Αρκούδες δεν υπάρχουν ★★★ ½
ΔΡΑΜΑ (2022)
Σκηνοθεσία: Τζαφάρ Παναχί
Ερμηνείες: Τζαφάρ Παναχί, Μίνα Καβανί
Με το συγκεκριμένο φιλμ , ο μέχρι πριν από λίγο καιρό φυλακισμένος στην Τεχεράνη για «αντικυβερνητική προπαγάνδα» σκηνοθέτης κέρδισε το Ειδικό Βραβείο της επιτροπής του Φεστιβάλ Βενετίας.
Μία από τις πιο ξεχωριστές ταινίες –και όχι μόνο για κινηματογραφικούς λόγους– της σεζόν έρχεται αυτή την εβδομάδα, έστω και με αρκετή καθυστέρηση, στις ελληνικές αίθουσες. Ο διακεκριμένος Ιρανός σκηνοθέτης Τζαφάρ Παναχί, ο οποίος μέχρι πριν από λίγο καιρό βρισκόταν φυλακισμένος στην Τεχεράνη για «αντικυβερνητική προπαγάνδα», κέρδισε το Ειδικό Βραβείο της επιτροπής του Φεστιβάλ Βενετίας με ένα ιδιοφυές στη σύλληψή του φιλμ, όπου υποδύεται τον… εαυτό του. Ο σκηνοθέτης Παναχί προσπαθεί να γυρίσει μια ταινία εξ αποστάσεως στην Τουρκία, ενώ ο ίδιος αναγκάζεται να παραμείνει σε ένα ιρανικό χωριό κοντά στα σύνορα, δίνοντας οδηγίες μέσω Διαδικτύου. Σύντομα, ωστόσο, θα βρεθεί αντιμέτωπος με τη δυσπιστία αλλά και τις οπισθοδρομικές παραδόσεις των ντόπιων, κάποιοι από τους οποίους τον θεωρούν ανεπιθύμητο, αν όχι επικίνδυνο.
Ο σεναριογράφος Παναχί εγκιβωτίζει ουσιαστικά τρεις διαφορετικές ταινίες μέσα σε μία, επιχειρώντας να αναδείξει διαφορετικές πτυχές και προβληματικές της σημερινής κατάστασης στο Ιράν. Από τη μία έχουμε έναν κινηματογραφιστή-πρωταγωνιστή, ο οποίος δεν μπορεί πια να γυρίσει ελεύθερα στη χώρα του, προφανώς εξαιτίας της λογοκρισίας. Και η ίδια η ταινία που δημιουργεί εξ αποστάσεως, όμως, έχει για κεντρικούς χαρακτήρες ένα ζευγάρι που προσπαθεί να διαφύγει στην Ευρώπη, κάτι το οποίο δεν μπορεί να κάνει εκείνος. Ταυτόχρονα, αυτά, αρχικά κωμικά και στη συνέχεια εξόχως τραγικά, που αντιμετωπίζει στον μικρόκοσμο του χωριού, καθρεφτίζουν πολλά από όσα πάνε στραβά στο ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό οικοδόμημα του Ιράν. Ενα νεαρό ζευγάρι θέλει να παντρευτεί, αλλά η κοπέλα είναι «ταγμένη» σε άλλον. Οταν ο σκηνοθέτης θα τους βοηθήσει διακριτικά, η βία που ξεσπάει είναι άνευ προηγουμένου.
Η ιδιοφυΐα του σεναρίου του Παναχί έγκειται (και) στο γεγονός ότι όλα τα παρακάτω δεν προκύπτουν μέσα από «κήρυγμα» στον θεατή, αλλά κατά κανόνα οργανικά μέσα από την αφήγηση. Από την άλλη, το γεγονός ότι μπροστά από την κάμερα βρίσκεται ο ίδιος, όπως έχει κάνει και σε άλλες ταινίες του, φορτίζει το σύνολο με πολύ ευδιάκριτο και προσωπικό τρόπο. «Είμαστε εδώ και κάνουμε ακόμη ταινίες, έστω και περίπου εν κρυπτώ, όμως κανείς δεν ξέρει για πόσο ακόμη θα το καταφέρνουμε», μοιάζει να λέει ο κινηματογραφιστής, ο οποίος φυλακίστηκε το περασμένο καλοκαίρι, όταν πήγε να ζητήσει τον λόγο για την επίσης παράνομη κράτηση του συναδέλφου του Μοχαμάντ Ρασούλοφ.
