«Πρώτα διαλύω το κείμενο και από τα ερείπιά του φτιάχνω κάτι καινούργιο», είχε πει ο Φρανκ Κάστορφ την τελευταία φορά που βρέθηκε στην Αθήνα για την παράσταση που ανεβαίνει στις 21 και 22 Ιουλίου στην Επίδαυρο, βασισμένη στη «Μήδεια» του Ευριπίδη. Στην ουσία συνθέτει ένα νέο κείμενο με βάση εκείνο του αρχαίου ποιητή, με αναφορές στον κόσμο του Χάινερ Μίλερ (Ρημαγμένη Οχθη, Μήδειας Υλικό, Τοπίο με Αργοναύτες) και του Ρεμπό. Η Μήδεια του καινοτόμου, ανατρεπτικού, βαθιά πολιτικοποιημένου προβοκάτορα Γερμανού σκηνοθέτη που χαρακτηρίζει τον εαυτό του «βίαιο ειρηνιστή», θα συναντηθεί στην ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου με πέντε πρωταγωνίστριες του ελληνικού θεάτρου, γιατί «σε κάθε γυναίκα υπάρχει η δυνατότητα μιας Μήδειας».
Εντέλει, καθεμιά θα υποδυθεί τη δική της Μήδεια; «Οχι», απαντά η Στεφανία Γουλιώτη, «δεν θα δείτε καν τη Μήδεια του Ευριπίδη, αλλά μια μείξη αδιανόητη και μαγική από έναν ευφυή σκηνοθέτη». Και οι πέντε δηλώνουν ενθουσιασμένες με τη σπάνια εμπειρία, τον τρόπο εργασίας του Γερμανού δραματουργού να αποσπά τις ερμηνείες τους. Η «Κ» τους δίνει τον λόγο για να μιλήσουν για τον 72χρονο διανοούμενο του ευρωπαϊκού θεάτρου που σφράγισε την ιστορία του Φολκσμπίνε.
ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΓΟΥΛΙΩΤΗ
Το 2007 η Στεφανία Γουλιώτη μιλούσε με θαυμασμό για τον τρόπο που ανέλυε ο Πέτερ Στάιν κάθε λεπτομέρεια του κειμένου της Ηλέκτρας, στην οποία πρωταγωνίστησε. «Τώρα είμαι με έναν σκηνοθέτη εξίσου μεγαλοφυή που σου λέει “αν ξεχάσεις και λίγα λόγια δεν πειράζει”. Ο Φρανκ Κάστορφ έδειξε ότι δύο πολύ αντίθετες θεωρίες μπορούν να ισχύουν ταυτόχρονα. Ο,τι είχαμε έτοιμο και προδιαγραμμένο ως σωστό το ανέτρεψε. Είναι σκηνοθέτης που δεν πιστεύει στην πρόβα, στην επανάληψη. Χρειάζεται να τον καταλάβεις. Ζητάει να εμπιστευτούμε τη στιγμή. Μας έχει παραδώσει δομημένα ένα σύμπαν και μια δραματουργία που δεν είναι εμφανής από την πρώτη στιγμή. Πρέπει να εμπιστευτείς απόλυτα αυτή τη δομή. Ηρθε έτοιμος με πράγματα στο μυαλό του που έχτισε παίρνοντας στοιχεία από φαινομενικά ασήμαντες στιγμές μας. Ενα διήμερο έλειψα επειδή αρρώστησα με επιπεφυκίτιδα, και, όταν επέστρεψα στις πρόβες, ήταν στο τσακ να με βάλει να κάνω ένα μονόλογο για το πώς είναι να μη βλέπεις. Αρπαζε λεπτομέρειες απ’ όλους. Π.χ. από το γεγονός ότι η Ευδοκία Ρουμελιώτη είχε πάντα βαμμένα τα νύχια της, κι αυτό το έκανε μια υπέροχη σκηνή μαζί με ό,τι είχε στο μυαλό του».
Η Μήδειά του καθρεφτίζεται σε έναν πολύ ταραγμένο κόσμο. «Μέσα σε αυτόν τον κόσμο θα ξεπηδήσει ένα καροτσάκι σούπερ μάρκετ, ένας μονόλογος του Ρεμπό, θα ακουστούν εξομολογήσεις γυναικών που ήταν στη Μακρόνησο κ.ά.». Κι αν μέρος του κοινού διαμαρτυρηθεί όπως χρόνια πριν στην παράσταση του Βασίλιεφ; «Εδώ καταλήξαμε να έχουμε ένα κοινοβούλιο με τρία ακροδεξιά κόμματα», απαντά. «Θέλω να πω ότι ίσως υπάρξουν και κάποιοι που θα βρίσουν, τι να κάνουμε τώρα;».
