Μέρες που είναι, στους πάγκους των βιβλιοπωλείων, φυσικούς και διαδικτυακούς, εκτός από εξώφυλλα βιβλίων με τις συνήθεις δελεαστικές ενδείξεις («βραβείο τάδε», «υποψηφιότητα δείνα» κ.λπ.), ίσως συναντήσει κανείς και ορισμένα που διεκδικούν το αναγνωστικό ενδιαφέρον με έναν σχετικά πρωτόγνωρο τρόπο: ένα νεανικό ρομαντικό μυθιστόρημα παρουσιάζεται ως «πρόταση #BookTok», μια διαδικτυακή βινιέτα ενημερώνει τους αναγνώστες για τίτλους που «το #BookTok με έκανε να τους διαβάσω», ενώ ένας εκδοτικός οίκος παρουσιάζει στο site του «βιβλία που κατέκτησαν το TikTok, τώρα και στα ελληνικά».
Πρόκειται για τη δημοφιλή πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης με σύντομα βίντεο και συγκεκριμένα για τη βιβλιοφιλική κοινότητά της με το hashtag #BookTok, όπου νεαροί αναγνώστες προτείνουν βιβλία, συζητούν γι’ αυτά, φτιάχνουν λίστες, γίνονται viral. Κάπως έτσι το #BookTok έχει φτάσει διεθνώς τα 90 δισ. θεάσεις, ενώ στον αγγλοσαξονικό κόσμο ενίοτε αυξάνει σημαντικά και τις πωλήσεις: βιβλία όπως «Το τραγούδι του Αχιλλέα» της Μαντλίν Μίλερ και «Αγκάθια και τριαντάφυλλα» της Σάρα Τζ. Μάας είναι δύο ενδεικτικά παραδείγματα. Πρόσφατα, οι συγκεκριμένοι τίτλοι μεταφράστηκαν και στην Ελλάδα.
Gen Z
«Ο εκδοτικός σχεδιασμός μας επηρεάζεται σε ένα βαθμό από τους νέους τίτλους που έχουν γίνει γνωστοί μέσω TikTok, όχι όμως μεγάλο – κάτω από 10%», λέει ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος των εκδόσεων Διόπτρα, από τις οποίες κυκλοφόρησε το «Τραγούδι του Αχιλλέα» της Μίλερ. Η Διόπτρα έχει λογαριασμό στην πλατφόρμα όπου ανεβάζει βιβλιοφιλικό περιεχόμενο, στοχεύοντας σε συγκεκριμένο κοινό. Τα βιβλία, εξάλλου, του #BookTok που ο εκδοτικός οίκος ενέταξε στο πρόγραμμά του, έχουν επίσης συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. «Το φαινόμενο ξεκίνησε κατά την πανδημία. Η μικρή ηλικία όσων είχαν λογαριασμό επηρέασε και τα λογοτεχνικά είδη που αναδείχθηκαν, γιατί ταίριαζαν με τα ενδιαφέροντα της Gen Z. Σίγουρα το σύγχρονο ρομαντικό μυθιστόρημα κερδίζει ένα μερίδιο, όπως και τα βιβλία που θίγουν επίκαιρα κοινωνικά θέματα, αλλά υπάρχει και αστυνομική λογοτεχνία και fantasy και πιο κλασικά αναγνώσματα», εξηγεί ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος και παραθέτει δημοφιλείς τίτλους όπως το «Τελειώνει με εμάς» της Κολίν Χούβερ.
«Το #BookΤok δίνει στην παρουσίαση των βιβλίων το sexiness που έλειπε», λέει η Π. Γαλάτουλα των εκδόσεων Ψυχογιός.
Οι εκδόσεις Μεταίχμιο άρχισαν μέσα στο 2022 να εντάσσουν στο πρόγραμμά τους βιβλία του #BookTok, στο οποίο επίσης δραστηριοποιούνται. Ο πρώτος τίτλος ήταν το «Φίλησα τη Σάρα Γουίλερ» της Κέισι Μακ Κίνστον, ενώ για το πρώτο εξάμηνο του 2023 έχουν προγραμματιστεί άλλα τρία νεανικά μυθιστορήματα, με τα τέσσερα βιβλία να καλύπτουν αυτήν την περίοδο ένα ποσοστό περίπου 15% της μεταφρασμένης λογοτεχνίας του οίκου. Κάποια βιβλία έχουν ΛΟΑΤΚΙ θεματική, άλλα καταπιάνονται με την ψυχική υγεία, μερικά έχουν αποκτήσει νέα ζωή στο #BookTok, ενώ αρκετά έχουν διαβαστεί στα αγγλικά και πλέον γίνονται γνωστά σε ένα ευρύτερο κοινό. Εργο Ελληνα συγγραφέα δεν έχει εντοπιστεί προς το παρόν στην πλατφόρμα. Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημαίνει η εκδότρια Ελένη Παπαγεωργίου, η δύναμη του #BookTok έγκειται στο γεγονός ότι «λειτουργεί σαν μια μεγάλη λέσχη ανάγνωσης, σαν ένα word of mouth προσαρμοσμένο στον ψηφιακό κόσμο. Οι αναγνώστες, απλά και εντελώς αυθεντικά, με απόλυτη ειλικρίνεια, χωρίς φιοριτούρες και comme il faut φράσεις, καταθέτουν την άποψή τους για το βιβλίο, χωρίς να αισθάνονται ενοχές ή τύψεις αν κάτι τους άρεσε ή όχι».
