Η Ιαπωνία, ένα μικρό νησιωτικό έθνος στο ανατολικό άκρο της Ασίας θα μπορούσε να έχει απομονωθεί πολιτισμικά. Ωστόσο, πολύ νωρίς, οι επαφές με την Κίνα και την κορεατική χερσόνησο εμπλουτίζουν τις ιαπωνικές παραδοσιακές τεχνικές με ξένες επιρροές, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για μια μοναδική ταυτότητα.
Η ανάπτυξη της ιαπωνικής τέχνης με την ενσωμάτωση – στα κάθε είδους τεχνουργήματα – εισαγόμενων υλικών και ιδεών, από την 4η χιλιετία π.Χ. έως το 600 μ.Χ., είναι το θέμα της ενδιαφέρουσας περιοδικής έκθεσης που θα φιλοξενήσει από τις 2 Ιουνίου το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, με τίτλο «Κειμήλια Ομορφιάς. Αρχαιολογικοί Θησαυροί από την Ιαπωνία».
Τα 61 έργα που απαρτίζουν τον κορμό της έκθεσης, προέρχονται από τις μόνιμες συλλογές του Εθνικού Μουσείου του Τόκυο και άλλων σημαντικών πολιτιστικών φορέων της χώρας και παρουσιάζονται για πρώτη φορά σε ελληνικό έδαφος. Κάποια, μάλιστα, από αυτά τα ευρήματα είναι καταχωρημένα στους καταλόγους του ιαπωνικού κράτους ως έργα σημαντικής πολιτιστικής κληρονομιάς (important cultural property).
«Οι Κρήτες όπως και οι Ιάπωνες είναι θαλασσινοί λαοί», αναφέρει η Στέλλα Μανδαλάκη, διευθύντρια στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και επιμελήτρια της έκθεσης. «Στην περίπτωση και των δύο λαών, η θάλασσα ενώνει, δεν χωρίζει. Δημιουργεί συνθήκες εξωστρέφειας, επιτρέπει τις εμπορικές συναλλαγές, διευκολύνει την ανταλλαγή ιδεών, γνώσεων και τεχνολογίας. Η θάλασσα γοητεύει, ικανοποιεί την περιέργεια. Αυτό ίσως να δικαιολογεί και την προτίμηση της ιαπωνικής πλευράς για τον τόπο διεξαγωγής της έκθεσης».
Η έκθεση είναι οργανωμένη χρονολογικά και αναπτύσσεται σε 3 διακριτές ενότητες.
Η αφήγηση έχει αφετηρία την περίοδο Jomon (11.000 π.Χ. – 400 π.Χ.) – που στον υπόλοιπο κόσμο ταυτίζεται με τη νεολιθική περίοδο – και παρουσιάζει τα ευρήματα μιας κοινωνίας που βασίζει την επιβίωσή της στην τροφοσυλλογή, την αλιεία και το κυνήγι. Η εποχή δανείζεται το όνομά της από τον σχοινοειδή τρόπο διακόσμησης της αγγειοπλαστικής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον από αυτήν την ενότητα, παρουσιάζουν τα dogu, τα ανθρωπόμορφα, πήλινα ειδώλια με τη συμβατική δήλωση του προσώπου, των οποίων η χρήση είχε κυρίως τελετουργικό χαρακτήρα. Σε πολλά από αυτά τα στήθη είναι τονισμένα και υπάρχει ένδειξη εγκυμοσύνης. «Ταιριάζουν σημασιολογικά με τα ειδώλια του μινωικού πολιτισμού στα “ιερά κορυφής” γιατί εξυπηρετούν ανάλογες σκοπιμότητες. Εκφράζουν και τα δύο την πανανθρώπινη αγωνία για καλή υγεία, σοδειά, αλλά και εύκολο τοκετό», εξηγεί η κ. Μανδαλάκη, διευκρινίζοντας, ωστόσο, πως τα dogu δεν μπορούν να συγκριθούν με τα αντίστοιχα κυκλαδικά επειδή τα τελευταία έχουν ανευρεθεί κυρίως σε τάφους και όχι σε ιερά. Διαφέρει, συνεπώς, το αρχαιολογικό τους περιβάλλον.
