Είναι καλοκαίρι του 1968 και το «Thomas Crown Affair» («Υπόθεση Τόμας Κράουν») προβάλλεται για πρώτη φορά στις αμερικανικές αίθουσες. Οταν τα φώτα σβήνουν και ξεκινούν οι τίτλοι, ένας μαύρος καμβάς γεμίζει με κινούμενα ορθογώνια σχήματα που αλλάζουν χρώματα και προβάλλουν μέσα τους μονοχρωματικές εικόνες, φωτογραφίες που εναλλάσσονται η μία μετά την άλλη σαν τυχαία μετεικάσματα της μνήμης. Τα καρέ γεμίζουν με μάτια, πρόσωπα και σκηνές, κάνοντας μια εισαγωγή στην ταινία που πρόκειται να δούμε: τα ιδανικά πρόσωπα των πρωταγωνιστών Στιβ Μακουίν και Φέι Ντάναγουεϊ, το ηλεκτρισμένο πάθος μεταξύ τους, τα καλοραμμένα ρούχα τους, τα ακριβά τους χόμπι και μια δαιμονικά στημένη ληστεία τράπεζας.
Πίσω από αυτούς τους περίτεχνα φτιαγμένους τίτλους αρχής κρύβεται η συνεργασία του Καναδού σκηνοθέτη Νόρμαν Τζούισον με τον Koυβανοαμερικανό γραφίστα Πάμπλο Φερό, ο οποίος, στα τέλη του ’60 και στις αρχές του ’70, ενέπνευσε με αυτές τις μοντερνιστικές «πολλαπλές οθόνες» του μια ολόκληρη κινηματογραφική τάση. Είναι όμως το τραγούδι που ακούγεται που τελικά πρωταγωνιστεί, δημιούργημα του Γάλλου συνθέτη και πιανίστα Μισέλ Λεγκράν, πολυβραβευμένου αποφοίτου του Ωδείου του Παρισιού, χαρισματικού πιανίστα με αγάπη και γνώση για τη τζαζ. Ηταν τότε μόνο 26 ετών, και το τραγούδι του έμελλε να απογειωθεί έως την κορυφή του κόσμου, όταν την επόμενη χρονιά, το 1969, πήρε το Οσκαρ καλύτερου πρωτότυπου τραγουδιού, αλλά και Χρυσή Σφαίρα.
Το κοινό το λάτρεψε, μαγεμένο από τον μοναδικό του ήχο, εκείνη την απόκοσμη αίσθηση, που, από τους πρώτους κιόλας στίχους του, πέφτει στα αυτιά του ακροατή σαν μυστηριώδες πέπλο. Προορισμένο από τον σκηνοθέτη να συνοδεύει μια εντυπωσιακή σεκάνς όπου ο Στιβ Μακουίν πετάει με ένα ανεμόπτερο, πήρε τη θέση του «Strawberry Fields Forever» των Μπιτλς, που είχε αρχικά επιλεχθεί.
Στο στούντιο
Η ηχογράφησή του έγινε σε ένα στούντιο της Παραμάουντ, με μουσικούς που έρχονταν από τον πιο δημιουργικό χώρο της μοντέρνας τζαζ της εποχής, όπως ο σαξοφωνίστας Μπαντ Σανκ, ο μπασίστας Ρέι Μπράουν ή ο ντράμερ Σέλι Μεν (με τον οποίο, μάλιστα, ο Λεγκράν έμελλε να συμπράξει ζωντανά ως ισάξιος σολίστας στο τζαζ κλαμπ του στο Λος Αντζελες, το Shelly’s Manne-Hole, το 1973). Κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων, σκηνές της ταινίας παίζονταν σε μια τεράστια οθόνη μέσα στο στούντιο, και ο νεαρός Λεγκράν, ενθουσιασμένος, πηγαίνοντας να κατακτήσει τον κόσμο με το πρώτο μουσικό θέμα που έγραφε για ταινία του Χόλιγουντ, έστελνε φιλιά στην ορχήστρα.
Το κομμάτι του Μισέλ Λεγκράν πήρε τη θέση του «Strawberry Fields Forever» των Μπιτλς, που ήταν η αρχική επιλογή.
