Πώς ένα αρχαιολογικό εύρημα μπορεί να παράγει ένα έργο σύγχρονης τέχνης; Πώς ένα ακατάληπτο κείμενο πάνω σε ένα κομμάτι πηλού ηλικίας 3.700 ετών μεταφράζεται σε γλυπτικές μορφές, σε εικαστική γλώσσα; Μια απάντηση θα επιχειρήσει να δώσει η εικαστικός Κλεοπάτρα Χατζηγιώση με το πρότζεκτ «Synthespian».
Ο περίφημος Δίσκος της Φαιστού αποτελεί ένα μυστήριο με ηλικία μεγαλύτερη των τεσσάρων χιλιετιών, που προκαλεί τους αρχαιολόγους να αποκαλύψουν τα μυστικά των 45 διαφορετικών συμβόλων του, πολλά από τα οποία αναπαριστούν ανθρώπινες μορφές αλλά και ζώα, πουλιά, φυτά. Η εικαστικός προσεγγίζει αυτό το μοναδικό αντικείμενο σε δύο άξονες: την επιστήμη και την τέχνη. Η ίδια έφτασε στο εικονόγραμμα νούμερο 2 του Δίσκου της Φαιστού μέσω της μεταπτυχιακής εργασίας της με αντικείμενο το «Αnimation». «Προσπάθησα να προσεγγίσω το ύφος της τεχνοτροπίας», μας λέει, «μελέτησα γλυπτά που βρέθηκαν σε ιερά κορυφής, μορφές ζώων και φυτών». Ετσι, η εργασία που θα παρουσιάσει στο καφέ του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου της Αθήνας από τις 9 Σεπτεμβρίου συνίσταται στη δραματοποίηση των 45 εικονογραμμάτων, μετατρέποντας το αρχαιότερο τυπογραφικό μνημείο σε μια πρωτότυπη γλυπτική εγκατάσταση. Φτιαγμένα από πηλό σε μικρές διαστάσεις, τα επιζωγραφισμένα γλυπτά της ζωντανεύουν με πιστότητα τις αντίστοιχες δισδιάστατες μορφές χωρίς καμία διάθεση αποκρυπτογράφησης νοήματος της οπτικής γραφής του.
«Η καλλιτέχνις δεν επιχειρεί να λύσει τον γρίφο, αλλά να μας εξοικειώσει με την αρχαία τέχνη αναδεικνύοντας τις εικονοποιητικές δυνατότητες ενός αρχαιολογικού ευρήματος που εξάπτει τη φαντασία», σχολιάζει μεταξύ άλλων ο επιμελητής της έκθεσης, ιστορικός τέχνης Χριστόφορος Μαρίνος. Στο ίδιο πνεύμα, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της φωτογραμμετρίας και του animation, σε συνδυασμό με τη χρήση της τεχνολογίας της επαυξημένης πραγματικότητας, δημιουργεί μια ψηφιακή αναπαράσταση του προπλάσματος του σημείου υπ’ αριθμόν 2, με την προτεινόμενη ονομασία «κοννοφόρος» (Plumed head), το οποίο εμφανίζεται συχνότερα στις δύο όψεις του Δίσκου. Η ψηφιοποιημένη φιγούρα που χάραξε ο Μινωίτης τεχνίτης παραπέμπει σε άβαταρ θυμίζοντας υπερήρωα σε video game. Μέσα από αυτό το παράδειγμα η Χατζηγιώση δίνει μια ενδεχόμενη δημιουργική ερμηνεία του Δίσκου. «Αλλωστε η ανάγνωσή του δεν είναι μονοσήμαντη: τα εικονογράμματα μπορούν να διαβαστούν, μεταξύ άλλων, ως ημερολόγιο, λατρευτικό κείμενο, ερωτικά τραγούδια, προσευχή, ύμνος, κατάρα, κείμενο διδασκαλίας ανάγνωσης, ακόμα και ως επιτραπέζιο παιχνίδι», λέει ο κ. Μαρίνος.
Κατά τη διάρκεια των εγκαινίων της έκθεσης θα ακουστεί η ανάγνωση του κειμένου του Δίσκου της Φαιστού στη Mινωική Γραφή από τη Δέσποινα Χιωτίδου. Το κείμενο βασίζεται στην «Aνάγνωση» του Δίσκου της Φαιστού από τον Ελληνοβρετανό γλωσσολόγο, πανεπιστημιακό δάσκαλο του Προγράμματος Erasmus του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου Ηρακλείου δρα Γκάρεθ Οουενς σε συνεργασία με τον καθηγητή Φωνητικής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Τζον Κόλμαν.
