Μια πολυγωνική ξύλινη κατασκευή που φιλοξενεί ένα πτυχωτό περιμετρικό τραπέζι θα βρίσκεται στους Κήπους του Κένσινγκτον στο Λονδίνο έως τις 29 Οκτωβρίου. Το φετινό εφήμερο Περίπτερο της Γκαλερί Σερπεντάιν με τίτλο «Στο τραπέζι», εμπνέεται από τις ζωηρές συζητήσεις γύρω του καλώντας τους επισκέπτες να μοιραστούν το γεύμα τους αλλά και τις ανησυχίες τους για τα τρέχοντα κοινωνικοπολιτικά θέματα, αναζητώντας ταυτόχρονα την ευχαρίστηση της τελετουργίας του φαγητού και της συνύπαρξης.
Σε σχέδια της Γαλλολιβανέζας Λίνα Γκότμεχ (Lina Ghotmeh), το Παβίλιον κατασκευάζεται εξ ολοκλήρου από ξύλο, έχοντας κατά νουν το ελάχιστο ενεργειακό αποτύπωμα, τη βιωσιμότητα και την επανάχρηση.
«Η χρήση των υλικών προκύπτει από την αναζήτηση των πόρων του τόπου στον οποίο σχεδιάζω και από τη λειτουργία του έργου. Για παράδειγμα το κτίριο του Εργαστηρίου Δέρματος του Hermès στη Νορμανδία είναι κατασκευασμένο από τούβλα. Ψάχνοντας για τοπικά υλικά διαπίστωσα ότι υπάρχουν τεχνίτες πλινθοδομών στην περιοχή που χρησιμοποιούν τοπική γη, επομένως ήταν λογικό να χρησιμοποιήσω τούβλα, με στόχο μια κατασκευή χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Για το Περίπτερο, ήθελα μια ελαφριά κατασκευή, με λίγα θεμέλια, εύκολα επαναχρησιμοποιήσιμη, αρθρωτή. Το ξύλο ήταν το καλύτερο υλικό», αναφέρει η Γκότμεχ.
Μια περιμετρική κιονοστοιχία ερυθρελάτης που παραπέμπει στους ραδινούς κορμούς των δέντρων του παρακείμενου Χάιντ Πάρκ διατάσσεται κάτω από έναν χαμηλό πτυχωτό θόλο που μιμείται τη δομή φύλλου φοίνικα. Στο κέντρο ένα μεγάλο άνοιγμα – αίθριο. Ως στοιχεία πλήρωσης: διάτρητα ξυλόγλυπτα πάνελ CNC κοπής με φλοράλ μοτίβα. Η Γκότμεχ υφαίνει ένα ήπιο μονοχρωματικό κλωστρά που αφήνει τον ήλιο και το φως να διεισδύσουν στο εσωτερικό, στο κέντρο του οποίου βρίσκεται μια μεγάλη τραπεζαρία που μοιάζει και με εναλλακτική αίθουσα συνεδριάσεων.
Η κεντρική ιδέα της κατασκευής πατάει στις «togunas» του Μάλι. Οι «καλύβες συζήτησης» της κοινότητας της Δυτικής Αφρικής προσφέρουν σκιά και διαθέτουν χαμηλή στέγη, ώστε οι επισκέπτες να κάθονται αντί να στέκονται. Γεγονός που τους κάνει να χαλαρώνουν ώστε οι συζητήσεις να ρέουν χωρίς καβγάδες.
Η σύνθεση της Γκότμεχ εμπνέεται παράλληλα και από την ιστορία του κτιρίου της Σερπεντάιν. Τεϊοποτείο το 1934, μεταμορφώθηκε σε γκαλερί τέχνης το 1970 και έως τα τέλη του ’60 έβγαζε τραπεζάκια στον χώρο που καταλαμβάνει τώρα το Παβίλιον. Για να μας θυμίσει το γεγονός, συνεργάστηκε με το καφέ της γκαλερί προσφέροντας ένα μενού προϊόντων τοπικής προέλευσης με μεσογειακή αίσθηση. Σκοπός της να ενθαρρύνει τους επισκέπτες να σκεφτούν πώς καταναλώνουν – τόσο τα τρόφιμα όσο και τους υλικούς πόρους.
