Υπάρχει ένα σπίτι, σε μια γωνία των Πατησίων, που στέκει μόνο και έρημο. Οταν το συνάντησα είχα ήδη περπατήσει πολύ, ο ήλιος του μεσημεριού ήταν ψηλά, ο κόσμος λιγοστός, οι σκιές μάκραιναν στη ζέστη. Γι’ αυτό όταν έφθασα στη γωνία Τέω και Ξηροκρήνης, κάτω από την Ηρακλείου, στα Ανω Πατήσια, σταμάτησα με έκπληξη και ανακούφιση. Στάθηκα απέναντι στη σκιά να το περιεργαστώ, έτσι όπως είχε αποκαλυφθεί, με μια θερμή αίσθηση πέτρας και γης. Ξάκριζε στον καταγάλανο ουρανό. Ηταν μια εικόνα τόσο ελληνική, σαν να φύτρωνε από το χώμα.
Ενα τέτοιο σπίτι, με κεντρική εξώθυρα, από ένα παράθυρο αριστερά και δεξιά και αυλόπορτα, θα μπορούσε να συναιρέσει διαδρομές της ελληνικής ζωής, λίγο-πολύ παντού, και λίγο-πολύ από πάντα. Ηταν ένα απόσταγμα μιας κατακτημένης γνώσης. Και μιας ανάγκης. Το έφερα βόλτα, γιατί το σπίτι αυτό είναι ελεύθερο από παντού, αναπνέει και ανοίγει στο φως. Πίσω έχει άλλη πόρτα, πλακόστρωτη αυλή και σκάλα σιδερένια στριφογυριστή που ανεβαίνει στο ταρατσάκι. Μπροστά είναι χτισμένο με πέτρες, πίσω έχει πλίνθους, ο σοβάς έχει αφήσει στο πλάι ένα κομμάτι. Και από αυτό μαντεύουμε το αρχικό χρώμα: κοκκινωπή ώχρα. Τερακότα της Αθήνας.
Είναι μια μεγάλη περιοχή, γύρω από το Β΄ Νεκροταφείο και το γήπεδο της Ριζούπολης, έδρα του ιστορικού Απόλλωνα, που σε έναν νεοφώτιστο στα πέριξ μοιάζει περιοχή μετέωρη, ίσως και με τραυματισμένη ταυτότητα. Η Ηρακλείου μετά την Αγίας Λαύρας προς τη Ριζούπολη έχει μεταπολεμικές πολυκατοικίες, αλλά ανάμεσα επιζούν τρεις μονοκατοικίες, σε πλήρη εγκατάλειψη. Ηρακλείου 49 και Ηρακλείου 51, δύο σπίτια του Μεσοπολέμου, χωστά στο βάθος της αυλής, με αρ ντεκό εξώθυρες, πνιγμένα στα λουλούδια, πορτοκαλί χωνάκια και γαλάζια πλουμπάγκο, θεριεμένα και ανενόχλητα, αφού ανθρώπινη παρουσία δεν υπάρχει. Αυτά τα σπιτάκια όμως τα είδα με δέος, αγνόησα την κατάντιά τους –έμοιαζαν με συλημένους τάφους– και είδα την πρότερη ομορφιά τους. Φαντάστηκα την αστική ζωή που κάποτε στέγαζαν. Πιο κάτω, στην Ηρακλείου 65, ένα άλλο ερείπιο του Μεσοπολέμου, ψηλό, μοντερνιστικό, εξοχική βιλίτσα του αλλοτινού καιρού, με καμάρες και ωραία παράθυρα, ένα φάντασμα του παλιού εαυτού. Αλλά χάρηκα που είδα τα λείψανα αυτά, γιατί έρχονταν να επιβεβαιώσουν όσα έφερα ως αφηγήσεις και εμπειρίες περασμένες από γενιά σε γενιά. Τα αποχαιρέτισα σαν φίλους που δεν ξέρεις αν θα συναντήσεις ξανά.
Ανηφορίζοντας προς Ριζούπολη ήθελα να βρεθώ κοντά στην πλατεία δίπλα στη «Θερμίδα». Η «Θερμίς», κραταιά εταιρεία προϊόντων θέρμανσης έως σήμερα, με έτος ίδρυσης το 1931, είχε τις παλαιές εγκαταστάσεις της στη Ριζούπολη. Τις βρήκα ως κελύφη βιομηχανικής αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου, δίπλα σε καταπράσινη πλατεία, σε ένα μεγάλο οικοδομικό τετράγωνο όπου υπάρχει και το 22ο Λύκειο. Εφθασα έως εκεί για να δω την έκταση σχεδόν 4 στρεμμάτων που παραχωρήθηκε από τις Κτιριακές Υποδομές Α.Ε. στον Δήμο Αθηναίων (αίτημα παλαιό) προκειμένου να γίνει κοινόχρηστος χώρος πρασίνου.
Και εκεί γύρω, τα σκόρπια, ελάχιστα, παλιά σπίτια αφηγούνται ένα παρελθόν ήδη ξεχασμένο. Σε ένα κλειστό παλιό σπίτι, Πιτυούντος 3, αφού φωτογράφισα τη σιδερένια πόρτα του ’50, σε εκείνο το ιδιότυπο αρ ντεκό ύφος των συνοικιών που επιβίωνε και μετά τον πόλεμο, είδα τους ανεπίδοτους λογαριασμούς της ΕΥΔΑΠ στο γραμματοκιβώτιο… Ζωές που πέρασαν. Ενα πάρκο απέναντι θα γεννηθεί. Αυτό το παλίμψηστο της ιστορίας της καθημερινότητας κινούσε τη γειτονιά. Καφενεία, βόλτες με σκύλους, ένα ποδήλατο, μια παρέα αγοριών με παγωτό από το περίπτερο.
Επιστρέφοντας στην οδό Ηρακλείου, η «θάλασσα» του Β΄ Νεκροταφείου έμοιαζε ακύμαντη στη ζέστη του καλοκαιριού.
