Το 2022 ήταν μια χρονιά γεμάτη ρεκόρ για τις δημοπρασίες έργων τέχνης, μια χρονιά εντυπωσιακών πωλήσεων με κέρδη εκατομμυρίων για τους μεγάλους διεθνείς οίκους. Η αγορά της τέχνης –όλα τα στοιχεία το επιβεβαιώνουν– όχι απλώς αποδείχθηκε ανθεκτική στον πανδημία, αλλά εντέλει επωφελήθηκε από επιχειρηματικές προκλήσεις που ανέκυψαν. Η χώρα μας και η νεοελληνική τέχνη έχουν άραγε μερίδιο σε αυτές τις εξελίξεις;
Η απάντηση είναι θετική, όπως φαίνεται και από τις δύο δημοπρασίες έργων ζωγραφικής που έγιναν στο τέλος Νοεμβρίου: την Greek Sales που διοργάνωσε η Art Expertise για τον οίκο Bonhams στο Παρίσι και εκείνη του οίκου δημοπρασιών Βέργος (Vergos Auctions) με τίτλο «Nεοελληνική ζωγραφική και γλυπτική, 19oυ & 20ού αιώνα», που έγινε στο Ζάππειο. Η πρώτη διήρκεσε περίπου 4 ώρες, πουλήθηκε το 80% των έργων και είχε τζίρο 3.500.000 ευρώ. Στη δεύτερη πουλήθηκε το 75% των έργων, δηλαδή 109 από τα 145 που δημοπρατήθηκαν, και ο τζίρος προσέγγισε τα 2 εκατομμύρια. Τα οικονομικά στοιχεία δείχνουν ότι η ελληνική τέχνη έχει καθιερωθεί στην εγχώρια και στην ελληνική αγορά ως επενδυτική αξία. Αραγε αυτή η διαπίστωση ξαφνιάζει τους δύο οίκους;
«Η σταδιακή έξοδος από το ασφυκτικό περιβάλλον της πανδημίας δημιούργησε ένα κλίμα αισιοδοξίας και διάθεσης να κάνουμε όλοι μια νέα αρχή. Η άνοδος της αγοράς είναι μια πολύ θετική εξέλιξη, η οποία πραγματοποιείται σιγά σιγά τα δύο τελευταία χρόνια με σταθερά και σίγουρα βήματα χωρίς εντυπωσιασμούς», τονίζει στην «Κ» η Τερψιχόρη Αγγελοπούλου, διευθύντρια της Art Expertise-Bonhams. «Είναι φυσικό, βεβαίως, η ελληνική τέχνη να “μιλάει” κατεξοχήν στους Ελληνες. Συνεπώς οι συλλέκτες που στήριξαν έμπρακτα και συνεχίζουν να στηρίζουν την ελληνική εικαστική δημιουργία προέρχονται κατά βάση από τον ευρύτερο ελληνικό χώρο. Παράλληλα, όμως, τα τελευταία χρόνια η ελληνική τέχνη συγκινεί όλο και περισσότερους ξένους. Στην τελευταία μας δημοπρασία περίπου το 45% των εγγεγραμμένων προήλθε από την Ευρώπη και την Αμερική», προσθέτει αναφερόμενη στη διεύρυνση του διεθνούς φιλότεχνου ακροατηρίου.
«Σαφώς παρουσιάστηκαν ευκαιρίες παρά τις αντίξοες επιχειρηματικές συνθήκες που άξαφνα κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε», μας απαντά ο Ανδρέας Βέργος, managing director της Vergos Auctions, όταν τον ρωτάμε για τις δυνατότητες της μετά COVID εποχής. «Για τον οίκο μας, αυτό αποδεικνύεται από την αύξηση του τζίρου το 2021 κατά 150% σε σχέση με το 2020, ενώ και το 2022 διαφαίνεται ότι θα κλείσει στα ίδια επίπεδα τζίρου με την περυσινή χρονιά. Το νέο επιχειρηματικό περιβάλλον που διαμορφώθηκε (δημοπρασίες χωρίς παρουσία κοινού και χωρίς εκθέσεις) δημιούργησε νέες ανάγκες στο συλλεκτικό κοινό, τις οποίες αναγνωρίσαμε εγκαίρως. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι δημοπρασίες μέσω Διαδικτύου άνθησαν το τελευταίο διάστημα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, προσελκύοντας νέο αγοραστικό κοινό. Τέλος, το αυξημένο ενδιαφέρον προς τα έργα τέχνης παρατηρείται ιστορικά σε δύσκολες εποχές, καθώς η τέχνη επιλέγεται ως επενδυτικό καταφύγιο», σχολιάζει ο ίδιος.
