«Η συγκεκριμένη έκθεση γεννήθηκε από την ανάγκη μου να κατανοήσω την Πινακοθήκη, να την οικειοποιηθώ και να νιώσω κομμάτι του συνόλου της», λέει η Συραγώ Τσιάρα, διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου (ΕΠΜΑΣ) για τη νέα έκθεση του μουσείου. «Κι επειδή ως ιστορικός τέχνης κατανοώ μελετώντας, αναζήτησα τις εκθέσεις των τελευταίων 40 χρόνων που διοργανώθηκαν εδώ, ερεύνησα τη συλλογή εκ του φυσικού και ανακάλυψα πραγματικά θησαυρούς, τους οποίους δεν γνώριζα, ούτε είχαν εκτεθεί ποτέ. Σιγά σιγά άρχισε να σχηματίζεται στο μυαλό μου το κεντρικό θέμα. Προέκυψε από την επιθυμία να αναζητήσω τις εικόνες της ζωής στην Αθήνα και έτσι να γίνω κι εγώ μέρος μιας πόλης της οποίας δεν είμαι θρέμμα».
Ετσι άρχισε η κ. Τσιάρα τη δημοσιογραφική παρουσίαση της πρώτης έκθεσης σε δική της επιμέλεια, η οποία φιλοξενείται στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων στο κεντρικό κτίριο της ΕΠΜΑΣ και εγκαινιάζεται σήμερα. Εχει περάσει σχεδόν ένας χρόνος από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά της και, αναζητώντας τα βήματα μιας νέας πορείας για αυτό το μεγάλο μουσείο της χώρας, εργάστηκε με τον τρόπο που χαρακτηρίζει την επαγγελματική διαδρομή της: συνεργασίες, διακαλλιτεχνική προσέγγιση, συνδυασμός κοινωνικών και εικαστικών προβληματισμών. Το αποτέλεσμα είναι η «Αστυγραφία / Urbanography. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970», μια ομαδική έκθεση για το αστικό βίωμα μέσα από το βλέμμα 78 δημιουργών –εικαστικών και κινηματογραφιστών– με 202 έργα και 22 ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους που προβάλλονται σε τρεις οθόνες αποσπασματικά ή ολόκληρες χάρη στη συνεργασία της Πινακοθήκης με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος.
«Δεν ήθελα να καθοδηγήσω το βλέμμα του θεατή», σχολιάζει καθώς μας παρουσιάζει τις επτά ενότητες που συνθέτουν την επιμελητική αφήγηση – Σκηνογραφία, Νοσταλγία, Γιαπί, Κοντινό πλάνο, Θέαμα, Ονειρα και συγκρούσεις, Υλικότητες. Σκοπός της ήταν, όπως εξηγεί, να δημιουργήσει «μια συνθήκη ανοιχτής θέασης», σαν μια διαδρομή που ο καθένας μπορεί να περπατήσει μόνος του. Η έκθεση παρακολουθεί τρεις δεκαετίες ραγδαίου μετασχηματισμού της μεταπολεμικής Ελλάδας και επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην αστικοποίηση και στον τρόπο που ο άνθρωπος συμμετέχει ή αντιστέκεται στη νέα συνθήκη που του υπαγορεύει το ολοένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον του. Για την ανίχνευση της ανθρώπινης εμπειρίας του αστικού βιώματος φέρνει σε συνομιλία τις εικαστικές τέχνες –ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, εγκαταστάσεις, φωτογραφία, σχέδια και αφίσες– με αποσπάσματα από τον δημοφιλή ελληνικό κινηματογράφο, τις ταινίες κριτικού ρεαλισμού και τις έκκεντρες αφηγήσεις. Η κ. Τσιάρα έχει με τον τρόπο της «σκηνοθετήσει» ένα μυθοπλαστικό ντοκιμαντέρ, στο οποίο η οπτική γωνία «μετακινείται διαρκώς από τη μεγάλη στη μικρή κλίμακα, από την πανοραμική λήψη στο κοντινό πλάνο».
Πόση ώρα χρειάζεται ο επισκέπτης για να δει την έκθεση; Η ξενάγηση που έκανε η διευθύντρια της ΕΠΜΑΣ κράτησε περίπου μία ώρα, αλλά καθώς φεύγαμε σκεφτόμουν ότι θα ήθελα να επιστρέψω για να την ξαναδώ, δηλαδή να ξαναδώ την πόλη μου συνδυάζοντας την εικαστική προσέγγιση με τις κινούμενες εικόνες του σινεμά και διατρέχοντας τις δεκαετίες. Η διαδρομή μου θα ξεκινούσε από τη νοσταλγική ζωγραφική του Βασιλείου, την αγαπημένη ελληνικότητα του Τσαρούχη, τη «Θεία από το Σικάγο» και την Πλακιώτισσα κυρία Κοκοβίκου, για να καταλήξει στον Κανιάρη και στο θαυμάσιο «Τιμής ένεκεν στους τοίχους της Αθήνας», στον Κεσσανλή, στον Λαζόγκα, στην Παπασπύρου και στην ταινία «Τα κουρέλια τραγουδούν ακόμη» του Νικολαΐδη διαμέσου της Ρωμανού, του Μπότσογλου, του Ψυχοπαίδη, της Στασινοπούλου, του Ιωάννου.
Προφανώς δεν λείπουν από την έκθεση, που περιλαμβάνει εξ ημισείας έργα από την Πινακοθήκη και δάνεια από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, οι αναγνωρισμένοι και αναγνωρίσιμοι καλλιτέχνες –Αγήνωρ Αστεριάδης, Φασιανός, Γαΐτης, Τέτσης, Μόραλης, Μυταράς– συχνά με έργα-έκπληξη που δεν έχουν εκτεθεί ξανά. «Εχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον επίσης να τους δούμε να συνομιλούν μεταξύ τους και με τους νεότερους Ελληνες εικαστικούς – κάποιους, όπως ο Βλάσης Κανιάρης και η Χρύσα Ρωμανού, υποεκπροσωπούμενους στη συλλογή της Πινακοθήκης», σχολίασε η διευθύντρια. «Θα ήθελα ο επισκέπτης φεύγοντας να πάρει μαζί του τις λέξεις-κλειδιά της ιστορίας που αφηγούμαστε: η πόλη, η πλατεία, ο δρόμος, το σοκάκι, η πολυκατοικία, η βεράντα, η βιτρίνα, το διαμέρισμα, ο δημόσιος και ο ιδιωτικός βίος που αποτυπώνουν πτυχές της αστικής συνύπαρξης, των κραδασμών και των μετασχηματισμών της».
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 3 Μαρτίου 2024.
