Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης ανοίγει στις 29 Ιουνίου του 2023 τις πόρτες του στον Ιάννη Ξενάκη (1922-2001) και στην τέχνη του. Ο Ξενάκης είναι από τους σημαντικότερους δημιουργούς του 20ού αιώνα, ο οποίος, με το πολυεπίπεδο και ριζοσπαστικό έργο του, χάραξε νέους δρόμους για τον πολιτισμό του 21ου αιώνα.
Για τη μεγαλύτερη εκθεσιακή παρουσίαση του Ιάννη Ξενάκη διεθνώς, το ΕΜΣΤ συνεργάζεται με κορυφαίους μουσικούς θεσμούς από τις δύο πατρίδες του Ξενάκη: με το Musée de la Musique – Philharmonie de Paris από τη Γαλλία και με το ΚΣΥΜΕ – Ωδείο Αθηνών από την Ελλάδα.
Συγκεκριμένα, στο ισόγειο του Μουσείου θα παρουσιαστεί η έκθεση «Ιάννης Ξενάκης: Ηχητικές Οδύσσειες». Πρόκειται για την πρώτη ολοκληρωμένη μεγάλη έκθεση στην Ελλάδα για τον πρωτοπόρο συνθέτη, θεωρητικό της μουσικής, αρχιτέκτονα, μηχανικό, μαθηματικό και έναν από τους πιο προοδευτικούς και δημιουργικούς στοχαστές του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα.
Κατά τη δεκαετία του 1950, ο Ξενάκης έσπασε τους κώδικες της σύγχρονης μουσικής και δημιούργησε ένα μουσικό είδος απολύτως δικό του. Άμεσα αναγνωρισμένος, αλλά και σε διαρκή κατάσταση επανεφεύρεσης και επανάστασης, ο Ξενάκης συνέθεσε μουσική που είναι ταυτόχρονα μια αναφορά στην αρχαιότητα, μια ωδή στη φύση και τα στοιχεία της, ένας φόρος τιμής στον μοντερνισμό στο ακρότατο σημείο του, και ένα όραμα για τη χρήση της τεχνολογίας. Το έργο του, ευρύτατα αναγνωρισμένο διεθνώς, δεν έχει μέχρι σήμερα παρουσιαστεί σε βάθος στην Ελλάδα.
Εκεί που ο Ξενάκης πρωτοστάτησε ήταν στη χρήση μαθηματικών μοντέλων στη μουσική, για παράδειγμα της θεωρίας των παιγνίων. Υπήρξε –και είναι ακόμη σήμερα– μία από τις κορυφαίες επιρροές διεθνώς στην ανάπτυξη της ηλεκτρονικής μουσικής και της μουσικής σύνθεσης από υπολογιστή.
Η έκθεση παρουσιάζει πρωτότυπο υλικό από τα πολλαπλά στρώματα της ακατάβλητης δημιουργικότητας του Ιάννη Ξενάκη: φωτογραφίες, αρχιτεκτονικά σχέδια, απεικονιστικές παρτιτούρες, μακέτες και ανέκδοτο ακουστικό υλικό.
Χωρισμένη σε έξι ενότητες, η έκθεση Ηχητικές Οδύσσειες επικεντρώνεται στο πιο σημαντικό και αντισυμβατικό κομμάτι του έργου του και ρίχνει φως στην προσωπική του ιστορία, όπως επίσης και στην εικαστική, λογοτεχνική και μουσική παραγωγή του. Ενσωματώνει τον συνθέτη στον καιρό του και στα πολιτικά και πολιτιστικά κινήματα που τον καθόρισαν ως καλλιτέχνη.
Σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο, σχεδιασμένο από την Εύα Μανιδάκη και τον Θανάση Δεμίρη (Flux Office), o επισκέπτης καλείται να βυθιστεί στην πολυτάραχη προσωπική ιστορία του Ιάννη Ξενάκη, να ανακαλύψει το εύρος του έργου του και των ενδιαφερόντων του και να ταξιδέψει στο μοναδικό και πολυδιάστατο σύμπαν του.
Ταυτόχρονα, στον 3ο όροφο του Μουσείου παρουσιάζεται μια νέα παραγωγή του ΕΜΣΤ, η έκθεση «Ο Ξενάκης και η Ελλάδα», σε συνεργασία με το Ωδείο Αθηνών και με το Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας (ΚΣΥΜΕ) που ίδρυσε ο ίδιος ο Ιάννης Ξενάκης, και στεγάζεται στο Ωδείο Αθηνών.
Η έκθεση διερευνά την ταραγμένη και πολύπλοκη σχέση του Ξενάκη με την πρώτη του πατρίδα, από τα χρόνια στη Γαλλία μετά την καταδίκη του σε θάνατο, έως την επιστροφή του στην Ελλάδα μετά από 27 χρόνια αυτοεξορίας και την καταξίωσή του.
Με πλούσιο αρχειακό υλικό, φωτογραφίες και επιστολές, η έκθεση καταγράφει τις πτυχές της πλούσιας μουσικής ζωής στην Ελλάδα τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, τις πρωτοβουλίες που προώθησαν τη μουσική πρωτοπορία και στήριξαν τους σύγχρονους συνθέτες, και φτάνει μέχρι την επιστροφή του Ξενάκη και τη διοργάνωση των μεγάλων του ελληνικών έργων, όπως το Πολύτοπο Μυκηνών.
