Ανάμεσα στους γαλήνιους δρόμους του Παπάγου και στα πολλά αδιέξοδα στενά που βγαίνουν σε κήπους και αυλόπορτες, είχα την αποκάλυψη εκείνης της ιδιαίτερης ατμόσφαιρας των προαστίων όπως καλλιεργήθηκαν σαν μια αστική παρακαταθήκη γύρω στο 1960, λίγο πριν, λίγο μετά. Θα με καταλάβουν όσοι έχουν τα βιώματά τους στου Παπάγου, αλλά και σε άλλα προάστια. Υπάρχει μια συναισθηματική ενδοχώρα, στην κατανόηση της μεγάλης Αθήνας, που αγγίζει πολλές γενιές, ήδη από το ’30 και φθάνει στο τώρα. Προάστια μυθολογημένα στη φαντασία και στη χώρα των αναμνήσεων.
Θα ήμουν ο τελευταίος να μιλήσω για το προάστιο του Παπάγου, αλλά ήμουν απολύτως ανοικτός να δεχθώ, σε μια μυστική ώσμωση με τον αέρα του, εκείνη την αδιόρατη παρακαταθήκη. Την ένιωθα όμως σε κάθε βήμα, εκεί γύρω στο σπίτι του Αλέκου Φασιανού, στην οδό Μπιζανίου, που με είχε τραβήξει στο όμορφο προάστιο. Στενά σε ημικυκλικές τροχιές, γεμάτες κατάφυτες επαύλεις και μοντερνιστικές πολυκατοικίες, εξέβαλλαν σε μεγαλύτερους δρόμους, γεμάτους φως και ουρανό.
Με μια απροσδιόριστη έλξη σε ό,τι έχει παρατήσει ο χρόνος, είχα την επιθυμία να βρω εκείνα τα κατάλοιπα άλλοτε ευτυχισμένων ζωών στους δρόμους του Παπάγου. Οχι, φυσικά, για να υπογραμμίσω κάτι θλιβερό, αλλά για να νιώσω τους κύκλους του χρόνου και το αναπόδραστο της μεταβολής. Με τραβούσε εκείνη η διάχυτη πίστη στη ζωή που συναντούσα σε κάθε βήμα. Και τα αφημένα σπίτια που ερήμωναν ανάμεσα σε φροντισμένες πρασιές και μεσοαστικά μπαλκόνια ήταν μια εξαίρεση, αλλά μια εξαίρεση δραματική, θεατρική, γεμάτη ένταση και ποίηση.
Ηταν επίσης εκείνη η εξαιρετική αντίφαση που σου προσφέρει ο φωτεινός μοντερνισμός. Σχεδιασμένος ως μια κατάφαση σε μια καλπάζουσα ζωή, ανοιχτός σε καθετί που θα μπορούσε να φέρει σκέψη για το αύριο, εκείνος ο μοντερνισμός των αθηναϊκών προαστίων σταλάζει σήμερα έναν κόμπο συγκίνησης.
Ο μοντερνισμός που έγινε Ιστορία είναι μια συνθήκη που βίωσαν οι περασμένες δεκαετίες. Αλλά στα χρόνια τα δικά μας, που αναμφίβολα φέρουν ως σκιές τις διδαχές της εμπειρίας μας, η ιστορικότητα του μοντερνισμού εκείνου γεννά σκέψεις για την ίδια τη ζωή μας, που κάποτε έτρεχε προς το μέλλον.
Θα έρθει η ώρα που η μεσοαστική λάμψη των αθηναϊκών προαστίων, γιατί εκεί άνθησε αυτό που περιγράφω ως φωτεινό μοντερνισμό εκείνη τη «χρυσή» 30ετία (1950-1980), θα μελετηθεί και ως φαινόμενο αισθητικό αλλά και ως ένα φαινόμενο που εξηγεί συμπεριφορές, ντυσίματα, διαβάσματα, ταξίδια και οικογενειακά βιώματα. Είναι ένας κόσμος.
Και αυτόν τον κόσμο προσκυνούσα μπροστά στις κλειστές επαύλεις του Παπάγου, που νομοτελειακά κάποιες από αυτές θα γίνονταν πολυτελή διαμερίσματα. Μου άρεσε η αύρα αυτών των σπιτιών, ορισμένα από αυτά μονώροφα απλωμένα με πλατύσκαλα και περιμετρικές βεράντες σε μεγάλους κήπους σπαρμένους άλλοτε με γκαζόν και σαλόνια κήπου φερ φορζέ. Εκείνη την αστική κληρονομιά αποχαιρετούσα. Εκεί έβλεπα τις σκιές, εκεί έβλεπα και ένα κάλεσμα που ερχόταν από μακριά.
Η αστική κουλτούρα των μεσοαστικών αθηναϊκών προαστίων είναι ένα κεφάλαιο με πολλά ερμηνευτικά κλειδιά για την ίδια την Αθήνα. Μας αγγίζει όλους με έναν τρόπο, άμεσο ή έμμεσο. Στου Παπάγου, η φωτογραφική τεκμηρίωση της μεταπολεμικής ακμής του φέρνει στη συνείδησή μας αυτά τα σπίτια σαν μια κοινή κολυμβήθρα αναφορών και αναμνήσεων.
