Την έβαλε στη δημόσια συζήτηση ο Τιμ Λάουτον, θέλοντας να ορίσει το μέτρο της σπουδαιότητας που, κατά τη γνώμη του, στερείται η πρόσφατη εξαφάνιση εκατοντάδων αρχαιοτήτων από τις αποθήκες του Βρετανικού Μουσείου: «Δεν είναι και η κλοπή της Μόνα Λίζα», δήλωσε γενναιόδωρα προ ημερών ο Βρετανός βουλευτής των Συντηρητικών.
Πράγματι, εκείνη η κλοπή του εμβληματικού πίνακα του Λεονάρντο ντα Βίντσι από το Λούβρο, στις 21 Αυγούστου του 1911, είχε προκαλέσει διεθνή αίσθηση. Η γαλλική αστυνομία αναζητούσε τον ένοχο για δύο χρόνια, υποπτευόμενη μεταξύ άλλων τον Πικάσο και τον Απολινέρ. Τελικά όμως, όπως και στην υπόθεση του Βρετανικού Μουσείου, η δουλειά είχε γίνει από μέσα. Ενας εργαζόμενος στο Λούβρο, ο Iταλός Βιντσέντζο Περούτζια, είχε κρυφτεί σε μια ντουλάπα του μουσείου και όταν έμεινε μόνος, βγήκε, αφαίρεσε τον πίνακα και έπειτα τον έκρυψε κάτω από το ξύλινο πάτωμα του σπιτιού του. Πολύ καιρό μετά επιχείρησε να τον πουλήσει σε έναν Φλωρεντίνο έμπορο τέχνης, όμως εκείνος ειδοποίησε τις Αρχές και ο Περούτζια, ο οποίος απέδωσε την πράξη του σε πατριωτικούς λόγους συνελήφθη.
Μάθημα ασφάλειας
Ηταν άραγε η συγκεκριμένη ληστεία η πρώτη από αρκετές παρόμοιες που έκτοτε θα έκαναν κάποια μουσεία να πάρουν το μάθημά τους για τη σημασία της ασφάλειας και κάποια άλλα όχι; Η όρεξη για κλοπή έργων τέχνης, πάντως, δεν κόπασε στις επόμενες δεκαετίες. Μία από τις παραλλαγές της «Κραυγής» του Μουνχ εκλάπη το 1994 από το Εθνικό Μουσείο του Οσλο, με τους διαρρήκτες να σπάνε απλώς ένα παράθυρο, να κλέβουν τον πίνακα και μετά να αφήνουν ένα σημείωμα που έγραφε: «Ευχαριστούμε για την ελλιπή ασφάλεια». Εντοπίστηκαν έπειτα από μυστική επιχείρηση της αστυνομίας, ωστόσο, δέκα χρόνια αργότερα, μια άλλη εκδοχή της «Κραυγής» θα γινόταν επίσης αντικείμενο ληστείας, η οποία συνέβη μέρα μεσημέρι στο μουσείο Μουνχ της νορβηγικής πρωτεύουσας, υπό την απειλή όπλου.
Από τη λίστα δεν λείπουν και τα τεχνουργήματα ή οι αρχαιότητες. Οι οποίες στην περίπτωση της ληστείας που σημειώθηκε το 1985 στο Εθνικό Μουσείο Ανθρωπολογίας του Μεξικού, εκλάπησαν από… ερασιτέχνες. Από δύο νεαρούς συγκεκριμένα, που αφαίρεσαν 124 αντικείμενα, όπως μια νεκρική μάσκα των Μάγια, προκειμένου να τα πουλήσουν για να αγοράσουν κοκαΐνη. Η προετοιμασία τους, πάντως, ήταν εντατική, καθώς είχαν επισκεφθεί το μουσείο πενήντα φορές μέχρι να σχεδιάσουν στην εντέλεια τη ληστεία τους, η οποία μεταφέρθηκε και στη μεγάλη οθόνη. Πιο εύκολη πρέπει να ήταν η δουλειά του Ρόμπερτ Μανγκ, ενός ειδικού συστημάτων ασφαλείας ο οποίος το 2003 έκλεψε από το Kunsthistorisches Museum της Βιέννης ένα αναγεννησιακό γλυπτό του Μπενβενούτο Τσελίνι, αξίας 60 εκατ. δολαρίων: ο φύλακας ξεγελάστηκε, νομίζοντας πως ο συναγερμός χτυπάει επανειλημμένως κατά λάθος. Στην περίπτωση της ληστείας κοσμημάτων που το 2019 έπληξε το μουσείο Grünes Gewölbe της Δρέσδης, ο συναγερμός δεν ακούστηκε ποτέ, αφού οι διαρρήκτες έκοψαν το ρεύμα και σε λιγότερο από ένα λεπτό διέφυγαν με αντικείμενα αξίας 1,2 δισ. δολαρίων, μερικά από τα οποία αναζητούνται έως σήμερα. Χολιγουντιανή ήταν και η διάρρηξη που έγινε το 1972 στο Μουσείο Καλών Τεχνών του Μόντρεαλ, με τους δράστες να εισέρχονται από τον φωταγωγό και να κλέβουν δεκάδες πολύτιμα αντικείμενα, αλλά και πίνακες του Ντελακρουά, του Ρούμπενς και του Ρέμπραντ.
