ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΙΡΙΔΗΣ,
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΦΙΛΗΣ
Ανατολική Μεσόγειος –
Ολική επαναφορά
Ιστορία και Γεωστρατηγική
μιας αναδυόμενης περιοχής.
Συνομιλίες με τον Μάκη Προβατά
επίμετρο: Εντι Ζεμενίδης
εκδ. Πατάκη, σελ. 256
Αρχικά ξεφύλλισα τις πρώτες σελίδες με μια σχετική διστακτικότητα δεδομένου ότι ανήκω σε όσους θεωρούν ότι οι συζητήσεις που γίνονται ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους και μετά τυπώνονται στο χαρτί υπολείπονται πολλές φορές του δομημένου έργου ενός συγγραφέα με αποκρυσταλλωμένες αντιλήψεις ή ερευνητικό έργο, καθώς εκ των πραγμάτων υπάγονται στα ενδιαφέροντα του συζητητή, του προσώπου δηλαδή που κρατά τον ρυθμό της κουβέντας. Εν προκειμένω αυτή η αντίληψη ήταν λανθασμένη, ξεκινώντας από την πρώτη θετική έκπληξη του βιβλίου που είναι ο τρόπος με τον οποίο ο δημοσιογράφος Μάκης Προβατάς διαχειρίζεται με αξιοπρόσεκτη μαεστρία μια συζήτηση ειδική, με δύο πρόσωπα ιδιαίτερα έμπειρα όχι μόνο ως προς το αντικείμενο, αλλά και ως προς την έκθεση σε δημόσιες και ανοιχτές συζητήσεις.
Το βιβλίο προσφέρει εύληπτες πληροφορίες για τις πολλές και αντικρουόμενες δυνάμεις σε ένα χώρο ζωτικής σημασίας για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα.
Μόνη ένσταση είναι ίσως η χρήση του όρου «αναδυόμενη περιοχή» στον τίτλο του βιβλίου, καθώς η Ανατολική Μεσόγειος, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, βρίσκεται για αιώνες στο επίκεντρο γεωπολιτικών τροπών και ανακατατάξεων συνδεδεμένων άρρηκτα με την περιοχή της Βόρειας Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Νότιας Ευρώπης. Αυτά όμως είναι δευτερεύουσας σημασίας λεπτομέρειες. Σε αυτό το γόνιμο περιβάλλον διαλόγου, διεξήχθη μια συζήτηση η οποία έχει αξία να διαβαστεί από τους κατ’ επάγγελμα ή καθ’ έξιν καταναλωτές γεωπολιτικών αναλύσεων, κυρίως όμως από τον μέσο αναγνώστη που δεν έχει ούτε το «διεθνοπολιτικό» υπόβαθρο ούτε και τον χρόνο να διαβάσει πενήντα βιβλία για τα πολλά και αντικρουόμενα συμφέροντα πάνω σε ένα χώρο ζωτικής σημασίας για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα. Ο –υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου πλέον– Δημήτρης Καιρίδης και ο Κωνσταντίνος Φίλης δίνουν συνοπτικές και πολύ σαφείς απαντήσεις σε ερωτήματα που ταλανίζουν τον δημόσιο διάλογο τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά την αύξηση του ειδικού βάρους της Τουρκίας στην περιοχή μας, που εκ των πραγμάτων αφύπνισε και τη μέχρι πρότινος αλλού στραμμένη ενέργεια της Αθήνας.
Ενα από τα βασικά θετικά στοιχεία του βιβλίου είναι ότι στη συζήτηση παρεμβάλλονται κείμενα που εξηγούν στον αναγνώστη ορισμένα καίριας σημασίας στοιχεία για την κατανόηση της κατάστασης στην Ανατολική Μεσόγειο. Διαβάζουμε, λοιπόν, για τη Συμφωνία Σάικς – Πικό του 1916, τη Σύμβαση για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (Μοντέγκο Μπέι), τις συμφωνίες του Ισραήλ με αραβικές χώρες (Συμφωνίες Αβραάμ) ή, για παράδειγμα, τι σημαίνει πολιτικά για τις ΗΠΑ η «Ζώνη της Σκουριάς» (Rust Belt), η περιοχή δηλαδή των παλιών βιομηχανικών εγκαταστάσεων που κινείται πολιτικά μεταξύ Τραμπ και θεοκρατικής alt right.
Στην πραγματικότητα, Καιρίδης και Φίλης καλύπτουν το σύνολο των παραμέτρων που επιδρούν με οποιονδήποτε τρόπο στην Ανατολική Μεσόγειο. Η στάση των τρίτων, εξωτερικών προς την περιοχή, παραγόντων, αλλά κρίσιμων για όλες τις παγκόσμιες εξελίξεις, όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα και βεβαίως η Ρωσία, και ώς ένα βαθμό η Ευρώπη –ανά κρατική οντότητα ή λιγότερο ως ενιαία έκφραση–, είναι καθοριστική. Ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται, όταν κλείσει το βιβλίο, ότι τα δεδομένα στην Ανατολική Μεσόγειο δεν επηρεάζονται από τον βολονταρισμό ή τις απόψεις της Ελλάδας ή κάποιου άλλου περιφερειακού παράγοντα (π.χ. της Τουρκίας, του Ισραήλ ή της Αιγύπτου), αλλά είναι περισσότερο μια δυναμική κατάσταση στην οποία, με διαφορετικό τρόπο, συνεισφέρουν όλες οι σημαντικές δυνάμεις της εποχής μας.
Οι απαντήσεις που δίνουν οι Καιρίδης και Φίλης μπορεί να είναι απλές και εύληπτες, αλλά δεν είναι απλοϊκές. Η Ανατολική Μεσόγειος αποτελεί έναν γεωγραφικό χώρο με Ιστορία η οποία αναδεικνύει τις πολυπλοκότητες της περιφέρειας. Η Ιστορία, ούτως ή άλλως, αποτελεί τη βασική εργαλειοθήκη κάθε ειδικού των Διεθνών Σχέσεων, αλλά οι δύο συζητητές του κ. Προβατά τη χρησιμοποιούν όσο χρειάζεται. Δεν τα αποδίδουν όλα σε κάποια «νομοτέλεια» της Ιστορίας (λες και κάτι τέτοιο υπάρχει), ούτε όμως και αιθεροβατούν σχετικά με τη δυνατότητα των κυβερνήσεων και των δυνάμεων που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στην εξουσία ανά την υφήλιο να επιτύχουν οτιδήποτε απλώς και μόνο επειδή το αποφάσισαν.
Το βιβλίο κλείνει με ένα επίμετρο του Εντι Ζεμενίδη, το οποίο ακόμη και χωρίς υπογραφή θα μπορούσε να καταλάβει κανείς ότι έχει γραφτεί από τον εγκέφαλο του HALC. Και αποτελεί μια άσκηση ρεαλισμού για τις ισορροπίες στο εσωτερικό των ΗΠΑ και πώς η Ελλάδα πρέπει να κινηθεί αν επιθυμεί να αποκτήσει μακροπρόθεσμη «αμερικανική» πολιτική. Κάποια μαθήματα δημόσιας διπλωματίας, αλλά και διπλωματίας Track 2, την οποία η Ελλάδα χρειάζεται όσο ποτέ άλλοτε.