Δραστήριες και αυτές στο #BookTok, οι εκδόσεις Ψυχογιός, από τις οποίες κυκλοφορεί το «Αγκάθια και τριαντάφυλλα» της Μάας, αναφέρουν ως εγχώρια τάση της πλατφόρμας όχι μόνο τα «ρομαντικά» νεανικά αναγνώσματα, αλλά και τα βιβλία αυτοβοήθειας, όπως το «Γιατί δεν μου το είχε πει κανείς», της δημοφιλούς TikToker Τζούλι Σμιθ, καθώς και τίτλους που επανασυστήνονται στο κοινό, όπως τα «Ανεμοδαρμένα ύψη». Σε γενικές γραμμές, φαίνεται ότι οι BookTokers θέλουν βιβλία «με γρήγορη πλοκή, στοιχεία φαντασίας, ρομαντισμού, σπιρτάδας και ερωτικού στοιχείου», εξηγεί η Πόπη Γαλάτουλα, διευθύντρια δημοσίων σχέσεων του Ψυχογιού. «Αναμφισβήτητα», συμπληρώνει, «είναι ένα μέσο που απευθύνεται κυρίως σε νέους, αλλά συνεχώς εισέρχονται και μεγαλύτερες ηλικίες. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το #BookΤok δίνει στην παρουσίαση των βιβλίων το sexiness που έλειπε».
Η γνώμη του φίλου
Για τον Γιάννη Κωνστανταρόπουλο των εκδόσεων Μίνωας, που προς το παρόν έχουν κλείσει συμφωνίες για τίτλους του #BookTok, η επιτυχία της πλατφόρμας οφείλεται στο γεγονός ότι αρκετός κόσμος δεν αναζητά πλέον την άποψη ενός κριτικού λογοτεχνίας, αλλά τη γνώμη του ομοίου του, του φίλου, κάποιου με το ίδιο lifestyle. «Και ενώ το TikTok τρώει χρόνο από την ανάγνωση, έχει καταφέρει να προαγάγει κάποιους τίτλους. Οσα βιβλία έγιναν best seller είναι αισθηματικά, εύκολα, δεν το μέμφομαι όμως: καλύτερα να διαβάζει κανείς αυτή τη λογοτεχνία, παρά καθόλου. Είναι ένα πρώτο ξεκίνημα», τονίζει ο ίδιος.
«Οι Ελληνες αναγνώστες, και ιδιαίτερα τα κορίτσια ηλικίας 16+, έχουν επηρεαστεί πολύ», παρατηρεί, τέλος, η Ασημίνα Γιαννοπούλου, διευθύντρια των εκδόσεων Κλειδάριθμος, που ξεκίνησαν τη σχέση τους με το #BookTok εκδίδοντας romance και fantasy σειρές, όπως το «Twisted» της Ανα Χουάνγκ και έχουν επίσης δικό τους λογαριασμό. Οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες αναζητούν συγγραφείς προβεβλημένους στην πλατφόρμα, λαμβάνουν υπόψη τα εκατομμύρια views, η πληροφορία μεταδίδεται από στόμα σε στόμα και θεωρούν το #BookTok εγγύηση ποιότητας και δημοφιλίας, υπογραμμίζει η κ. Γιαννοπούλου. Και καταλήγει με ένα χαρακτηριστικό τους που φαίνεται ικανό να αλλάξει και το marketing του βιβλίου. «Υπάρχει μεγάλη αγωνία καθώς πλησιάζουν οι ημερομηνίες έκδοσης τέτοιων βιβλίων, όπως φαίνεται από τις προπαραγγελίες και τα μηνύματα που λαμβάνουμε», λέει. «Μαθαίνουν αμέσως ποιος εκδοτικός οίκος θα βγάλει ποιον συγγραφέα, με τέτοια ταχύτητα που ξεπερνά τους χρόνους της καθιερωμένης ενημέρωσης».