ΣΟΦΙΑ ΚΟΚΚΑΛΗ
Το τέλος των γυρισμάτων της νέας ταινίας του Αλέξανδρου Βούλγαρη «Βγαίνουν μέσα απ’ τη Μάργκο», συμπίπτει για τη Σοφία Κόκκαλη με την έναρξη του δεύτερου κύκλου προβών, με τον Φρανκ Κάστορφ. Πόσο συγγενικά νιώθει με τον κόσμο του; «Ο τρόπος σκέψης του δεν μου είναι άγνωστος. Πρωτόγνωρος μου είναι ο τρόπος του να κάνει τη Μήδειά του. Και επιμένει να λέμε στον κόσμο ότι δεν πρόκειται για το έργο του Ευριπίδη. Η διαδικασία του σε εμπλουτίζει. Αφαίρεσε κομμάτια της Μήδειας και στη θέση τους έβαλε τα ποιήματα του Ρεμπό “Δημοκρατία” και “Εκποίηση”. Πλέκει ένα ψηφιδωτό. Καθένας μας έχει άγχος, αλλά όπως λέω στον εαυτό μου “δεν μπορείς να έχεις παραπάνω άγχος απ’ ό,τι έχει ο σκηνοθέτης σου”».
Περιγράφει τον Κάστορφ ως έναν χείμαρρο με απόλυτη τάξη. «Δεν είναι ψευδοπροβοκάτορας. Η εκκίνηση κάθε πρόβας γίνεται με όσα σκέφτεται και εκφράζει δυνατά και είσαι μέρος της διαδικασίας που ψάχνει. Χρησιμοποιώντας πολύ το σινεμά έφτιαξε υπέροχες στιγμές. Είναι ιδιαίτερο και μεγάλο το κοινό της Επιδαύρου. Αλλά όταν ακούω ότι κάποιοι αντιδρούν επειδή πιάνουν το έργο μας ξένα χέρια, κλείνω τα αυτιά μου. Μπορεί να σε δυσκολέψει να ακούσεις Μίλερ στην Επίδαυρο, αλλά, αν είναι να τον ακούσεις από κάποιον, κάτσε να τον ακούσεις από τον Κάστορφ».
ΜΑΡΙΑ ΝΑΥΠΛΙΩΤΟΥ
Στην ουσία συνθέτει ένα νέο κείμενο με βάση εκείνο του Ευριπίδη και αναφορές στον κόσμο του Χάινερ Μίλερ και του Ρεμπό.
«Ο Κάστορφ στοχάζεται πάνω στα έργα με τρόπο απροσδόκητο, σε προτρέπει να καλλιεργήσεις τη φαντασία σου, να την αφήσεις ελεύθερη και να καταλύσεις τα όριά σου», λέει η Μαρία Ναυπλιώτου. «Εδώ έχουμε τη βασική αρχή της Μήδειας και πέντε γυναίκες που η καθεμιά γεννάει κάτι διαφορετικό. Ο Κάστορφ δεν ενδιαφέρεται για το αν θα παίξεις έναν ανδρικό ή γυναικείο ρόλο, αν την ίδια στιγμή θα αλλάξεις να γίνεις κάτι άλλο, όσο για το αν θα αφηγηθείς τη δική του ιστορία με βάση τη Μήδεια του Ευριπίδη. Πρέπει να αφεθείς ελεύθερη πέρα από κάθε σύμβαση».
Ποιο πρόσωπο της Μήδειας παίζει η ίδια; «Ισως αυτή που εναντιώνεται, που διεκδικεί, την πλευρά που μέσα στην παραφορά αποφασίζει αποτρόπαια πράγματα. Στοχάζεται πολύ ελεύθερα ο Κάστορφ και το πολιτικό σχόλιο είναι σημαντικό στις παραστάσεις του». Η ίδια μας προϊδεάζει ότι στις νέες πρόβες, ίσως αλλάξει πράγματα. «Είναι πάντως μοναδική εμπειρία να ανακαλύπτεις κομμάτια που, ίσως, δεν τολμούσες να κοιτάξεις πριν». Στην πρώτη τους γνωριμία, ο Κάστορφ της μίλησε για την παράστασή του με κείμενα του Δάντη, ενώ έδειξε ενδιαφέρον για το δικό της ξεκίνημα από τον χορό στα 15 της. Τη ρώτησε αν κάποια στιγμή θέλησε να φωνάξει σε έναν σκηνοθέτη ή να τα παρατήσει. Επίσης, αν θα μπορούσε να φωνάζει στη σκηνή για πολλή ώρα.
