Οταν το κοριτσάκι στον «Εξορκιστή» κάθεται ήρεμα στην άκρη του κρεβατιού και μιλάει με ανδρική φωνή, το συναίσθημα που σου δημιουργείται δεν είναι ακριβώς αυτό του τρόμου· περισσότερο έχεις την αίσθηση ότι ο δημιουργός της ταινίας και μαζί του εσύ ως θεατής έχετε διαβεί ένα όριο που θα έπρεπε ίσως να παραμείνει ανεξερεύνητο, μια σκοτεινή γωνιά του ανθρώπινου νου όπου κατοικούν εφιάλτες. Ο Γούλιαμ Φρίντκιν, ο άνθρωπος που δημιούργησε τον «Εξορκιστή» πριν από πέντε δεκαετίες, έφυγε προχθές από τη ζωή στα 87 του. Πλήθος σκηνοθετών, ηθοποιών και λοιπών μελών της κινηματογραφικής κοινότητας έσπευσε να τον αποχαιρετίσει, αποθεώνοντας την καλλιτεχνική ιδιοφυΐα και την αφοσίωσή του στην τέχνη του σινεμά. Σχεδόν κανείς, βέβαια, δεν είπε τα ίδια και για τον ομολογουμένως δύσκολο χαρακτήρα του.
Είναι ατελείωτες οι ιστορίες που συνοδεύουν το magnum opus του Αμερικανού σκηνοθέτη. Μία από αυτές αναφέρεται στη χρησιμοποίηση ενός μη επαγγελματία ηθοποιού στον ρόλο ενός ιερέα – ο ίδιος ήταν μάλιστα όντως ιερέας στην πραγματική ζωή. Παρ’ όλη την προσπάθειά του, ωστόσο, ο Φρίντκιν δεν έμενε ικανοποιημένος. «Με εμπιστεύεσαι;» ρώτησε τον ιερέα. Οταν ο άλλος απάντησε θετικά, εκείνος του έριξε ένα γερό χαστούκι στο πρόσωπο. Η σκηνή γυρίστηκε με τα χέρια του ανθρώπου να τρέμουν ακόμη από την ταραχή και η λήψη κρίθηκε επιτυχής.
Είναι φανερό ότι ο Γουίλιαμ Φρίντκιν δεν λογάριαζε και πολλά προκειμένου να πραγματώσει το καλλιτεχνικό του όραμα. Οι άγριες φωνές στα σετ των ταινιών του ήταν καθημερινότητα, συνοδευμένες ενίοτε ακόμη και από πυροβολισμούς προκειμένου να τρομάξουν οι ηθοποιοί. Λέγεται πως χρησιμοποιούσε επίσης κασέτες με ετερόκλητους ήχους –βατράχων της Νοτίου Αμερικής ή το σάουντρακ του «Ψυχώ»– προκειμένου να δημιουργεί συνεχώς ένταση, όπως διαβάζουμε στη γεμάτη ανέκδοτα «Κινηματογραφική Λέσχη» (εκδ. Πατάκη) του Ντέιβιντ Γκίλμουρ.
«Με εμπιστεύεσαι;», ρώτησε τον ιερέα. Οταν ο άλλος απάντησε θετικά, εκείνος του έριξε ένα γερό χαστούκι στο πρόσωπο.
Το ίδιο το όραμα, ωστόσο, ήταν μεγαλειώδες. Με τον «Ανθρωπο από τη Γαλλία» του 1971, ο Φρίντκιν εισήγαγε επί της ουσίας το κινηματογραφικό μοτίβο του αντιήρωα –τον δύστροπο, ελαφρώς ρατσιστή αστυνομικό του Τζιν Χάκμαν– το οποίο απογειώθηκε τα αμέσως επόμενα χρόνια από κολοσσούς όπως ο Φράνσις Φορντ Κόπολα και ο Μάρτιν Σκορσέζε. Στον δε «Εξορκιστή», είναι πραγματικά αξιοθαύμαστος ο τρόπος με τον οποίο η χρήση της κάμερας και μόνο μπορεί να «καθοδηγεί» τα συναισθήματα του θεατή, από την απλή ανησυχία μέχρι την αγωνία και τον απόλυτο τρόμο. Αυτά, φυσικά, σε συνδυασμό με το ανατριχιαστικό ηχητικό μοντάζ (κέρδισε Οσκαρ) και τα πρακτικά εφέ, μερικά από τα οποία σήμερα φαντάζουν μη ρεαλιστικά, όμως τότε έκαναν το αίμα των θεατών να παγώνει.
Πάνω από όλα, βεβαίως, ο «Εξορκιστής» και αρκετές ακόμη ταινίες του Φρίντκιν αποτελούν έργα ενός ανθρώπου τελειομανούς στα όρια της… παράνοιας. Ξανά από το απολαυστικό βιβλίο του Γκίλμουρ διαβάζουμε τα εξής: «Μια μέρα, ενώ έκαναν γυρίσματα στη Νέα Υόρκη, λέγεται ότι έκανε ένα κοντινό σ’ ένα κομμάτι μπέικον που τηγανιζόταν και δεν του άρεσε ο τρόπος που ζάρωνε. Διέκοψε το γύρισμα όσο οι υπόλοιποι έψαχναν στη Νέα Υόρκη για μπέικον χωρίς συντηρητικά που θα έμενε ίσιο, δεν θα ζάρωνε. Ο Φρίντκιν δούλευε τόσο αργά, ώστε ένας τεχνικός που αρρώστησε και επέστρεψε στο γύρισμα έπειτα από τρεις ημέρες τούς βρήκε να κάνουν ακόμη το πλάνο του μπέικον».
Με κάτι τέτοια περιστατικά δεν είναι παράξενο που ο προϋπολογισμός της ταινίας εκτοξεύθηκε από τα προγραμματισμένα 4 εκατ. δολάρια στα 12 εκατομμύρια· από την άλλη, ήταν τόσο μεγάλη η εισπρακτική επιτυχία –σχεδόν μισό δισ. δολάρια (πάνω από 1 δισ. δολάρια σήμερα) στο box office– ώστε το είδος του τρόμου να καθιερωθεί για τα καλά στους κόλπους του εμπορικού σινεμά.
