Εξω, στους δρόμους της πόλης, αφόρητη ζέστη, κίνηση, πυρωμένη άσφαλτος, άνθρωποι που σαστισμένοι αναζητούν λίγη δροσιά: η Αθήνα του «Κλέωνος». Μέσα στο όμορφο νεοκλασικό κτίριο που αποτελεί έδρα του Ισπανικού Ινστιτούτου Θερβάντες στην οδό Σκουφά, χρώματα, φαντασία, συμβολισμοί, «ανάσες» τέχνης: ο κόσμος του Ζουάν Μιρό.
Η έκθεση «Σύμπαν Μιρό», με έργα του Καταλανού ζωγράφου και γλύπτη, ενός από τους σημαντικότερους υπερρεαλιστές του 20ού αιώνα, αφού περιόδευσε σε αρκετές χώρες της Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής (Ιταλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Βέλγιο, Γαλλία, Μεξικό και Πουέρτο Ρίκο, μεταξύ άλλων), εγκαινιάστηκε την περασμένη Τετάρτη και στην Ελλάδα. Αποτελεί καρπό της συνεργασίας μεταξύ του υπουργείου Εξωτερικών της Ισπανίας και των Ιδρυμάτων Joan Miró και Abertis, είναι η πρώτη που πραγματοποιείται στη χώρα μας στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της ισπανικής προεδρίας στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης και περιλαμβάνει πίνακες και γλυπτά του καλλιτέχνη, καθώς και φωτογραφίες του επιστήθιου φίλου του, Χοακίμ Γκομίς.
Οι επισκέπτες της θα έχουν την ευκαιρία να δουν τους πίνακες «Γυναίκα και πουλιά» (1969), «Ζωγραφική» (1971-1973) και «Κεφάλι, πουλί» (1976), από την τελευταία περίοδο της δημιουργικής πορείας του Μιρό. Σύμφωνα με την επιμελήτρια Βερονίκ Ντιπά, «παρά τις διαφορές τους, από τυπική άποψη, οι τρεις πίνακες μοιράζονται τη χρήση μιας χρωματικής κλίμακας που περιορίζεται στα βασικά χρώματα και συνοδεύεται από το μαύρο, το οποίο αποκτά δομική λειτουργία». Το «Σύμπαν Μιρό» περιλαμβάνει επίσης τα γλυπτά «Γυναίκα» (1966) και «Φιγούρα» (1968). Μικρή η έκθεση, αλλά πολύ ενδιαφέρουσα και αποκαλυπτική τού πώς, όπως τονίζει η κ. Ντιπά, «αυτός ο ζωγράφος-ποιητής, στο τελευταίο στάδιο της δημιουργικής πορείας του, συνέχισε να είναι το ίδιο νεωτεριστής και πιο μαχητικός παρά ποτέ. Μεταμορφώθηκε σ’ έναν καλλιτέχνη που επιδιδόταν σε πολλές τέχνες ταυτοχρόνως, ικανό να δουλεύει προς αντίθετες κατευθύνσεις, από την περιεκτικότητα στην ελαφράδα, από τα μεγάλα στα μικρά μεγέθη».
Ο Zουάν Μιρό γεννήθηκε στη Βαρκελώνη το 1893. Χάρη στον ωρολογοποιό πατέρα του και στη χρυσοχόο μητέρα του αγάπησε από παιδί την τέχνη, δημιούργησε μάλιστα το πρώτο του έργο σε ηλικία μόλις οκτώ ετών. Ξεκίνησε την καριέρα του στον κόσμο των επιχειρήσεων, ως υπάλληλος, όμως ασφυκτιούσε. Επαθε νευρικό κλονισμό και άλλαξε ρότα: αφοσιώθηκε αποκλειστικά στην τέχνη.
Ωστόσο, η καλλιτεχνική του ζύμωση δεν έγινε στη γενέτειρά του, την Καταλωνία, αλλά στο Παρίσι της δεκαετίας του 1920 (μέσα από την επαφή του με τους υπερρεαλιστές ποιητές) και στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του 1940 (όταν επηρεάστηκε από τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό). Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εγκαταστάθηκε στην Πάλμα ντε Μαγιόρκα, πατρίδα της συζύγου του, Πιλάρ, όπου ο επίσης Καταλανός αρχιτέκτονας –και στενός φίλος του– Χοσέ Λουίς Σερτ σχεδίασε για εκείνον το ατελιέ των ονείρων του, στο οποίο δεν επιτρεπόταν να μπουν ούτε τα εγγόνια του!
Οταν ένας δημοσιογράφος τού ζήτησε συνέντευξη, εκείνος απάντησε: «Εγώ είμαι ο κηπουρός, ο κύριος Μιρό απουσιάζει»…
Η Μαγιόρκα
Η αγάπη του Μιρό για το τοπίο της Μαγιόρκας ήταν καθοριστική για το έργο του. Ξυπνούσε χαράματα, κατέστρωνε το πρόγραμμα της ημέρας και ξεκινούσε να δουλεύει. Πριν από το μεσημεριανό γεύμα, πάντα έκανε περιπάτους, ψάχνοντας για ξύλα, πέτρες και οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να τον εμπνεύσει. «Ο,τι είναι από τη φύση, είναι καλό», έλεγε.
Η σύνδεσή του με τη γη, το ενδιαφέρον του για το περιβάλλον αλλά και για την καθημερινότητα των ανθρώπων, μαζί με την έντονη ευαισθησία του για τα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα της εποχής του, συνέβαλαν στη δημιουργία μιας μοναδικής καλλιτεχνικής «γλώσσας», μακριά από τις συμβατικές μεθόδους ζωγραφικής και τον ακαδημαϊσμό που απεχθανόταν. Mέχρι το τέλος της ζωής του έλεγε ότι μοναδικός σκοπός του ήταν να «εφαρμόζει τα χρώματα όπως χρησιμοποιούμε τις λέξεις που φτιάχνουν τα ποιήματα, σαν νότες που συνθέτουν τη μουσική».
Σε αντίθεση με καλλιτέχνες όπως ο Νταλί και ο Πικάσο, δεν επιδίωξε ποτέ τη διασημότητα ούτε τα χρήματα. Λέγεται πως μια φορά, όταν ένας δημοσιογράφος εμφανίστηκε στο κατώφλι του σπιτιού της οικογένειας λέγοντας ότι θέλει να κάνει συνέντευξη με τον Ζουάν Μιρό, εκείνος απάντησε: «Εγώ είμαι ο κηπουρός, ο κύριος Μιρό απουσιάζει»…
«Σύμπαν Μιρό», Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας.
