Σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο του Αμπερντίν στη Σκωτία, συνέχισε με δεύτερο πτυχίο στο UCL στο Λονδίνο, εργάστηκε στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ ως ερευνήτρια, και όταν έπρεπε να αποφασίσει αν θα ακολουθήσει ακαδημαϊκή καριέρα, η Αμαλία Καβάλη τα άφησε όλα πίσω της, επέστρεψε στη Ελλάδα και διάλεξε το θέατρο. Αυτό άλλωστε ήταν το όνειρο των παιδικών της χρόνων.
Εντεκα χρόνια στο θέατρο, ξεχώρισε σε παραστάσεις όπως «Ορλάντο», «Το πεπρωμένο ονομάζεται Κλοτίλδη», «Τρεις σωματοφύλακες», «Γλυκό πουλί της νιότης», «Γλέντι στον καιρό της πανούκλας» κ.ά., όμως αυτό που την καθιέρωσε στο ευρύ κοινό ήταν ο ρόλος της Ουρανίας στις «Αγριες μέλισσες». Ποτέ άλλοτε δεν αγαπήθηκε τόσο πολύ μια μοδίστρα στην οθόνη. Φέτος παίζει στις «Δούλες», το εμβληματικό έργο του Ζαν Ζενέ, που παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Γιώργου Σκεύα και μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη στο θέατρο «Αποθήκη», με την Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου στον ρόλο της Κυρίας, την Αγγελική Παπαθεμελή στον ρόλο της Σολάνζ και την ίδια να υποδύεται την Κλερ.
Ηταν από τα πρώτα θεατρικά κείμενα που η Αμαλία Καβάλη άκουσε όταν σπούδαζε στη δραματική σχολή του Θεάτρου Τέχνης και τότε, όπως λέει σήμερα στην «Κ», «μου έκανε εντύπωση η μπαρόκ αισθητική. Αργότερα έμαθα ότι βασίζεται σε ένα σοκαριστικό έγκλημα που είχε στοιχεία βακχείας και σόκαρε τη Γαλλία».
Το έγκλημα των Παπέν
Ο Ζενέ εμπνεύστηκε το έργο από το διαβόητο έγκλημα που διέπραξαν το 1933 οι αδελφές Παπέν, όταν, εσωτερικές υπηρέτριες σε ένα σπίτι, κατακρεούργησαν την εργοδότριά τους και την κόρη της. Στις «Δούλες» οι αδελφές σχεδιάζουν ένα έγκλημα αλλά δεν το κάνουν, και το έργο κλείνει με μια αυτοκτονία. «Η βία δεν παύει να μας σοκάρει, είναι μια ανθρώπινη έκφανση που δεν υπάγεται στον πολιτισμό. Ο εγκλεισμός, που είναι και θέμα του έργου, μαζί με τις σχέσεις εξουσίας και υποταγής, την κυριαρχία, την εξάρτηση, εντείνει τέτοιες συμπεριφορές. Σε σχέση με τις γυναικοκτονίες, την παιδική κακοποίηση και όλα όσα συμβαίνουν καιρό τώρα, πιστεύω ότι πάντα υπήρχαν, απλώς κρύβονταν πιο εύκολα. Ακόμη υπάρχει σε κάποιους τόπους νόμος σιωπής. Π.χ. στην Κρήτη πολλά εγκλήματα ξεχνιούνται ή δεν τα μαθαίνεις ποτέ. Πολλές γυναίκες εξαφανίστηκαν και θεωρείται ότι εγκατέλειψαν τον άνδρα τους, ενώ δεν υπάρχουν τέτοια στοιχεία».
Το κείμενο, υπογραμμίζει η ηθοποιός, δεν μένει στο κομμάτι της ταξικής πάλης. Θεωρείται κλασικό, γιατί πραγματεύεται πυρηνικά ανθρώπινα στοιχεία όπως η αλληλεξάρτηση.
«Γυναικοκτονίες, παιδική κακοποίηση και όλα όσα συμβαίνουν καιρό τώρα, πιστεύω ότι πάντα υπήρχαν, απλώς κρύβονταν πιο εύκολα».
Αραγε, συμπάθησε την Κλερ; «Είναι κανόνας στην υποκριτική να μην κρίνουμε τους χαρακτήρες που θέλουμε να υποδυθούμε, αλλά να μπούμε κάπως στην ψυχοσύνθεσή τους». Η Κλερ είναι νέα, ενθουσιώδης, κάπως άτσαλη, έχει πιο έντονα τα στοιχεία της αφέλειας και τρέφει απέραντο θαυμασμό για την Κυρία και τις πιο λεπτές εκφάνσεις της ζωής. «Είναι επίσης μια γυναίκα εγκλωβισμένη, και αυτός ο εγκλεισμός έχει στοιχεία κι ενός υφέρποντος ερωτισμού. Οι δύο αδελφές οικειοποιούνται τις λέξεις της Κυρίας, πλάθουν φανταστικά σενάρια δια-φυγής από την καθημερινότητά τους, τη μιμούνται εναλλάξ».
