Μία από τις τάσεις του θεατρικού χειμώνα που ξεκίνησε με γεμάτες αίθουσες, είναι και το ελληνικό έργο. Θεατροποιημένα μυθιστορήματα, αφηγήματα, μαρτυρίες, σκηνικές συνθέσεις, μονόλογοι, μοιράζονται μικρές και μεγάλες σκηνές, έργα διαφορετικής γενιάς, γραφής και ύψους.
Η Ειρήνη Μουντράκη, θεατρολόγος, υπεύθυνη δραματολογίου, βιβλιοθήκης, αρχείου και διεθνών σχέσεων στο Εθνικό Θέατρο, αλλά και δημιουργός του Greek Play Project με στόχο τη μελέτη, ενίσχυση και προώθηση του σύγχρονου ελληνικού έργου, γνωρίζει πολύ καλά το τοπίο διδάσκοντας και στα μεταπτυχιακά προγράμματα των Τμημάτων Θεατρικών Σπουδών στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Πελοποννήσου. Υποστηρίζει ότι η άνθηση ελληνικών θεατρικών έργων δεν είναι φετινή, αλλά των τελευταίων χρόνων. «Μετά τα κάπιταλ κοντρόλ είχαμε ένα είδος πολυκαλλιτέχνη, που γράφει, σκηνοθετεί, παίζει τα έργα του, ενίοτε αναλαμβάνει και τη μουσική επιμέλεια της παράστασης ή τη σκηνογραφία».
Το καλάθι του ελληνικού έργου χωράει πολλά. Ωστόσο, όπως λέει στην «Κ» η Ειρ. Μουντράκη, «από τη σύλληψη μέχρι την επιτέλεση υπάρχει πολύ μεγάλη απόσταση. Πολλοί οδηγήθηκαν στη διαδικασία να επινοήσουν λύσεις για να δώσουν το στίγμα τους. Ετσι καταλήγουμε σε κείμενα ανολοκλήρωτα, με αστοχίες ή μη δουλεμένα επαρκώς».
Επισημαίνει ότι στην έκρηξη του ελληνικού έργου συνέβαλαν και τα εργαστήρια δημιουργικής γραφής, τα οποία πολλαπλασιάστηκαν ωθώντας πολλούς στο θέατρο. «Εχουμε παραγωγή νέων κειμένων, τα οποία γίνονται σε ένα καθεστώς μαθητείας και παρουσιάζονται ενώ είναι ανολοκλήρωτα ή πρωτόλεια».
Η ίδια δημιούργησε το Greek Play Project από ανάγκη να μιλήσει για τη σύγχρονη ελληνική δραματουργία. Δηλώνει ευχαριστημένη από την επιτυχία του Greek Play Project στη Νέα Υόρκη, όπου σύγχρονα ελληνικά θεατρικά έργα (Δημητριάδη, Δήμου, Μαυριτσάκη, Φυλακτάκη, Τριαρίδη, Μουστακλίδου, Ρέππα-Παπαθανασίου κ.ά.) παρουσιάστηκαν στα αγγλικά για το αμερικανικό κοινό, έγιναν μεταφράσεις, εκδόσεις.
Τα έργα που ξεχωρίζουν την τελευταία δεκαετία, τονίζει η Ειρήνη Μουντράκη, «κατάφεραν να διεισδύσουν πιο πολύ στον πυρήνα του ανθρώπου, να ξεφύγουν από τις καταστάσεις και την ηθογραφία».
Η διαφορετικότητα, τα έμφυλα ζητήματα, το #ΜeΤoo αναδεικνύονται γιατί «είναι θέματα που τους προβληματίζουν ή που βίωσαν. Από την άλλη, αισθάνομαι ότι αυτά μπορούν να πουλήσουν καλύτερα. Μέχρι στιγμής γι’ αυτά τα ζητήματα πιστεύω ότι δεν έχουμε πολύ σημαντικά έργα. Ομως καλά κάνει η δραματουργία και έχει αντανακλαστικά. Μέσα από τις δοκιμές θα βγουν τα έργα που θα αξίζουν».
Οι ανάγκες του σημε- ρινού 20άρη καταγράφονται στα σόσιαλ μίντια και φτάνουν μέχρι το θέατρο και τους εναλλακτικούς χώρους, οι οποίοι πολλαπλασιάζονται.
Υπάρχει υλικό
Τρία έργα του Βασίλη Κατσικονούρη παίζονται φέτος σε ισάριθμες σκηνές. Ο «Μάκης» στο Θέατρο του Νέου Κόσμου με τον Ερρίκο Λίτση, που συνυπογράφει τη σκηνοθεσία με τον συγγραφέα, και δύο καινούργια. Το «Τσιτάχ. Η ερημιά του τερματοφύλακα» στο θέατρο «Σταθμός» με τον Γιώργο Νινιό και το «Καλιφόρνια Ντρίμιν 2» στο Από Μηχανής, σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Μυλωνά. «Το πρώτο σίκουελ θεατρικού έργου», όπως λέει.
