Απόγευμα Σαββάτου της 11ης Ιουλίου 1987. Το δωδέκατο τζαζ φεστιβάλ «Βόρειας Θάλασσας» (North Sea Jazz) είναι στο αποκορύφωμά του και χιλιάδες μουσικόφιλοι απολαμβάνουν τη συναυλία μιας τραγουδίστριας με μυθική υπόσταση. Πρόκειται για την Αστρουντ Ζιλμπέρτο, που, στα 47 της χρόνια, με ένα μαύρο βραδινό φόρεμα και ένα λουλούδι στο αυτί, δείχνει σε κορυφαία φόρμα. Για μία ώρα δίνει μια μεθυστική παράσταση μαζί με την μπάντα της, που αποτελείται από κορυφαίους μουσικούς – ανάμεσά τους και ο γιος της, στο μπάσο. Το χειροκρότημα στο τέλος είναι θριαμβευτικό.
Είκοσι τέσσερα χρόνια πριν, στα δισκογραφικά της ξεκινήματα, αντί για την αυτοπεποίθηση και τη δύναμη με την οποία γέμισε τη σκηνή εκείνο το καλοκαιρινό βράδυ, δεν υπήρχε παρά συστολή. Ηταν τότε που, Μάρτιο του 1963 στη Νέα Υόρκη, ο σύζυγός της, ο γίγαντας της μπόσα νόβα κιθάρας Ζοάο Ζιλμπέρτο, έμπαινε σε ένα στούντιο για να ηχογραφήσει μαζί με έναν άλλο γίγαντα, τον Αμερικανό τζαζ σαξοφωνίστα Σταν Γκετζ. Η ίδια απλά έτυχε να βρίσκεται στον χώρο, και ενώ δεν ήταν επαγγελματίας τραγουδίστρια, έπειτα από προτροπές του Γκετζ, ερμήνευσε μια σύνθεση που ο Ζιλμπέρτο είχε συνθέσει ένα χρόνο πριν στο πιάνο του. Ηταν το «The Girl from Ipanema» (Το κορίτσι από την Ιπανίμα) και η ερμηνεία της είχε μια αθώα αυθεντικότητα που έγραψε χρυσή σελίδα στην ιστορία της μουσικής. Και η σελίδα αυτή είναι τόσο λαμπερή, που ο θάνατός της στις 5 Ιουνίου είναι σαν να της έφερε και επίσημα μια αθανασία που είχε ήδη κερδίσει από τότε.
Γεννημένη τον Μάρτιο του 1940 στην περιοχή της Μπαχία, στην τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Βραζιλίας από Βραζιλιάνα μητέρα και Γερμανό πατέρα που ήταν δάσκαλος ξένων γλωσσών, μελετούσε γλώσσες και λογοτεχνία από μικρή. Στα οκτώ της, μετακόμισε με την οικογένειά της στο Ρίο ντε Τζανέιρο, σε ένα διαμέρισμα πάνω στην παραλιακή λεωφόρο Avenida Atlantica, πολύ κοντά στην παραλία της Ιπανίμα. Γνώρισε τον Ζοάο Ζιλμπέρτο γύρω στα 20 της, στο σπίτι της κοινής τους φίλης Nara Leão (που λίγα χρόνια μετά θα γινόταν κι αυτή διάσημη τραγουδίστρια). Μάλιστα, η μητέρα της, ούσα η ίδια μεγάλη θαυμάστρια του Ζοάο, ενθάρρυνε τη γνωριμία και της πρότεινε να τραγουδάει μαζί του όσο αυτός έπαιζε κιθάρα.
