To νησί του Πόρου δεν αποτελεί την κοσμοπολίτικη βάση των μεγάλων dealer της τέχνης, ούτε φιλοξενεί τόσο πολλούς διεθνείς καλλιτέχνες όσο άλλα νησιά της «γειτονιάς» του.
Αλλά εδώ και χρόνια έχει αποκτήσει μια εικαστική παράδοση που το τοποθετεί στον δρόμο των φιλότεχνων, διαμορφώνοντας ένα μικροκλίμα που ενισχύει επίσης την αγορά τέχνης.
Αυτό σκέφτομαι καθώς περιμένω να ολοκληρωθεί η ξενάγηση της διευθύντριας της γκαλερί Citronne Τατιάνας Σπινάρη στον επιχειρηματία και συλλέκτη έργων σύγχρονης τέχνης Δάκη Ιωάννου, ο οποίος δύο ημέρες μετά τα εγκαίνια ήρθε με την παρέα του να δει την καινούργια έκθεση. Η Citronne ξεκίνησε τη λειτουργία της στον Πόρο το 2006 και η συνεπής παρουσία της στο νησί, καθώς και η συμβολή της στο «άνοιγμα» του αρχαιολογικού μουσείου προς τα εικαστικά –φέτος οι εκθέσεις στο μουσείο συμπληρώνουν δέκα χρόνια– έχουν δημιουργήσει μια ενδιαφέρουσα συνθήκη που ταιριάζει με τον διακριτικό χαρακτήρα του τόπου.
Η φετινή έκθεση της Citronne έχει τίτλο «Επαναλήψεις». Συμμετέχουν ένδεκα εικαστικοί –Νίκος Αλεξίου, Μπέπε Κατουρέλι, Αλέκος Κυραρίνης, Χριστίνα Μήτρεντσε, Μυρτώ Ξανθοπούλου, Μαρία Οικονομοπούλου, Νίνα Παπακωνσταντίνου, Νίκος Ποδιάς, Εφη Σπύρου, Θάλεια Χιώτη, Πάνος Χαραλάμπους– που συνδιαλέγονται γύρω από το κοινό στοιχείο της επανάληψης στο έργο τους. Από τα χάρτινα «Ακροκέραμα» της Μήτρεντσε, μια σειρά γλυπτικών χειροποίητων έργων από χαρτί –διπλωμένα και μεταποιημένα περιοδικά κεντήματος και εξώφυλλα βιβλίων–, έως τη βίντεο εγκατάσταση του Πάνου Χαραλάμπους που καταγράφει τη ρουτίνα της εξημέρωσης μιας καρακάξας, και από την προσωπική απόδοση των διακοσμητικών μοτίβων του δαπέδου της Μονής Ιβήρων από τον Νίκο Αλεξίου έως τις δημιουργικές προσεγγίσεις της γραφής και της μεταγραφής ενός κειμένου από τρεις καλλιτέχνιδες –Σπύρου, Χιώτη, Ξανθοπούλου–, η τελετουργική ρουτίνα των εικαστικών έχει παραγάγει έργα που διαθέτουν έναν υπνωτιστικό εσωτερικό ρυθμό.
Με συχνές αναφορές στη χειρωνακτική παράδοση, οι καλλιτέχνες είναι σαν να αποκαλύπτουν στον θεατή κάποια από τα μυστικά της δημιουργίας: την εμμονή και την αγωνία του ανθρώπου που αγωνίζεται να εξελίξει την εκφραστική του γλώσσα. Η επανάληψη άλλοτε αποτελεί έναν τρόπο ψυχικής αυτορρύθμισης –τα έργα του Ποδιά θα μπορούσαν να είναι δημιουργήματα ΑΙ (Artificial Intelligence), αν δεν ήταν σχολαστικά δημιουργήματα του καλλιτεχνικού χεριού– κι άλλοτε μια προσπάθεια διάλυσης της κατεστημένης αντίληψης της γνώσης μέσα από την εξάρθρωση του λόγου.
Συμβόλαιο της ζωής
Με αναφορές στη χειρωνακτική παράδοση οι καλλιτέχνες αποκαλύπτουν κάποια από τα μυστικά της δημιουργίας: την εμμονή και την αγωνία του ανθρώπου που αγωνίζεται να εξελίξει την εκφραστική του γλώσσα.
Η παρουσίαση της δουλειάς του Αλέκου Κυραρίνη συνδέει κατά κάποιον τρόπο την έκθεση της γκαλερί με αυτήν του Αρχαιολογικού Μουσείου Πόρου. Ο Κυραρίνης επεξεργάζεται το μάρμαρο. Μεγαλωμένος στην Τήνο, εργάστηκε από μικρός με τον μαρμαρογλύπτη πατέρα του μέχρι και την εισαγωγή του στην ΑΣΚΤ. «Η τηνιακή μαρμαρογλυπτική έχει επηρεάσει τη δουλειά μου από πολύ νωρίς. Στα ζωγραφικά μου έργα παρατηρεί κανείς την αίσθηση του επιπεδανάγλυφου», μας εξηγεί, «αλλά στις γλυπτικές μου απόπειρες είναι ορατή και η επιθυμία μου να εκφράσω μια νέα εκτίμηση της χριστιανικής και λαϊκής τέχνης της Τήνου».
Η συζήτησή μας έγινε πριν επισκεφθώ την περιοδική έκθεση «Ἐπὶ τύμβῳ», η οποία διοργανώνεται σε συνεργασία με την Gallery Citronne στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πόρου. Εκεί, ανάμεσα στα θραύσματα του μακρινού παρελθόντος –επιτύμβια μνημεία, κτερίσματα και αναθήματα– διαπιστώνω πως η πνευματικότητα αυτής της δουλειάς, που έχει όμως ως όχημα τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό, καταφέρνει όντως να συνομιλήσει καθαρά με την αρχαία ελληνική και πρωτοβυζαντινή τέχνη. Τα έργα της έκθεσης στο Αρχαιολογικό Μουσείο δημιουργήθηκαν σε επαλληλία με τις γνωστές αναπαραστάσεις των επιτύμβιων στηλών της αρχαιότητας. Απεικονίζεται μια κεντρική φιγούρα, η οποία αποχαιρετά τα οικεία της πρόσωπα. Συνάμα λειτουργούν αφιερωματικά ως μνημόνιο του θανάτου που έπεται, ως συμβόλαιο της ζωής με το αναπόφευκτο τέλος.
Αν πρέπει να κάνουμε μια παρατήρηση, αυτή δεν αφορά το έργο του Κυραρίνη, ούτε τη σημασία που έχει η φιλοξενία σύγχρονης τέχνης σε ένα δημόσιο χώρο, που με επιμέλεια ο εκάστοτε έφορος Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων φροντίζει να συνδέεται εννοιολογικά με τα εκθέματα. Τέτοιοι θεσμοί ανανεώνουν το κοινό του μικρού μουσείου, που κατασκευάστηκε στη διετία 1967-68, σε οικόπεδο που παραχωρήθηκε από την οικογένεια του Αλέξανδρου Κορυζή, πρωθυπουργού της Ελλάδας το 1941. Είναι όμως επείγουσα ανάγκη το μουσείο να εκσυγχρονιστεί με αισθητική αλλά και ευαισθησία ως προς την κληρονομιά του, γιατί οι επισκέπτες του είναι αρκετοί και θέλουμε να γίνουν περισσότεροι.
«Επαναλήψεις»: έως 27/7, «Ἐπὶ τύμβῳ»: έως 30/9.