Τροφή για σκέψη
Το φαγητό ως βασική ανθρώπινη ανάγκη ή μήπως ως «τροφή για σκέψη»; «Βλέπω την αρχιτεκτονική ως εργαλείο για να μάθουμε για το περιβάλλον μας, έναν πορώδη χώρο που βρίσκεται στο κέντρο των συζητήσεων και των σχέσεων που ξεδιπλώνονται για παράδειγμα σ’ ένα γεύμα. Το ίδιο το όνομα “Στο τραπέζι” παραπέμπει στην πράξη της συγκέντρωσης γύρω από ένα τραπέζι για να μοιραστούμε ένα γεύμα και όχι μόνο, ενθαρρύνοντας την αίσθηση της συλλογικότητας και της ευφορίας. Η έννοια του “μαζί” και οι τελετουργίες “του τραπεζιού” παίζουν καθοριστικό ρόλο στον σχεδιασμό», προσθέτει.
Γεννημένη στη Βηρυτό τη δεκαετία του 1980, η Γκότμεχ μεγάλωσε στο «Παρίσι της Μέσης Ανατολής» που σημαδεύτηκε από τον εμφύλιο πόλεμο και όχι μόνο. Με αρχιτεκτονικές σπουδές στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού και στην École Spéciale d’ Architecture στο Παρίσι, ασχολείται με τη μνήμη, τον χώρο, το τοπίο και την «Αρχαιολογία του Μέλλοντος». Το κοινό στοιχείο των πολλαπλών «Α»: Αρχιτεκτονική, Αρχαιολογία, Ατμόσφαιρα και Τέχνη (Art) που διαπερνούν τα έργα της «είναι ένας συνεχής αγώνας για διαφορετικότητα, πολυεπιστημονικότητα και ομορφιά».
Το όνομα του έργου, «Στο τραπέζι», παρα- πέμπει στη συγκέντρωση γύρω από ένα τραπέζι για να μοιραστούμε ένα γεύμα και όχι μόνο.
«Μεγαλώνοντας στη Βηρυτό, είδα την πόλη κυριολεκτικά να σκίζεται, το χτισμένο τοπίο της να καταρρέει, τη φύση να εισβάλει και να ξαναδίνει ζωή. Ενιωσα την ανάγκη να επαναφέρω την ομορφιά στον τόπο, να θεραπεύσω όσα είχαν καταστραφεί. Σπούδασα Αρχιτεκτονική για να φέρω τους ανθρώπους κοντά, σε αρμονική συμβίωση με το περιβάλλον και τη φύση. Η φύση είναι ο καλύτερος αρχιτέκτονας», υποστηρίζει η Γκότμεχ.
Το 2005 κερδίζει τον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για τον σχεδιασμό του Εθνικού Μουσείου της Εσθονίας και ιδρύει το στούντιο DGT Architects στο Παρίσι. Από τις πρώτες της αναμνήσεις φτάνοντας 21 ετών στο Παρίσι, είναι το Κέντρο Πομπιντού: η βουή της μεγάλης πλατείας απέναντι από ένα πολύχρωμο κτίριο που σφύζει από ζωή και τέχνη. Ενώ η δυνατότερη ανάμνησή της από τη Βηρυτό: «η απέραντη καταγάλανη θάλασσα, που λαμπυρίζει κάτω από το χρυσαφένιο φως του ήλιου».
Αναπληρώτρια καθηγήτρια στην École Spéciale d’ Architecture στο Παρίσι, έχει διδάξει στο Γέιλ και στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, ενώ το 2021 ορίστηκε συμπρόεδρος του επιστημονικού θεματικού δικτύου του υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας για την Αρχιτεκτονική σε ακραία κλίματα. Ο άνθρωπος στέκεται στην καρδιά του σχεδιασμού της, πιστεύει ότι οι γυναίκες είναι ορατές στην αρχιτεκτονική σκηνή, αρκεί να κοιτάξουμε πιο προσεκτικά, ενώ αυτό που κάνει έναν δημόσιο χώρο ενδιαφέροντα είναι «η ζεστασιά, η ευχαρίστηση, η άνεση και η έκπληξη». Η αρχιτεκτονική της θέλει να προκαλεί «μια διαρκή αίσθηση ζεστασιάς. Την ικανότητα να ελευθερώνεσαι, να ανοίγεσαι και να έρχεσαι σε διαλεκτική σχέση με τις αναμνήσεις σου».
