Ο πηχυαίος τίτλος στο εξώφυλλο του δίσκου, κάτω από το ανατολίτικο όνομα του καλλιτέχνη με τα παχιά «ς» και «τς», γράφει μεν «2023» αλλά με μια αλά Funkadelic γραμματοσειρά που μάλλον προδίδει την εποχή της πρώτης κυκλοφορίας του: το 1975.
Ήταν πίσω στο μέσο της δεκαετίας του 1975 λοιπόν, όταν ο – δραστήριος δισκογραφικά ήδη από τη δεκαετία του 1960, πρώτα με τους Τούρκους Harmoniler και έπειτα με τους Βέλγους Les Mistigris – Μπάρις Μάντσο κυκλοφόρησε τον δίσκο «2023», ένα από τα κατά κοινή ομολογία διαμάντια του καλούμενου anatolian ή anadolu rock (ή anadolu psych) όπως έχει καταλήξει να αποκαλείται η τουρκική – ανατολίτικη εκδοχή των ποικίλων παραφυάδων του δυτικού ροκ ήχου των δεκαετιών του ’60 και του ’70.
Το «2023» του Μπάρις Μάντσο θα επιβίωνε στον χρόνο (ο ίδιος ο Μάντσο πέθανε το 1999, σε ηλικία 56 ετών) ως σημείο αναφοράς ενός ήχου τον οποίο εξακολουθούν να κρατούν ζωντανό μπάντες όπως οι Altın Gün, ωσάν ένα παράθυρο προς μια άλλη εποχή κατά τη διάρκεια της οποίας η «νέα» Τουρκία ακόμη ψαχνόταν με το βλέμμα στραμμένο πιο πολύ στη δύση και λιγότερο στην ανατολή.
Ο ίδιος ο – γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη – Μάντσο μεγάλωσε αντλώντας καλλιτεχνική έμπνευση από τη δύση. Πήγε σε γαλλόφωνο σχολείο (στο Galatasaray lisesi από το οποίο έμελλε να περάσουν και άλλα μεγάλα ονόματα του μετέπειτα καλούμενου anatolian rock), κόπιαρε στο ξεκίνημά του το (Let’s Twist Again) στυλ του Chubby Checker, μετακόμισε για ένα διάστημα στο Βέλγιο και επιχείρησε να κάνει καριέρα ως μουσικός στη Γαλλία… προτού βρεθεί ξανά πίσω στη γενέτειρά του την Κωνσταντινούπολη.
Το «2023» του Μάντσο είναι ένα concept album, ένα δίσκος με συνθέσεις που περιστρέφονται γύρω από μια μια κοινή (στην προκειμένη περίπτωση φουτουριστική, ψυχεδελική αλά τούρκα) θεματική.
Η ισπανική Guerssen, που το επανακυκλοφόρησε το 2012, μιλά για ένα «αριστούργημα» της δεκαετίας του 1970.
Ένα ενδιαφέρον στοιχείο για εκείνη την εποχή είναι αυτό που, μεταξύ πολλών άλλων, σημειώνει ο Gökhan Aya στο ένθετο κείμενο που συνοδεύει την επανακυκλοφορία του «2023» στην Guerssen: ότι δηλαδή πολλοί Τούρκοι νεολαίοι έμαθαν το αμερικανικό rock n roll όχι μέσα από το ραδιόφωνο (που τότε έπαιζε κυρίως ιταλική και γαλλική ποπ) αλλά από αμερικανικές ταινίες της δεκαετίας του 1950 όπως το «Rock Around the Clock», το «High School Confidential» και το «The Girl Can’s Help It». Εαν ξανακοιτάξει κανείς το εξώφυλλο του «2023» υπό αυτό το πρίσμα, μπορεί να δει την γραμματοσειρά σαν βγαλμένη από κινηματογραφικό πόστερ και τον ίδιο τον καλλιτέχνη ωσάν ήρωα ταινίας…
Στο αφιέρωμα στην «τουρκική ψυχεδέλεια» που είχε δημοσιεύσει πριν από ακριβώς έντεκα χρόνια (τεύχος Δεκεμβρίου 2011) στο βρετανικό Wire, ο Daniel Spicer σημειώνει ότι νεολαίοι Τούρκοι μουσικοί της δεκαετίας του ’60 επηρεάστηκαν στα πρώτα τους βήματα από instrumental βρετανικά γκρουπ της εποχής όπως ήταν οι Shadows και οι Tornados. Ο Spicer παρουσιάζει ως κομβικό για τις εξελίξεις και έναν διαγωνισμό τραγουδιού με την ονομασία Altin Mikrofon που διοργάνωνε τη δεκαετία του 1970 η εφημερίδα Hürriyet.