Συγχρόνως, το ΕΜΣΤ θα διοργανώσει μία σειρά από εκδηλώσεις, όπως προβολές και συναυλίες, που αναδεικνύουν την κληρονομιά του Ξενάκη στη σύγχρονη μουσική και τον απόλυτα επίκαιρο και πάντα σύγχρονο χαρακτήρα του οράματός του, μια καθολική σύλληψη της τέχνης, του ανθρώπου και του τόπου. Η έκθεση του Ξενάκη εντάσσεται στο πλαίσιο της πολιτικής του ΕΜΣΤ που στοχεύει, μεταξύ άλλων, στην ανάδειξη του έργου σημαντικών δημιουργών της Ελληνικής διασποράς.
Συντελεστές:
Επιμέλεια: Σταμάτης Σχιζάκης (ΕΜΣΤ) και Στέλλα Κουρμπανά (Ωδείο Αθηνών-ΚΣΥΜΕ)
Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Εύα Μανιδάκη, Θανάσης Δεμίρης (Flux Office)
Info
Εγκαίνια: 29.06.2023
Διάρκεια εκθέσεων: έως 07.01.2024
_______________________________________________________________________________________________________________
Προσεχή
Τον Σεπτέμβριο θα παρουσιαστεί στο ΕΜΣΤ το Stories of Our Lives: in Search of Queer Sanctuaries [Ιστορίες της ζωής μας: αναζητώντας Queer καταφύγια], ένα αρχειακό πρότζεκτ της καλλιτεχνικής και διεπιστημονικής ομάδας Nest Collective, η εγκατάσταση της οποίας, Return to Sender, παρουσιάζεται έως τις 30.09.23 στο πάρκο του ΚΠΙΣΝ σε συμπαραγωγή των δύο φορέων. Μέσα από την παρουσίαση φωτογραφιών, εικονογραφήσεων, ηχοτοπίων και αποσπασμάτων από απομαγνητοφωνήσεις εκατοντάδων προσωπικών αφηγήσεων, το έργο που θα παρουσιαστεί στο ΕΜΣΤ επιχειρεί να πλαισιώσει τις queer εκφράσεις στην Αφρική και να αναδείξει τις εγγενείς αντιφάσεις της μη ετεροκανονικής ζωής στη χώρα. Παράλληλα με το αρχείο, η κολεκτίβα θα παρουσιάσει το Stories of Our Lives, μια ταινία ανθολογίας που βασίζεται σε μια συλλογή ιστοριών για την LGBTIQA+ κοινότητα. Η έκθεση στο ΕΜΣΤ είναι το δεύτερο μέρος της παρουσίασης του έργου της κολεκτίβας από την Κένυα. Ταυτόχρονα βρίσκεται σε παραγωγή ένα νέο βίντεο που θα συμπληρώσει την ταινία που προβάλλεται στο ΚΠΙΣΝ, μια κριτική αναφορά στην περιβαλλοντική καταστροφή που έχουν επιφέρει τα απόβλητα της fast fashion στο περιβάλλον και την οικονομία των χωρών της κεντροανατολικής Αφρικής, με άξονα την Ελλάδα αυτή τη φορά.
Χειμώνας 2023-2024 στο ΕΜΣΤ
Μετά τον Ξενάκη, ο χειμερινός κύκλος εκθέσεων του ΕΜΣΤ θα εξερευνήσει τη θέση των γυναικών στην ιστορία και το παρόν της ελληνικής σύγχρονης τέχνης και πέρα από αυτήν. Κεντρικό ρόλο θα έχει η επανέκθεση της συλλογής του ΕΜΣΤ στον τρίτο όροφο με έργα αποκλειστικά γυναικών δημιουργών, ενσωματώνοντας και σημαντικά έργα από τη δωρεά του Δημήτρη Δασκαλόπουλου. Σε διάλογο με αυτήν, θα βρίσκεται η μεγάλη αναδρομική έκθεση της Λήδας Παπακωνσταντίνου, της πρωτοπόρου της performance και της σχέσης πολιτικής, φεμινισμού, εθνογραφίας και οικολογίας, καθώς και η εκτενής παρουσίαση του έργου της Χρύσας Ρωμανού από όλες τις περιόδους της δραστηριότητάς της. Τέλος, το ΕΜΣΤ θα παρουσιάσει την πρώτη μουσειακή έκθεση στην Ελλάδα της καταξιωμένης στο εξωτερικό εικαστικού Δανάης Ανεσιάδου, σε συμπαραγωγή με το κέντρο σύγχρονης τέχνης WIELS στις Βρυξέλλες, όπως και επιπλέον εκθέσεις καλλιτέχνιδων από την Ελλάδα και το διεθνές πεδίο. Οι εκθέσεις στοχεύουν στην επαναξιολόγηση της ελληνικής ιστορίας της τέχνης και την εγγραφή των γυναικών, διαφορετικών γενεών στην καλλιτεχνική δραστηριότητα.
