To μυθιστόρημα «Σκύλος, λύκος, τσακάλι» του ιρανικής καταγωγής Μπεχζάντ Καρίμ Χανί εκδόθηκε τον Αύγουστο του 2022 και σχεδόν ένα μήνα αργότερα ο γερμανικός Τύπος το εκθείαζε. To Harbour Front Literatur Festival, που του απένειμε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα, έκανε λόγο για «ποίηση δρόμου», «για ένα γραφιά που τους πήρε τα μυαλά» χωρίς να καταφεύγει σε κλισέ και ανούσιους μελοδραματισμούς.
H ιστορία, που περιέχει αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία, αφηγείται τη ζωή, από την παιδική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση, δύο αδελφών που φθάνουν μαζί με τον πατέρα τους στο Νοϊκέλν, υποβαθμισμένη συνοικία του Βερολίνου. Η μητέρα της οικογένειας έχει εκτελεστεί στη διάρκεια των αναταραχών της ιρανικής επανάστασης και ο πατέρας τους έχει χάσει το πόδι του. Εχει χάσει δηλαδή την ισορροπία του, με ό,τι αυτό συνεπάγεται: τη σύντροφό του, τη χώρα του, τον αγώνα του. Βρίσκεται σε μια ξένη γη ανήμπορος να ονειρευτεί.
Ο μεγάλος γιος, ο Σαάμ, δύσκολος και περήφανος σαν τον πατέρα του, μπλέκει σε συμμορίες και καταλήγει στη φυλακή. Οταν αποφυλακίζεται, είναι διαλυμένος, ηττημένος. Ο μικρός, ο Νίμα, καβαλάει ένα σκέιτ, δώρο του αδελφού του, και απομακρύνεται από τη γειτονιά. Βρίσκει κορίτσι, γνωρίζει Γερμανούς, λευκούς με πιο επιτηδευμένο τρόπο ζωής και προσπαθεί να μοιάσει, να ενσωματωθεί. Ούτε αυτός τα καταφέρνει, ο περίγυρός του τού φέρεται ευγενικά, αφού αυτό επιτάσσει η πολιτική ορθότητα, αλλά παραμένει διαφορετικός, ξένος. Απορρίπτεται και αυτός.
«Ο μικρός ζει επιδερμικά, είναι η πιο τραγική φιγούρα από τους τρεις. Εχει μάθει να αποφεύγει περιοχές που πονάνε. Με αυτήν τη στρατηγική, βέβαια, χάνει και την αγάπη. Μοιάζει με έντομο που το τραβάει το φως, πετάει από το ένα σημείο στο άλλο, προσέχει όμως να μην καψαλίσει η λάμπα τα φτερά του. Δεν είναι ζωή αυτή», σχολιάζει ο συγγραφέας. Ομολογεί πως είναι πιο κοντά στον χαρακτήρα του μεγάλου αδελφού, ωστόσο αναγκάστηκε και ο ίδιος να αναπτύξει κάποιες στρατηγικές για να μπορέσει να ανταποκριθεί σε ένα απαιτητικό περιβάλλον. «Από ένα σημείο και μετά οι ήρωές μου αυτονομήθηκαν, έπαιρναν τις δικές τους αποφάσεις, δεν διέκρινα απόλυτα τα δικά μου βιώματα ή μνήμες στις πράξεις τους».
Ωστόσο, η ιστορία όλων, και του συγγραφέα και των φανταστικών χαρακτήρων του, ξεκινάει από το Ιράν. Ο Μπεχζάντ πιάνει με το χέρι τις πρώτες πενήντα σελίδες και τις ξεχωρίζει από το υπόλοιπο ογκώδες βιβλίο. «Αυτή είναι η έκταση που καταλαμβάνει το Ιράν στο μυθιστόρημα, έπρεπε να συστήσω την οικογένεια, να ξέρουμε ποιοι είναι, από πού έρχονται και κυρίως από ποιο ύψος έπεσαν για να προσγειωθούν στη νέα τους ζωή», εξηγεί.
Μεγάλωσα θεωρώντας πως ένας συγγραφέας είναι ένας αδύναμος άνθρωπος. Μετά όμως ήρθαν οι λέξεις και με βρήκαν.
Στα 46 του σήμερα, περιγράφει πως του πήρε πέντε χρόνια να ολοκληρώσει το πρώτο του συγγραφικό έργο. Γιος συγγραφέα –ο πατέρας του είναι γνωστός λογοτέχνης στο Ιράν–, αρνιόταν πεισματικά να ακολουθήσει τον δρόμο του προγόνου του. «Αλλα μέλη της οικογένειάς μου έλεγαν πως θα μοιάσω στον πατέρα μου, όμως αυτό είναι κάτι που κανένα παιδί δεν θέλει να ακούει. Φθάσαμε στη Γερμανία επτά χρόνια μετά την ιρανική επανάσταση. Ο πατέρας μου έδειχνε χαμένος μέσα στις λέξεις του. Δεν μπορούσε να κάνει απλά πράγματα, δεν μπορούσε να πάει στη δουλειά, να επιδιορθώσει κάτι με τα χέρια του, να μας ταΐσει. Μεγάλωσα θεωρώντας πως ένας συγγραφέας είναι ένας αδύναμος άνθρωπος. Μετά όμως ήρθαν οι λέξεις και με βρήκαν».
Το βιβλίο δεν έχει μεταφραστεί ακόμη στα ελληνικά, οπότε τι θα έπρεπε κατά τη γνώμη του να γράφει το «μανίκι» ή το οπισθόφυλλο στην ελληνική έκδοση; «Είναι ένα βιβλίο για την αξιοπρέπεια», μου απαντά. «Ενας εναλλακτικός τίτλος θα μπορούσε να είναι “Οι πενήντα αποχρώσεις της αξιοπρέπειας”», λέει γελώντας. Μέχρι πού φθάνεις για να μη χάσεις τον εαυτό σου;
Δεν χρειαζόταν να γράψει ένα βιβλίο με αυτό το θέμα για να ερεθίσει συνειδήσεις. Η αρθρογραφία του ενοχλεί. Τον περασμένο Ιανουάριο υπέγραψε ένα άρθρο στην Berliner Zeitung με αφορμή τα επεισόδια που είχαν γίνει στο Νοϊκέλν, παραμονή της Πρωτοχρονιάς. «Εκανα μια λίστα με όσα κάνει η Γερμανία λάθος από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το θέμα ήρθε στη Βουλή, θεώρησαν ότι είχα υπερβεί τα όρια και ότι δεν ήξερα τη θέση μου. Πρέπει να μιλάμε για ενσωμάτωση των μεταναστών αλλά με τον “κούφιο” τρόπο που το κάνουν όλοι οι αρμόδιοι τόσα χρόνια στα κανάλια».
Ο Μπεχζάντ Καρίμ Χανί θα διαβάσει αποσπάσματα από το μυθιστόρημά του «Σκύλος, λύκος, τσακάλι» και θα συνομιλήσει με τον συγγραφέα Χρήστο Αρμάντο Γκέζο για την καταγωγή, τη μετανάστευση και τη συγγραφή στο Goethe-Institut Athen, Ομήρου 14-16, αύριο Τετάρτη 12 Ιουλίου στις 19.30, με ελεύθερη είσοδο (www.goethe.de/athen).