Η δεκαετία του 1970 ήταν όμως – και εκείνη – «δύσκολη» για την Τουρκία.
Ξεκίνησε με ένα πραξικόπημα (εκείνο του 1971, που ανέτρεψε τον Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ) και έληξε με ακόμη ένα, πολύ πιο αιματηρό, πραξικόπημα (εκείνο του 1980 υπό τον Εβρέν, που ανέτρεψε ξανά τον Ντεμιρέλ), έχοντας εν τω μεταξύ αφήσει πίσω της πολλές και μεγάλες κρίσεις: την τουρκική εισβολή του 1974 στην Κύπρο, την τουρκική πρόκληση του 1976 με το «Χόρα» στο Αιγαίο, τα σκαμπανεβάσματα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις (βλ. εμπάργκο αποστολής όπλων προς την Τουρκία)… Κι όλα αυτά τότε, μέσα σε ένα βαθιά ψυχροπολεμικό διεθνές περιβάλλον, με φόντο πολεμικές συγκρούσεις (Γιομ Κιπούρ), επαναστάσεις (στο Ιράν το 1979), πραξικοπήματα (στη Συρία από τον πατέρα Άσαντ), σκάνδαλα (Γουότεργκεϊτ), ενεργειακές – πετρελαϊκές κρίσεις (1973, 1979), συστάσεις νέων κομμάτων (το PKK ιδρύεται το 1978) και οικονομικές αρρυθμίες (στασιμοπληθωρισμός).
Για την Τουρκία ειδικότερα, η δεκαετία του 1970 ήταν μια περίοδος ακραίας πολιτικής βίας, εμφυλιοπολεμικού τύπου συγκρούσεων, πολύνεκρων τρομοκρατικών επιθέσεων και διώξεων. Η σφαγή των εργατών το 1977 στην πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης και το προγκρόμ κατά των αλεβιτών το 1978 στο Καχραμανμαράς ξεχωρίζουν ως κάποιες από τις μαύρες σελίδες εκείνης της εποχής.
Ο Μπάρις Μάντσο ωστόσο (το μικρό όνομα του οποίου στα τουρκικά σημαίνει «ειρήνη») σαν να ζει καλλιτεχνικά και να μας μεταφέρει σε έναν άλλο κόσμο μέσα από το «2023» του 1975.
Πολιτικά μιλώντας, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο ίδιος κινούταν μάλλον δεξιότερα από άλλους μουσικούς του Anatolian rock ιδιώματος. Η χούντα του 1980 δεν τον άγγιξε, γράφει ο Ντάνιελ Σπάισερ στο Wire, προφανώς επειδή δεν τον θεωρούσε «επικίνδυνο» όπως άλλους. Ο ίδιος ο Μάντσο θα επιχειρούσε μάλιστα, χωρίς επιτυχία, τη δεκαετία του 1990 να πολιτευτεί στην Κωνσταντινούπολη με το δεξιό Κόμμα του Ορθού Δρόμου (DYP) των Ντεμιρέλ και Τσιλέρ.
Δεκαετίες μετά, στο κατώφλι πια του ημερολογιακού 2023 (χρονιά διπλών – προεδρικών και βουλευτικών – εκλογών για την Τουρκία, με το ισλαμοεθνικιστικό δίδυμο των Ερντογάν και Μπαχτσελί να οδεύει προς την κάλπη επενδύοντας στην ένταση εντός και εκτός των συνόρων), ο δίσκος εκείνος της δεκαετίας του 1970 εξακολουθεί να μας μεταφέρει σε έναν άλλο κόσμο.
Στρέφοντας το βλέμμα στον πραγματικό κόσμο ωστόσο λίγο πριν την έλευση του ημερολογιακού 2023, αντιλαμβάνεται κανείς ότι στο διάβα του χρόνου δεν έχουν επιβιώσει μόνο μουσικά διαμάντια αλλά και πολλές από εκείνες τις πληγές της δεκαετίας του 1970, πληγές που δυστυχώς καθίστανται ξανά επίκαιρες και απειλητικές μέσα από το πρίσμα νέων κρίσεων.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