«Το 45% των εγγεγραμμένων προήλθε από την Ευρώπη και την Αμερική», λέει η κ. Αγγελοπούλου για την Greek Sales του Νοεμβρίου στον οίκο Bonhams.
Πολιτιστικά ιδρύματα
Στην περίπτωσή τους το μεγαλύτερο ποσοστό των πωλήσεων προέρχεται από Ελληνες συλλέκτες οι οποίοι ζουν στη χώρα, αλλά και στο εξωτερικό: στις ΗΠΑ, στην Αυστραλία και στην Ευρώπη –Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία–, όπως επίσης από ελληνικά και ξένα μορφωτικά και πολιτιστικά ιδρύματα. «Η τέχνη δεν έχει σύνορα, έτσι όταν υπάρχει άνοδος στις τιμές του εξωτερικού επηρεάζεται αντίστοιχα και η ελληνική αγορά τέχνης», επισημαίνει ο κ. Βέργος όταν τον ρωτάμε για την κίνηση των τιμών. «Ειδικότερα για τη χώρα μας, παρατηρούμε μια σταθερά ανοδική πορεία τα τελευταία έξι χρόνια, που προσδοκούμε να έχει συνέχεια».
Οντως και στις δύο δημοπρασίες του Νοεμβρίου σημειώθηκαν ρεκόρ τιμών για κάποιους ήδη δημοφιλείς καλλιτέχνες όπως για παράδειγμα ο Γιάννης Τσαρούχης – η «Ξεχασμένη φρουρά» του πωλήθηκε στο Greek Sales έναντι 442.000 ευρώ. Την ίδια στιγμή, οι πιο σύγχρονοι καλλιτέχνες –ο Γιάννης Μόραλης και ο Νίκος Εγγονόπουλος– συναγωνίζονται σε δημοτικότητα τους ήδη περιζήτητους «δασκάλους», που κρατούν ψηλά την αγοραστική τους αξία. Ο πίνακας «Το τάμα» (1875) του Νικόλαου Γύζη πουλήθηκε περίπου 300.000 ευρώ από το VERGOS Auctions ξεπερνώντας την αρχική εκτίμηση κατά 47%, η «Αλληγορική σύνθεση – Νίκη» του Κωνσταντίνου Παρθένη ξεπέρασε τις 150.000 ευρώ –70% άνω της αρχικής εκτίμησης–, όσο για το «Επιθαλάμιο» του Γιάννη Μόραλη, «σκαρφάλωσε» πάνω από τις 600.000 ευρώ στο Greek Sales.
«Τα σημαντικά έργα των μεγάλων δασκάλων της Σχολής του Μονάχου του 19ου αιώνα παραμένουν σταθερή αξία και αποτελούν “βαριά χαρτιά” της νεοελληνικής τέχνης», σχολιάζει η κ. Αγγελοπούλου. «Παράλληλα, υπάρχει διαρκώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για την καλλιτεχνική δημιουργία του 20ού αιώνα και ιδιαίτερα για τη θρυλική γενιά του ’30, αλλά και για τους μοντέρνους της γενιάς του 1960 που πραγματεύονται θέματα πλησιέστερα στους σύγχρονους προβληματισμούς».
Τέλος, είναι σημαντικό πως μαζί με τους καθιερωμένους καλλιτέχνες, τα τελευταία χρόνια δίνεται χώρος και σε λιγότερο γνωστούς δημιουργούς με ενδιαφέρον έργο, ενώ για την ανάδειξή τους σημαντικό ρόλο θα παίξουν στο μέλλον οι εκθέσεις σε μουσεία και ιδρύματα.