Ο κατάλογος θα μπορούσε να συνεχίζεται για πολύ ακόμη και θα περιείχε αρκετά έργα του Βαν Γκογκ, τον οποίο φαίνεται πως ελαφροχέρηδες των μουσείων εκτιμούν. Δεν θα μπορούσε επίσης να λείπει η ληστεία έργων τέχνης που πραγματοποιήθηκε το 1990 στο Μουσείο Ιζαμπέλα Στιούαρτ Γκάρντνερ της Βοστώνης, με τους ληστές να εισέρχονται μεταμφιεσμένοι σε αστυνομικούς και να αποχωρούν με έργα Βερμέερ, Ρέμπραντ, Μανέ κ.ά., συνολικής αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων, που μέχρι σήμερα παραμένουν άφαντα.
Στην Ελλάδα
Σίγουρα επίσης η λίστα περιέχει και κλοπές σε ελληνικά μουσεία, με πιο πρόσφατη εκείνη που σημειώθηκε το 2012 στην Εθνική Πινακοθήκη και της οποίας η λεία περιλάμβανε τα ανακτημένα πλέον «Γυναικείο κεφάλι» του Πικάσο και «Ανεμόμυλο Στάμερ» του Μοντριάν. Αλλά κι εκείνη που πραγματοποιήθηκε την ίδια χρονιά στο Μουσείο Ιστορίας της Αρχαίας Ολυμπίας, από το οποίο είχαν αφαιρεθεί δεκάδες αρχαία αντικείμενα, υπόθεση που εξιχνιάστηκε. Και βέβαια, τη μεγάλη ληστεία στο μουσείο της Κορίνθου το 1990, από το οποίο είχαν κάνει «φτερά» εκατοντάδες αρχαιότητες, με την αστυνομία να ολοκληρώνει επιτυχώς τις έρευνές της δέκα χρόνια μετά.
Για να επανέλθουμε, ωστόσο, σε εκείνο το μέτρο που υποτίθεται ότι μειώνει τη σημασία της εξαφάνισης των αρχαιοτήτων από το Βρετανικό Μουσείο, αυτό θα μπορούσε τελικά να προκύψει όχι από μια σύγκριση με τη Μόνα Λίζα, αλλά από μια έμφαση στις διαστάσεις των χαμένων αντικειμένων. Οσα λείπουν από το βρετανικό ίδρυμα είναι μάλλον μικρού μεγέθους· δεν χάθηκε δηλαδή και ο κόσμος, αν σκεφτεί κανείς ότι ο διάσημος κλέφτης αρχαιοτήτων Τζον Τίλμαν είχε κλέψει κάποτε μια… αιγυπτιακή μούμια.
Ηχηρή παραίτηση στο Βρετανικό Μουσείο
Ταχύτερα από το αναμενόμενο, εξαιτίας του σκανδάλου των κλεμμένων αρχαιοτήτων, παραιτήθηκε ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου, Χάρτγουιγκ Φίσερ. Ενα μήνα μετά την ανακοίνωση της πρόθεσής του να αποχωρήσει το 2024, ο Φίσερ δήλωσε χθες ότι η παραίτησή του θα έχει άμεση ισχύ, μόλις το Συμβούλιο των Επιτρόπων (Board of Trustees) του ιδρύματος ορίσει προσωρινή διεύθυνση. «Φαίνεται πως το Βρετανικό Μουσείο δεν ανταποκρίθηκε ολοκληρωμένα, όπως θα έπρεπε, στις προειδοποιήσεις του 2021 και στο πρόβλημα που σήμερα έχει αναδειχθεί πλήρως. Η ευθύνη γι’ αυτή την αποτυχία πρέπει να βαρύνει τελικά τον διευθυντή», δήλωσε ο Φίσερ, απολογούμενος επίσης για το γεγονός ότι αμφισβήτησε τον δρα Ιτάι Γκράντελ, ο οποίος είχε ειδοποιήσει το μουσείο πως αρχαιότητες από τις συλλογές του πωλούνται στο eBay. Ο απερχόμενος διευθυντής χαρακτήρισε την παρουσία του ως «εμπόδιο», ενώ ο πρόεδρος του μουσείου, Τζορτζ Οσμπορν, δέχτηκε την παραίτησή του επαινώντας τον για το γεγονός ότι «έπραξε έντιμα, αντιμετωπίζοντας τα λάθη του».