ΕΥΔΟΚΙΑ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗ
«Στις παραστάσεις που παίζω πάντα έχω αγωνία για το πώς θα τις δεχτεί ο κόσμος. Για πρώτη φορά αυτό δεν με αφορά. Δεν έχω ξαναδουλέψει έτσι. Είναι πολύ ισχυρό αυτό που δημιούργησε ο Φρανκ Κάστορφ, έναν κόσμο τον οποίο θα ακολουθήσεις πιστά ή θα φύγεις. Πρέπει να είσαι 100% μαζί του». Τι τη ρώτησε όταν πρωτοσυναντήθηκαν; «Αν παίρνω ναρκωτικά και πόσα. Του απάντησα πως δεν καπνίζω καν». Μάλλον ήθελε να σπάσει τη συστολή της. «Πήγα πολύ κουμπωμένη», παραδέχεται. Ηθελε να μάθει για τους γονείς της, του μίλησε για τον θάνατο της μητέρας της, εκείνος για τον χαμό του δικού του πατέρα. «Ηταν τόσο ανθρώπινος. Ειλικρινά σας λέω, δεν με ενδιέφερε αν θα με έπαιρνε στην παράσταση όσο ότι τον γνώρισα».
Ως ηθοποιός έχει ανάγκη να την οδηγεί ο σκηνοθέτης. «Να μου εξηγεί βου και α, βα. Εκείνος μας εμπιστεύτηκε: “Νιώθω ότι έχω οκτώ πάρα πολύ καλούς ηθοποιούς που έχουν τις φωνές τους, τα πόδια, τα χέρια τους και μπορούν να κάνουν ό,τι τους ζητήσω”, είπε. Οσο για το βου και α, βα που θα μου εξηγούσε κάποιος άλλος σκηνοθέτης, γι’ αυτόν είναι αυτονόητο, ότι για να μας πάρει, το έχουμε κατακτήσει». Τους είπε ακόμη ότι «Ολοι οι ηθοποιοί ψάχνετε ένα ρόλο, π.χ. της Μήδειας. Δεν υπάρχει ρόλος, αλλά ένα κείμενο που πρέπει όταν το λέτε, να το πιστεύετε για να πείσετε και τους θεατές. Αν τους πείσετε, θα είστε ο ρόλος». Για την Ευδοκία Ρουμελιώτη «ήταν η πιο απελευθερωτική σκέψη που άκουσα από σκηνοθέτη». Κάτι ακόμη την εντυπωσίασε πολύ: «Πόσο καλά γνωρίζει την ιστορία μας. Μάθαμε και εμείς πράγματα μέσα από εκείνον».
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΑΠΟΥΛΙΑ
Ο συνδυασμός διαφορετικών κειμένων στην παράσταση για την Αγγελική Παπούλια ήταν ενδιαφέρων, επειδή συμπληρώνει το πρόσωπο από διάφορες οπτικές. «Η Μήδεια του Χάινερ Μίλερ είναι πιο συγκρουσιακή, με τρόπο ευθύ και ακραίο. Τα κείμενα του Ρεμπό δηλώνουν ένα πρόσωπο σχεδόν σε μανία που θέλει να ξεφύγει από τον κόσμο που ζει. Η παράσταση είναι πιο σύνθετη, πολύπλοκη, βλέπουμε το πρόσωπο της Μήδειας από διάφορες γωνίες καλειδοσκοπικά και όχι μέσα από ένα μόνο κείμενο, του Ευριπίδη».
Θεωρεί πολύ μουσικό τον τρόπο που ο Κάστορφ συνθέτει τα κείμενα στη σκηνή. «Σκηνές τόσο ενδιαφέρουσες και αλλοπρόσαλλες, ακατανόητες ή κατανοητές. Συνεχώς εκπλήσσει ηθοποιό και θεατή με τη διαδρομή της σκέψης του, δεν ησυχάζει σε αυτό που παράγει. Εχει έναν τρόπο σχεδόν δαιμονικό να δείχνει κάτι και μετά να το ανατρέπει. Ανοίγει πολλές δυνατότητες ανάγνωσης ενός πολύ γνωστού μύθου. Θέτει πολλά ερωτήματα και είναι στην ευχέρεια του θεατή τι θα προσλάβει τελικά. Για μένα αυτό το άνοιγμα είναι τρομερά ενδιαφέρον και τόσο σπάνιο στο θέατρο». Τι της αρέσει να κάνει στο θέατρο, τη ρώτησε. Να χορεύει, απάντησε η Αγγελική Παπούλια. Πρόσθεσε ότι αντιλαμβάνεται το θέατρο ευρύτερα ως χορογραφία, ως συνεχόμενη ροή κινήσεων. «Επειτα με ρώτησε πότε θα σκότωνα κάποιον σκηνοθέτη και πότε θα σκότωνα κάποιον ηθοποιό».
Παίζουν επίσης: Αινείας Τσαμάτης, Νικόλας Χανακούλας, Νίκος Ψαρράς.
