Σε κάποιους μπορεί να ξένισε η απόφαση του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης να συμπεριλάβει σε όλο το μεγάλο του αφιέρωμα στον Θόδωρο Αγγελόπουλο μία και μοναδική ταινία του σπουδαίου Ελληνα κινηματογραφιστή, που έφυγε πριν από 10 χρόνια τόσο ξαφνικά από τη ζωή. Ούτε «Θίασος» ούτε «Μια αιωνιότητα και μια μέρα», ούτε «Μεγαλέξαντρος». Μόνο η «Αναπαράσταση», το σκηνοθετικό ντεμπούτο του, πάνω από μισό αιώνα πριν. Είναι όμως η ταινία που συνοψίζει τόσο περιεκτικά την ουσία του έργου του, ώστε κανείς να καταλάβει τι εστί Αγγελόπουλος, ακόμα κι αν δεν γνωρίζει την υπόλοιπη φιλμογραφία του.
Ηταν αρκετά φανερό άλλωστε πως το βράδυ της περασμένης Κυριακής, πολλοί από όσους γέμισαν το Ολύμπιον στην πλατεία Αριστοτέλους δεν είχαν ξαναδεί Αγγελόπουλο – και σίγουρα όχι στη μεγάλη οθόνη. Το Φεστιβάλ έκανε την προβολή καθολικά προσβάσιμη και δωρεάν και η «Αναπαράσταση» ανέλαβε τα υπόλοιπα. Το άγριο, πέτρινο τοπίο της Ηπείρου, τα βαριά τραγούδια της, ο μύθος των Ατρειδών και ο περίτεχνος τρόπος με τον οποίο αυτός αποτυπώνεται σε μια αστυνομική ιστορία και ταυτόχρονα στο δράμα της μετανάστευσης. Οσο διαρκούσε η προβολή, σκεφτόμουν πως η συγκεκριμένη ταινία, παρά την ένδεια των υλικών μέσων και τον χειροποίητο χαρακτήρα, είναι κινηματογραφικά ανώτερη από τη συντριπτική πλειοψηφία όσων βλέπουμε σήμερα· και όχι μόνο στη χώρα μας.
Το Φεστιβάλ ζήτησε ακόμη από 12 Ελληνες και ξένους καλλιτέχνες να στοχαστούν πάνω στην έννοια της «Αναπαράστασης» και τις διαφορετικές αποδόσεις της, αποτυπώνοντας τις σκέψεις τους σε πρωτότυπα έργα. Η σχετική έκθεση, η οποία συνοδεύεται από τη διακριτική μουσική υπόκρουση της «Κοντούλας Λεμονιάς», αγαπημένου τραγουδιού του Αγγελόπουλου, θα παραμείνει ανοιχτή έως τις 27/11 στο Momus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών, στο Λιμάνι Θεσσαλονίκης.
Λίγες δεκάδες μέτρα πιο πέρα, στο Glass House, τρέχει αυτές τις μέρες μια άλλη έκθεση με τίτλο «Η “Θάλασσα” στο Λιμάνι», η οποία σχετίζεται αυτή τη φορά όχι με την πρώτη αλλά με την τελευταία –και ανολοκλήρωτη– ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Οι φωτογραφίες του Νίκου Νικολόπουλου από τα γυρίσματα της «Αλλης Θάλασσας» έχουν κάτι το συναρπαστικό και ταυτόχρονα ανατριχιαστικό. Εκεί βλέπει κανείς τον σκηνοθέτη να χειρονομεί περικλείοντας ένα αόρατο κάδρο, να δίνει οδηγίες μιλώντας με κάποιον ηθοποιό ή να στρέφει απλώς το βλέμμα στον φακό, κρατώντας μια κούπα καφέ. Είναι η πρόσβαση στον χώρο δουλειάς αλλά και έμπνευσης ενός έργου που έμεινε ημιτελές. Οι φωτογραφίες δεν έχουν τίτλους ή άλλες επεξηγήσεις, μόνο ημερομηνίες και ώρες που έχουν τραβηχτεί. Το τραγικό τέλος ήταν υπερβολικά κοντά.
Κι αν αυτή αποτελεί μια ζωντανή ματιά στον κόσμο του ανθρώπου και επαγγελματία Αγγελόπουλου, κάτι ακόμα πιο ενδιαφέρον περίμενε όσους παρακολούθησαν την πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ «Θόδωρος Αγγελόπουλος – Νίκος Παναγιωτόπουλος: Ο καθένας και η μουσική του» των Γιάννη Σολδάτου και Αντώνη Κόκκινου. Εκεί ακούμε τους δύο σπουδαίους Ελληνες σκηνοθέτες να συνομιλούν πάνω στην τέχνη τους, σε μια μέχρι πρότινος χαμένη ηχογράφηση του 1985. Οι δημιουργοί του ντοκιμαντέρ ντύνουν έξυπνα αυτό το μοναδικό ηχητικό τόσο με σχολιασμό από ειδικούς, όσο και με σπάνιο αρχειακό υλικό από πρόβες, παρασκήνια γυρισμάτων, παλιότερες συνεντεύξεις κ.ο.κ. Οσα δε λέγονται βοηθούν τόσο τον μυημένο όσο και τον πρωτάρη θεατή να κατανοήσει λίγο περισσότερο την ιδιοφυΐα δύο κορυφαίων της Εβδομης Τέχνης.