Ο Γιώργος Σκεύας οδήγησε τις τρεις ηθοποιούς προσεκτικά στο κείμενο. «Είναι ένα ανέβασμα που ασχολείται με το κέντρο του κειμένου, τον πυρήνα. Επιπλέον η μετάφραση του Δημητριάδη είναι καταπληκτική, διότι αναδεικνύει ότι οι υπηρέτριες χρησιμοποιούν τον λόγο. Αλλωστε και ο λόγος είναι μέσο εξουσίας. Είναι μετάφραση-κέντημα που απολαμβάνει ο ηθοποιός». Η θεατρική Κλερ, βέβαια, δεν έχει καμία σχέση με την τηλεοπτική Ουρανία, που την έβαλε στο σαλόνι του ελληνικού σπιτιού επί τρία χρόνια. «Δεν είχα σταθεί ποτέ μπροστά στον φακό, πρώτη φορά έκανα τηλεόραση, οπότε αυτή η εμπειρία ήταν σαν να πήγα από το μηδέν στα χίλια». Η ζωή της πράγματι άλλαξε. «Στην αρχή μού τηλεφωνούσαν καθημερινά οι συγγενείς από την Κρήτη. Ο κόσμος μού έλεγε τι καλό κορίτσι είμαι. Το ωραιότερο που μου συνέβη στην καραντίνα ήταν όταν με κέρασαν παγωτό, γιατί εκείνη την περίοδο με κέρναγε πολλές πίκρες ο Κυριάκος, ο τηλεοπτικός μου σύζυγος. Ολη αυτή η θέρμη, βέβαια, δεν ήταν για μένα, αλλά για την Ουρανία, που αγαπούσε πολύ το κοινό».
Ο κινηματογράφος
Πριν αγαπήσει το θέατρο, αγάπησε το σινεμά. «Στις διακοπές μας στη Χερσόνησο υπήρχε ένας θερινός κινηματογράφος όπου πηγαίναμε πολύ συχνά με τον αδελφό μου. Τότε δεν εναλλάσσονταν συχνά οι ταινίες και παρακολουθούσα πολλές φορές την ίδια. Επιπλέον έφερναν κυρίως σειρές “Μόνος στο σπίτι” νούμερο 1, 2, 3, “Πολύ σκληρός για να πεθάνει” 1, 2, 3, 4, “Εξολοθρευτής” και πολλές ταινίες action. Αυτό το κόλλημα το είχα μέχρι τα 18 μου γιατί και στο σπίτι μας, στον Μασταμπά στο Ηράκλειο, επίσης υπήρχε κοντά μας κινηματογράφος».
Αγοροκόριτσο περιγράφει τον εαυτό της. Αδυναμία της οι γάτες. «Τις λατρεύω, ειδικά τα αδέσποτα, που προσπαθώ να τους βρω σπίτι. Περνάω υπέροχα με τα γατάκια μου, μου χαρίζουν στιγμές ευτυχίας». Η εφηβεία στην Κρήτη ήταν γεμάτη παρέες, βόλτες σε μια πιο ασφαλή κοινωνία, επαφή με τη φύση. Αγάπη είχε για το σινεμά και τη θεατρική ομάδα στο σχολείο. «Στο σινεμά ένιωθα να μπαίνω σε μια μήτρα, αισθανόμουν ασφαλής και προστατευμένη. Αλλωστε, ηθοποιός ήθελα να γίνω από παιδί, ήμουν Βουγιουκλόπαιδο».
Οταν αργότερα διάλεξε αυτό τον δρόμο, εκτός από τη δραματική σχολή του Θεάτρου Τέχνης έκανε σεμινάρια στη Βασιλική Ακαδημία της Αγγλίας (RADA), στο Θέατρο Τέχνης της Μόσχας, στο εργαστήριο του Γκροτόφσκι, επίσης με τους Ανδρέα Μανωλικάκη, Ελένη Σκότη, Κατερίνα Ευαγγελάκου, Τόμας Ρίτσαρντς, Μάριο Μπιατζίνι και τη Ρομπέρτα Καρέρι. «Ηθελα να αφοσιωθώ στην υποκριτική γιατί πίστευα ότι ήμουν πολύ πρακτική και ήθελα να επιτρέπω στον εαυτό μου την έκφραση. Στα οικονομικά κανέναν δεν ενδιαφέρει το να εκφραστείς. Οπότε αυτό το στοιχείο της προσωπικότητάς μου είχε μπει σε σουρντίνα. Επειτα είχα άγχος για το αν θα επιβιώσω σε αυτό το επάγγελμα. Ομως θυμάμαι πάντα τα λόγια της δασκάλας μου Κάτιας Γέρου, η οποία έλεγε ότι δεν πρέπει να είμαστε μονοδιάστατοι άνθρωποι και ότι μπορούμε να υπάρξουμε σε πολλά επαγγέλματα».