Ερμηνευτής του τραγουδιού ήταν ο Αγγλος ηθοποιός Νόελ Χάρισον, ο οποίος απλά βρέθηκε εκεί επειδή ο διάσημος Αμερικανός τραγουδιστής Αντι Γουίλιαμς, πρώτη επιλογή του σκηνοθέτη, δεν ήταν διαθέσιμος. Με τον ίδιο τυχαίο τρόπο ήρθε στην παραγωγή της ταινίας και ο ίδιος ο Λεγκράν, εφόσον αποτέλεσε τη δεύτερη επιλογή μετά τον (επίσης μη διαθέσιμο) Χένρι Μαντσίνι. Μέσα από τη διάσημη ερμηνεία του, ο Χάρισον έγινε –μαζί με το κομμάτι– θρύλος.
Ενας θρύλος, βέβαια, που για τη δημιουργία του έπαιξαν ρόλο και οι στίχοι, γραμμένοι από το «κινηματογραφικό» ζευγάρι Μέριλιν και Αλαν Μπέργκμαν, γνωστό για τραγούδια που έγραφε για το σινεμά. Στίχοι, που, σε απόλυτο πάντρεμα με τη μουσική, μετέφεραν τον ακροατή σε έναν αέναο κύκλο εικόνων που μοιάζουν να έρχονται από τα βάθη του ασυνείδητου, «σαν ένας κύκλος μέσα σε ένα σπιράλ, σαν μια ρόδα μέσα σε μια ρόδα, που ποτέ δεν αρχίζει ή σταματάει», όπως λένε χαρακτηριστικά στην αρχή του τραγουδιού.
Οπως είχε πει ο Νόελ Χάρισον, «οι στίχοι των Μπέργκμαν, που μοιάζουν με μια αλληλουχία από μάντρα, μαζί με την επιβλητική ενορχήστρωση του Λεγκράν και την αντίστιξη στους ρυθμούς, ήταν τα πράγματα που έκαναν αυτό το τραγούδι κλασικό». Το ίδιο το ζευγάρι είχε δηλώσει σε μια συνέντευξή του: «Οι στίχοι μας βασίστηκαν σε μια “ροή συνείδησης” – πιστεύαμε πως το τραγούδι θα έπρεπε να είναι μια παγίδα για το μυαλό. Σκεφτήκαμε τα βράδια που προσπαθείς να κοιμηθείς και δεν μπορείς, και όλες αυτές τις σκέψεις που βομβαρδίζουν το μυαλό». Και σε αυτή την «παγίδα» για το μυαλό, αυτό το ταξίδι μέσα στον χρόνο, τις αναμνήσεις και τις εικόνες που ενθαρρύνουν οι στίχοι, συνεργάζεται πρόθυμα και η μελωδία, μια αρμονική δομή που μοιάζει «κυκλική», βασισμένη πάνω σε «κύκλους των πέμπτων».
Διασκευές
Οι «Ανεμόμυλοι του μυαλού» του Λεγκράν (που στους στίχους τους μιλούν εδώ κι εκεί για το «τέλος του καλοκαιριού», κάνοντάς μας να θεωρήσουμε επίκαιρη, αρχές Σεπτεμβρίου, την παρουσίασή του) διασκευάστηκαν έκτοτε πολλές φορές, κάποιες κιόλας διάσημα, όπως όταν το ερμήνευσε η Ντάστι Σπρίνγκφιλντ ή ο Χοσέ Φελισιάνο. Ιδιαίτερης μνείας, πάντως, αξίζουν η απολαυστική σόουλ-ποπ εκδοχή της Μπάρμπαρα Λιούις και η γαλλόφωνη βερσιόν του 1969, στην οποία μάλιστα τραγουδά ο ίδιος ο συνθέτης. Πολλοί, κιόλας, λένε πως ο ίδιος ερμήνευσε το τραγούδι του καλύτερα από τον Νόελ Χάρισον.
Ισως όμως είναι καλύτερα που η φωνή του Χάρισον ήταν αυτή που τελικά συνδέθηκε με το τραγούδι, καθότι άφησε τη σκηνή ελεύθερη για να λάμψει το παιχνίδι που έστησε εκεί ο Μισέλ Λεγκράν με την ενορχήστρωση και τη σύνθεσή του. Οπως είχε πει άλλωστε ο ίδιος: «Παίζω με τη μουσική. Είναι ένα παιχνίδι».