Παντρεύτηκαν και το 1963 μετακόμισαν στη Νέα Υόρκη. Ηταν η εποχή που ο νέος ήχος της Βραζιλίας είχε αρχίσει να κατακτά τον πλανήτη. Η ταινία «Μαύρος Ορφέας» του Γάλλου σκηνοθέτη Μαρσέλ Καμί είχε ιντριγκάρει το διεθνές κοινό ήδη από το 1959, με το αξέχαστο μουσικό θέμα των Λουίζ Μπόνφα και Αντόνιο Κάρλος Ζομπίμ. Ηταν όμως ένα ταξίδι που έκανε ο Αμερικανός κιθαρίστας Τσάρλι Μπερντ στη Βραζιλία το 1961, από το οποίο έφερε πίσω κασέτες με τη μουσική που είχε ακούσει εκεί, που έκανε τη μεγάλη αλλαγή. Κάλεσε στο σπίτι του τον Σταν Γκετζ να τις ακούσει, και αποφάσισαν να παίξουν αυτό το νέο είδος μουσικής μαζί. Ενα χρόνο μετά ηχογράφησαν έναν δίσκο που έγραψε ιστορία, το «Jazz Samba», ενώ το 1963, ο Γκετζ συνεργάστηκε και με τον Ζοάο Ζιλμπέρτο για την ηχογράφηση ενός ακόμα ιστορικού δίσκου, του «Getz/Gilberto». Παραγωγός και στα δύο άλμπουμ ήταν ο επιδραστικός και δαιμόνιος Creed Taylor, που βλέποντας την εμπορική δυναμική που μπορούσε να έχει το «Κορίτσι από την Ιπανίμα», ζήτησε από συνεργάτη του να γράψει αγγλικούς στίχους. Η Αστρουντ, που έτυχε να είναι στο στούντιο αλλά και να έχει άνεση με την αγγλική γλώσσα, προσφέρθηκε να τραγουδήσει. Και ενώ η πρώτη εκδοχή του κομματιού ήταν τραγουδισμένη από τον Ζοάο στα βραζιλιάνικα και κρατούσε περίπου πέντε λεπτά, η νέα, αγγλόφωνη εκδοχή ήταν τρίλεπτη, ιδανική για το ραδιόφωνο. Τον επόμενο χρόνο, έγινε σινγκλ και έκανε απίστευτες πωλήσεις, πουλώντας ένα εκατομμύριο κομμάτια. Εκτοτε έγινε το περισσότερο ηχογραφημένο ποπ κομμάτι όλων των εποχών, μετά το «Yesterday» των Μπιτλς.
Οι Ζιλμπέρτο και Γκετζ «έβγαλαν» κι άλλες μεγάλες επιτυχίες μέσα από εκείνη την ηχογράφηση του 1963 (όπως τα κλασικά Ντεσαφινάδο ή τη Σάμπα της μιας νότας του Αντόνιο Κάρλος Ζομπίμ). Ομως, ήταν μέσα από την ανεπιτήδευτη φωνή της Αστρουντ που η μπόσα νόβα κατέκτησε τον κόσμο. Ισως κιόλας μπορούμε να χρεώσουμε αποκλειστικά σε αυτήν το γεγονός πως η μουσική της Βραζιλίας έπαψε το 1964 να είναι κάτι το «εξωτικό». Η Αστρουντ, με την απλή, σχεδόν παιδική, χωρίς βιμπράτο φωνή της, έβαλε τους ήχους της χώρας της στα σαλόνια όλων των σπιτιών του δυτικού κόσμου.
Λέγεται πως η αμοιβή που έλαβε για την ερμηνεία της ήταν μόνο 120 δολάρια και πως η ερωτική σχέση που απέκτησε με τον Σταν Γκετζ αφού χώρισε τον Ζιλμπέρτο, ήταν κακοποιητική. Επιπλέον, όσο η επιτυχία της έλαμπε στην Αμερική, πίσω στη χώρα της μιλούσαν για το «τυχερό κορίτσι που πέτυχε επειδή είχε διάσημο σύζυγο». Οταν μάλιστα τον χώρισε, το 1964, ο βραζιλιάνικος Τύπος την κατηγόρησε πως εκείνη έφταιγε. Ο μισογυνισμός της εποχής σίγουρα έπαιξε τον ρόλο του. Οπως είπε σε κάποια συνέντευξη, χρόνια αργότερα, ο γιος της Μαρτσέλο, «Η Βραζιλία της γύρισε την πλάτη». Σε εκείνη όμως την κορυφαία τους σύμπραξη επί σκηνής, στο τζαζ φεστιβάλ της Χάγης το 1987, μοιάζουν και οι δύο τους απογειωμένοι, μακριά από τέτοια ανθρώπινα ζητήματα.
Η Αστρουντ συνέχισε μετά τη μεγάλη επιτυχία του «Κοριτσιού από την Ιπανίμα» με μια επιτυχημένη καριέρα, ηχογραφώντας 17 δίσκους από το 1964 έως το 2002 και κάνοντας συνεργασίες με μεγάλες μορφές όπως ο Κουίνσι Τζόουνς και ο Τσετ Μπέικερ – έως και ο Τζορτζ Μάικλ. Οταν την είχαν ρωτήσει «ποια είναι τα πιο ωραία πράγματα στον κόσμο», είχε απαντήσει με την ίδια φωτεινή απλότητα που χαρακτήριζε και τη χροιά της φωνής της: «Ευκολο! Τα παιδιά, τα ζώα και η μουσική».
