Στην έκθεση έργων ζωγραφικής του Ανδρέα Βουρλούμη στο ΚΠΙΣΝ υπάρχει ένα έργο του 1953 με τίτλο «Η γειτονιά του Αγίου Σπυρίδωνα», στο Παγκράτι. Η οπτική προς την εκκλησία είναι κατά πάσα πιθανότατα από τη μικρή οδό Αγίου Σπυρίδωνος που λίγο πιο κάτω συναντάει την οδό Αρκτίνου, όπου, στον αριθμό 24, ο Ανδρέας Βουρλούμης είχε το ατελιέ του. Τον Αγιο Σπυρίδωνα είχε ζωγραφίσει και ο Εκτωρ Δούκας (1885-1960), σημαιοστολισμένο με κόσμο στα σκαλοπάτια του, μια γιορτή της ίδιας της Αθήνας. Ενας ωραίος τρόπος να μπει κανείς βαθιά στην αστική κουλτούρα του Παγκρατίου είναι να εξακτινώσει περιπάτους γύρω από την εκκλησία και το Ιδρυμα Γουλανδρή.
Την ατμόσφαιρα στο Παγκράτι, εκεί γύρω στην Ερατοσθένους, τη νιώθει κανείς στον αέρα, ιδίως όταν περπατάει σε στενά και ανηφοριές. Ο Αγιος Σπυρίδων δεν είναι τυχαία εκκλησία. Αναφέρεται πως θεμελιώθηκε το 1903 και ότι αρχιτέκτων ήταν ο Σάββας Μπούκης. Ολοκληρώθηκε στη δεκαετία του 1920 με πιθανές αλλαγές στο αρχικό σχέδιο, μια εκκλησία στη θέση μιας παλαιότερης και μικρότερης, όπως ήταν το σύνηθες καθώς μεγάλωναν οι ενορίες της Αθήνας. Από τα σκαλιά της εκκλησίας βλέπει κανείς μια αγκαλιά τα κτίρια αριστερά και δεξιά, μια αστική ώσμωση ελκυστική με διακυμάνσεις αστικού και λαϊκού βίου. Σήμερα, ξαφνιάζει το συναπάντημα με εκείνες τις απλές όψεις της πόλης, τις γεννημένες από τον βράχο πίσω από το Στάδιο έως τις ανηφοριές του Παγκρατίου. Ζωή αναβλύζουσα.
Απέναντι από το Μουσείο του Ιδρύματος Γουλανδρή στέκει το ναΐδριο των Τριών Ιεραρχών, απομεινάρι της άλλοτε αδόμητης περιοχής. Μέσα στο εκκλησάκι τρεμοπαίζει η φλόγα των κεριών, εικόνες σαν από λαϊκά εικονοστάσια σε κόγχες σπιτιών φτιάχνουν ένα περίβλημα κατάνυξης. Στην ανηφόρα στο πλάι, τα σκαλάκια της Κωνσταντίνου Βερσή μάς οδηγούν σε ωραίες εξώθυρες του Μεσοπολέμου, και δίχως να το καταλάβουμε καλά καλά έχουμε φτάσει στην οδό Αγρας.
Η Αγρας είναι ένα σημείο μυθολογημένο. Εκεί, το γαλανόλευκο σπίτι του Σεφέρη, εκεί μια απόληξη της πόλης, στις παρυφές του Σταδίου, εκεί νιώθεις τη μορφολογία του εδάφους, τον βράχο, το χώμα, ο αέρας μπαίνει μέσα σου. Τα δρομάκια έχουν σκαλοπάτια. Η οδός Ζάππα, με στάση στην ατμοσφαιρική σούδα της οδού Θράσωνος, βγάζει στην Ιβύκου και από εκεί, δεξιά, πάλι στην Ερατοσθένους, εκεί που στέκει έρημο το παλιό σπίτι με την ωραία καγκελόπορτα.
Αλλά ο Αγιος Σπυρίδων στέκει απέναντι και δεσπόζει. Επιστροφή και ανάβαση στα σκαλοπάτια του, από τη δεξιά πλευρά, που λίγο λίγο οδηγεί στην οδό Διοσκουρίδου. Ακριβώς εκεί, αν στρίψει κανείς το βλέμμα λίγο αριστερά, θα δει μια ωραία διπλοκατοικία της δεκαετίας του ’30. Διαλέγω να πάρω την Ηρωνος, με ελκύει ένα χάλασμα και ένα πράσινο κομμάτι γης, ένας αγρός, ένα αστικό λιβάδι που έχει μείνει, εκεί, χέρσο. Η Ηρωνος θα οδηγήσει στη Διοφάντου, με τα ωραία σπίτια. Το σπίτι στα δεξιά με τον ημικυκλικό εξώστη το είχα φωτογραφίσει πριν από 30 και πλέον χρόνια, όταν διατηρούσε τον αρχικό χρωματισμό του, μια θερμή ώχρα. Εκεί, είναι αυτό το Παγκράτι των απρόσμενων όψεων.
Γιατί αν πάρει κανείς το δρομάκι, που λέγεται Θεοφράστου, θα δει την παλιά κλίμακα, τα χαμηλά σπιτάκια, και εκείνον τον αγρό που είχε πρωτοφανερωθεί από την οδό Ηρωνος. Δύο παρατημένα αυτοκίνητα μπροστά στα ίχνη μιας κατεδάφισης γεννούν εικόνες μιας εικαστικής σκηνοθεσίας.