Χημικός μηχανικός ο μπαμπάς, οδοντίατρος η μαμά, αποδέχτηκαν την επιλογή της με δυσκολία. Ηταν και ο αδελφός της οικονομολόγος. «Ο χώρος της τέχνης τούς ήταν άγνωστος, ακόμη περισσότερο ο χώρος της υποκριτικής. Τώρα μπορώ να καταλάβω την αγωνία τους. Είναι κοινή πρακτική ο ηθοποιός να είναι άνεργος μια φορά τον χρόνο». Γιατί έγινε ηθοποιός; «Στα “Γράμματα στη Μίλενα” του Φραντς Κάφκα, ο συγγραφέας γράφει στη Μίλενα Γέσενσκα, νεαρή τότε μεταφράστρια, “είσαι το μαχαίρι που με αυτό σκαλίζω τα σωθικά μου”. Αυτό που με γοήτευε παιδί στο σινεμά ήταν ότι ξαφνικά βρισκόμουν σε ένα χώρο όπου ερχόμουν σε επαφή με ανθρώπους και συντονιζόμουν συναισθηματικά με κάποιους απ’ αυτούς και την ιστορία που βίωναν. Αυτό μου συνέβαινε και με τη λογοτεχνία κάποιες φορές».
WOM.A εναντίον των έμφυλων στερεοτύπων στον πολιτισμό
Η Αμαλία Καβάλη είναι μέλος της WOM.A, μιας πρωτοβουλίας για τις εργαζόμενες στον χώρο του πολιτισμού και των τεχνών η οποία έχει σκοπό να συνεισφέρει στην καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων και της έμφυλης βίας. «Αυτό που με προβληματίζει είναι το πώς αφηγούμαστε τι σημαίνει γυναίκα στα έργα. Ερχόμαστε από πολλά χρόνια που οι συγγραφείς ήταν κυρίως άνδρες και είναι ελάχιστα τα έργα όπως οι “Δούλες” που έχουν τρεις γυναίκες πρωταγωνίστριες και δεν μιλάνε για έναν άνδρα. Εχουμε επίσης ελάχιστα έργα που έχουν πρωταγωνίστριες 50 ετών, άτεκνες, χωρίς να μιλάμε για την ατεκνία τους. Υπάρχει πολύς χώρος να καλυφθεί που πιστεύω ότι θα επηρεάσει το θέατρο, την κοινωνία και εμάς. Ειναι λογικό να μην έχουμε πολλές γυναίκες συγγραφείς σε μια μεγάλη ιστορική φέτα, γιατί δεν έγραφαν, ή κι αν έγραφαν, δεν επιβίωναν. Και δεν ήταν μόνο οι γυναίκες συγγραφείς, αλλά και οι ζωγράφοι. Ποιος θυμάται τη Θάλεια Φλωρά-Καραβία, από τις σημαντικότερες Ελληνίδες ζωγράφους, που ελάχιστα έργα της υπάρχουν στην Εθνική Πινακοθήκη;».
«Ποιος θυμάται τη Θάλεια Φλωρά-Καραβία, από τις σημαντικότερες Ελληνίδες ζωγράφους, που ελάχιστα έργα της υπάρχουν στην Εθνική Πινακοθήκη;»
Ξεκίνησαν πριν από δύο χρόνια. Μετά το Πάσχα ετοιμάζουν ένα φεστιβάλ. Τι αντιμετώπισε η ίδια; «Κακή συμπεριφορά δεν υπάρχει μόνο στον καλλιτεχνικό χώρο, αλλά παντού. Υπάρχουν επίσης η παθητική κακοποίηση, οι μισθολογικές ανισότητες κ.ά. Σιγά σιγά αρχίζουμε και μιλάμε γι’ αυτά, και καλά κάνουμε, γιατί μιλώντας μπορείς να τα αντιμετωπίσεις».
Τα σύντομα βιντεάκια της WOM.A που μου έστειλε μετά τη συνέντευξή μας είναι αποκαλυπτικά. Στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου από το 1954 πραγματοποιήθηκαν 501 παραστάσεις, από τις οποίες τις 476 σκηνοθέτησαν άνδρες και τις 25 γυναίκες. Αλλο ένα παράδειγμα είναι η Εθνική Λυρική Σκηνή. Από την ίδρυσή της, όπερες έχουν διευθύνει 590 άνδρες μαέστροι και μόλις 10 γυναίκες, ενώ στην Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου από το 2010 έχουν βραβευθεί για διεύθυνση φωτογραφίας 10 άνδρες και 1 γυναίκα, στο μοντάζ 10 άνδρες και 2 γυναίκες, στη μουσική 9 άνδρες και 1 γυναίκα, στον ήχο 18 και 2, αντιστοίχως. Οπως και να το δει κανείς, είναι λίγες.