Το ενδιαφέρον για το νεοελληνικό έργο δημιουργεί ζύμωση «χωρίς να σημαίνει κάτι συγκεκριμένο ή μια τάση» σχολιάζει ο Β. Κατσικονούρης και θυμίζει ότι τη δεκαετία του ’90 το ελληνικό θεατρικό έργο δύσκολα παιζόταν. «Τότε έπρεπε να έχει μια αριστερόστροφη πατίνα –βγαίναμε από τη Μεταπολίτευση–, τώρα βγαίνουμε από την κρίση. Η παγκοσμιοποίηση και όσα μας συμβαίνουν είναι ενδιαφέρον υλικό να διαχειριστούν οι νέοι συγγραφείς, και έχουν τη σκευή να το κάνουν. Πολλά εργαστήρια δημιουργικής γραφής που μπορούν να τους βοηθήσουν. Στις προηγούμενες γενιές υπήρχε η παρακαταθήκη των μεγάλων. Οι Ιάκ. Καμπανέλλης, Δ. Κεχαΐδης, Λούλα Αναγνωστάκη, Γ. Σκούρτης ήταν από μόνοι τους σεμινάρια όπως και τα έργα τους. Εγώ δεν φανταζόμουν ποτέ ότι θα έγραφα θεατρικά έργα».
Διδάσκοντας στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ δημιουργική γραφή, βλέπει μεγάλη δίψα και καλό επίπεδο στους φοιτητές, οι οποίοι συχνά τον ρωτούν «πώς φτιάχνουμε γερή δραματουργία;». Το «Γάλα», που έγραψε το 2003, έδωσε μεγάλη ώθηση στο ελληνικό έργο, επηρέασε συγγραφείς και πυροδότησε το ενδιαφέρον του κοινού. Φέτος ο Β. Κατσικονούρης υπογράφει και τη σκηνοθεσία της «Σκέτης κοροϊδίας» του Νίκου Δημητρόπουλου στο Θέατρο 104. «Ενα είδος σκηνοθεσίας είναι η συγγραφή και ένας είδος συγγραφής η σκηνοθεσία», επισημαίνει.
Aγνοια κειμένου
Ο σκηνοθέτης Νίκος Διαμαντής, πρόεδρος της επιτροπής για τα κρατικά βραβεία συγγραφής θεατρικού έργου του ΥΠΠΟΑ, διαβάζει περίπου 100 έργα τον χρόνο και υποστηρίζει πως οι νέες γενιές εισέρχονται στον χώρο με ισχυρότερες διεκδικήσεις, αποτέλεσμα της τελευταίας 20ετίας. Αν από το 2000 και μετά, ένα από τα βασικά θέματα ήταν η μετανάστευση, «στην οικονομική κρίση αυτό άλλαξε σε ένα ισχυρό υπαρξιακό ρεύμα αυτοαναφορικότητας με θέματα αμφισβήτησης της σεξουαλικής ταυτότητας, της οικογένειας, της ατομικής θέσης που έχει καθένας στην κοινωνία. Ο σημερινός 20άρης αγωνιά πού και πώς θα ζήσει, πώς θα κάνει σεξ, πού θα πάει το βράδυ κ.λπ. Ανάγκες που καταγράφονται εύκολα στα σόσιαλ μίντια και φτάνουν μέχρι το θέατρο και τους εναλλακτικούς χώρους, οι οποίοι πολλαπλασιάζονται».
Επίσης τονίζει ότι η γλωσσική ανατροπή που έγινε πριν από 20 χρόνια με το κινηματογραφικό «Σπιρτόκουτο» του Γ. Οικονομίδη και τη θεατρική μεταφορά του στο Βικτώρια από την ομάδα «90° C»,επηρέασε το θέατρο όπως ο λόγος της Λένας Κιτσοπούλου, «επειδή χρησιμοποίησαν εξορισμένες πλευρές της καθημερινής γλωσσικής έκφρασης, το βρίσιμο και την αυτόματη επανάληψή του. Το σοκ ήταν μια νέα τάση που ανανέωσε το θέατρο».
Τα ελληνικά θεατρικά έργα αυξάνονται παρότι το ανέβασμά τους συνήθως είναι περιπέτεια για τους συγγραφείς. «Ολες οι επιτροπές της τελευταίας 20ετίας είχαν προτείνει σε όλους τους υπουργούς Πολιτισμού συγκεκριμένα μέτρα στήριξης του ελληνικού θεατρικού έργου», παραδέχεται ο Νίκος Διαμαντής και προσθέτει: «Πάντως, τα τελευταία δύο χρόνια αυξήθηκε η χρηματική αποζημίωση των κρατικών βραβείων».