Η επισιτιστική κρίση
Ο φετινός σχεδιασμός του Περιπτέρου θέτει επίσης το ζήτημα της παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης: της έλλειψης τροφίμων για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της γης σε αντιδιαστολή με τη χαλαρή κοινωνική συνάθροιση γύρω από το τραπέζι.
«Με το θέμα ασχολούμαι εδώ και χρόνια σε έναν χώρο στο 13ο διαμέρισμα του Παρισιού, δίπλα στον παλιό σταθμό Masséna. Καταφύγιο πλέον βιοποικιλότητας, προϊόν ανοιχτής πρόσκλησης για καινοτόμα έργα στο Παρίσι που θα ανταποκρίνονταν στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και στις λειτουργικές αλλαγές που υφίστανται οι πόλεις μας. Η νικήτρια πρότασή μας ήταν να αναπτύξουμε ένα έργο που θα αντιμετωπίζει μέσω της λειτουργίας του το ζήτημα της βιωσιμότητας των τροφίμων. Η ιδέα ήταν η επισιτιστική κρίση και η δυσλειτουργία της τροφικής αλυσίδας. Δημιουργήσαμε έναν τόπο και ένα πρόγραμμα ενημέρωσης για το πρόβλημα, οργανώνοντας τις διάφορες λειτουργίες των επιμέρους χώρων ως ένα οικοσύστημα γύρω από τη βιώσιμη διατροφή και την αειφορία. Η τροφή είναι αυτή που διέπει την ουσιώδη σχέση μας με τη Γη. Οι πολυλειτουργικοί χώροι του κτιρίου επιτρέπουν στον κόσμο να “περπατήσει” μέσα στον κύκλο της διατροφής από το “fourche à la fourchette” (“από το αγρόκτημα στο πιρούνι”) μέσω ενός C2C σχεδιασμού».
Το έργο ακολουθεί τα βήματα της γενικής αναθεώρησης του ευρωπαϊκού συστήματος τροφίμων μέσω της στρατηγικής «από την παραγωγή στην κατανάλωση» προς την οικοδόμηση ενός βιώσιμου συστήματος τροφίμων που στοχεύει στη βελτίωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, στην υγεία και στην προστασία όλων των οικονομικών παραγόντων στην τροφική αλυσίδα.
Το C2C ή Cradle to Cradle είναι ο ολιστικός σχεδιασμός και η δυνητικά αέναη κυκλική κυκλοφορία και παραγωγή προϊόντων, υλικών και θρεπτικών συστατικών, μιμούμενη τον βιολογικό μεταβολισμό της φύσης. Χημικά αβλαβή και ανακυκλώσιμα, χωρίς απόβλητα.
«Εδώ μπορεί κανείς να φυτέψει, να καλλιεργήσει, να μεταμορφώσει, να διδάξει, να ζήσει, να ανταλλάξει, να μάθει, να συντηρήσει, να κομποστοποιήσει… Θέλουμε να ευαισθητοποιήσουμε σχετικά με τη μαζική σπατάλη τροφίμων στον πλανήτη, σε αντιδιαστολή με την έλλειψη τροφής για μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Να αναφερθούμε στα περίπλοκα μη βιώσιμα ζητήματα που δημιουργούνται εξαιτίας της παγκοσμιοποιημένης τροφικής αλυσίδας προωθώντας μια βιώσιμη και δίκαιη τροφική αλυσίδα. Το έργο αυτό, σε συνδυασμό με το Περίπτερο της Γκαλερί Σερπεντάιν, προάγει μια μεγαλύτερη κατανόηση των οικολογικών και κοινωνικών πτυχών του φαγητού. Πρόκειται για ένα πρωταρχικό μοντέλο μιας πλήρους διατροφικής κουλτούρας που δίνει έμφαση στην αυτάρκεια, την επαναχρησιμοποίηση, την κυκλική οικονομία, το σύστημα ανατροφοδότησης. Η αρχιτεκτονική λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο. Εχει μια ζωή και μια μεταθανάτια ζωή, όπως η γεωργία, η παραγωγή τροφίμων και η κομποστοποίηση».