Προχωρώντας στην περίοδο Yayoi (4ος αι. π.Χ. έως το πρώτο μισό του 3ου αι. μ.Χ) διαπιστώνουμε πως η ανάπτυξη της ρυζοκαλλιέργειας οδηγεί στη δημιουργία μιας ιεραρχικής κοινωνίας και επιφέρει μια σειρά από σημαντικές αλλαγές στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Η κεραμική δεν δίνει βάρος πλέον στη διακόσμηση των αγγείων, τα σκεύη έχουν καθαρά χρηστικό, αποθηκευτικό ρόλο. Υπάρχει εισαγωγή νέων υλικών όπως χαλκός και σίδηρος, ενώ και η μεταλλοτεχνία εμπλουτίζεται με νέες τεχνικές από την κινεζική ηπειρωτική χώρα και την κορεατική χερσόνησο. «Ανάμεσα στα κοσμήματα, τα όπλα, τα κεραμικά και χάλκινα σκεύη αυτής της περιόδου, υπάρχει και ένα πολύ ταπεινό έκθεμα το οποίο ξεχωρίζω, ένα λεγόμενο μαντικό οστό, που χρονολογείται από τον 1ο έως 3ο αιώνα μ. Χ», λέει η κ. Μανδαλάκη. «Είναι ένα κομμάτι οστού από ελάφι, από θαλάσσιο σπήλαιο και φανερώνει την ανάγκη του ανθρώπου να προβλέψει το μέλλον για πολύ κοντινά του πράγματα, όπως είναι η επιβίωση του. Η ανεύρεσή του είναι πολύ σημαντική γιατί επιβεβαιώνει τις γραπτές μαρτυρίες που μιλούσαν για τέτοια μαντικά αντικείμενα, τα οποία χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι για να προβλέψουν πολέμους, αρρώστιες, τον πλούτο μιας σοδειάς ή μιας ψαριάς. Πώς γινόταν αυτό; Ανάλογα με τις ρωγμές που αποκτούσε το οστό όταν καιγόταν, έκριναν και την τύχη τους».
H περίοδος Kofun (2o μισό του 3ου αιώνα έως τον 7 ο αιώνα μ. Χ) είναι η εποχή διαμόρφωσης του αρχαίου ιαπωνικού κράτους. Εδώ συναντάμε τύμβους μνημειακών διαστάσεων, τους «kofun» σε σχήμα κλειδαρότρυπας που προορίζονταν για την ταφή ηγεμόνων. Ξεχωρίζουμε τα «haniwa», τα «σήματα» του τάφου, πήλινα ειδώλια που υποδήλωναν τη θέση και το κύρος του νεκρού. Υπάρχουν πήλινα ομοιώματα οικιών, ζώων, στρατιωτών αλλά και πλοίων τα οποία πιθανώς σχετίζονται με θρησκευτικές δοξασίες αλλά και την αντίληψη των Ιαπώνων- τόσο οικεία σε εμάς – ότι η μετάβαση του νεκρού στον κάτω κόσμο γίνεται μέσω θαλάσσιας οδού. «Και εδώ υπάρχουν ομοιότητες στις αντιλήψεις όχι μόνο με τους Μινωίτες αλλά και μεταγενέστερους πολιτισμούς στην Κρήτη», επισημαίνει η κ. Μανδαλάκη. Ένα άλλο σημείο σύγκλισης θα μπορούσε να πει κάποιος ότι αποτελούν τα σκεύη τελετουργικού χαρακτήρα με ανθρώπινη μορφή, τα κοσμήματα – δηλωτικά της κοινωνικής θέσης του κατόχου τους και στις δύο περιπτώσεις – όπως και τα κάθε λογής κτερίσματα – κράνη, θώρακες, κάτοπτρα- που βρίσκουμε στους τάφους τόσο στο κρητικό έδαφος όσο και στο ιαπωνικό αρχιπέλαγος. «Είναι τόσες οι αντιστοιχίες που γεννούν αναπόφευκτα την οικειότητα με έναν πολιτισμό μακρινό σε εμάς».
*Η έκθεση «Κειμήλια Ομορφιάς. Αρχαιολογικοί Θησαυροί από την Ιαπωνία» είναι ανταποδοτική της έκθεσης «Α Journey to the land of Immortals – 4000 years of Greek Treasures» η οποία παρουσιάστηκε σε μουσεία της Ιαπωνίας τα έτη 2016-2017 με σκοπό την προβολή του ελληνικού πολιτισμού στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου. Έως 24/09, www.heraklionmuseum.gr
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
