήματα, παραγωγό την Ελένη Κοσσυφίδου και, βέβαια, η ταινία δεν θα υπήρχε χωρίς την πρωταγωνίστριά της, Μίνα Ορφανού. Δεν θα την έκανα χωρίς αυτήν.
2014
«Xenia»: Η μεγαλύτερη επιτυχία μου. Είχε και στο εξωτερικό τη μεγαλύτερη αποδοχή. Το «Ξενία» είναι ο αποχαιρετισμός μου στα νιάτα. Συγχρόνως υπήρξε η αιτία για να ανοίξει η συζήτηση για τα παιδιά μεταναστών. Για τα παιδιά δεύτερης γενιάς, η ταινία βοήθησε να γίνει ένα βήμα παραπάνω. Γενικώς, θα έλεγα ότι έχω μια δύσκολη σχέση με τον χρόνο. Γι’ αυτό και η επόμενη ταινία μου θα έχει να κάνει με τον χρόνο.
