Η θερινή διασπορά της τέχνης σε μέρη αναψυχής μοιάζει με το ποτήρι της σαμπάνιας που συνοδεύει μια όμορφη βραδιά χαλάρωσης σε ένα νησί – ή, εντέλει, σε έναν τόπο που επιλέγουμε να αφήσουμε τις σκοτούρες της χειμερινής καθημερινότητας.
Πολλοί τουρίστες αναζητούν στις διακοπές τους θεατρικές παραστάσεις ή συναυλίες καλλιτεχνών που περιοδεύουν εκτός Αττικής. Σύνηθες είναι να συναντούμε σε νησιά ή ηπειρωτικούς τουριστικούς προορισμούς χώρους εικαστικούς, και να αφήνουμε το βλέμμα να περιπλανηθεί στα εκθέματά τους. Πολλές φορές μάς κερδίζουν ποπ αντικείμενα, που φέρουν την αίσθηση της τέχνης. Και όλα αυτά όχι απαραιτήτως γιατί μας γοητεύουν. Η καλοκαιρινή διάθεση μας απελευθερώνει και δεχόμαστε χωρίς αναστολές την ευγένεια των καλλιτεχνών, διακρίνουμε το μεράκι τους, «διεισδύουμε» στη διάθεσή τους να μοιραστούν. Και χωρίς να φιλτράρουμε τη συνθήκη με ποιοτικά κριτήρια. Είναι καλοκαίρι, και αυτό είναι που μετράει!
Επί πολλές δεκαετίες, οι διοργανωτές καλλιτεχνικών γεγονότων εκτός Αθηνών κατά την τουριστική περίοδο επιχειρούσαν να τα επικοινωνήσουν μέσω των ΜΜΕ. Η αποτελεσματικότητα της προσπάθειας δεν ήταν μικρή, εάν αναλογιστούμε ότι οι δημοσιογράφοι λειτουργούν πολλαπλασιαστικά στο ευρύτερο κοινό. Μια έκθεση εικαστικών μπορεί να προσελκύσει λίγους –και σίγουρα πιο ενημερωμένους από τα ΜΜΕ–, αλλά μια θεατρική παράσταση ή συναυλία σίγουρα έχει περισσότερες πιθανότητες να κερδίσει μεγαλύτερη απήχηση, εάν μάλιστα διαθέτει δημοφιλείς καλλιτέχνες. Βέβαια, η αξιολόγηση δεν μπορεί να είναι μόνο ποσοτική, αφού για παράδειγμα τα εικαστικά ή ο χορός είναι τέχνες με μικρότερο κοινό, αλλά πιο συνειδητοποιημένο. Μάλιστα, έχει συμβεί εικαστικά γεγονότα-εκθέσεις του καλοκαιριού να έχουν καθιερωθεί στον χρόνο και να αποκτήσουν διεθνή εμβέλεια. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η Ανδρος. Οπως έχει περιγράψει θαυμάσια (στην «Κ», την 1/8/2018) ο Δημήτρης Αθηνάκης, «στο νησί μπορεί να μη σε συνεπάρουν οι παραλίες και το “ντάπα ντούπα”, αλλά θα σε παρασύρουν οι μικρές δόσεις ιστορίας, επιτυχίας, μαγείας και τέχνης – και ο αέρας. Κάθε καλοκαίρι, η άλλως λεγόμενη και Υδρούσα γίνεται μια λαμπερή καρφίτσα στον καλλιτεχνικό χάρτη, αφού διαθέτει τρία βασικά αβαντάζ: το Αρχαιολογικό Μουσείο Ανδρου, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή και το Ιδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως».
Ωστόσο, καθώς πολλά γίνονται για τα… μάτια των τουριστών και της εποχικής αθηναϊκής αποκέντρωσης, η δυναμική του καλλιτεχνικού γεγονότος τροφοδοτείται (λίγο ή πολύ) από την παρουσία τους. Οι ντόπιοι επωφελούνται οικονομικά από τη διαμονή και κατανάλωση των επισκεπτών, αλλά το καλλιτεχνικό γεγονός τούς αποξενώνει, έτσι ελιτίστικο και προσανατολισμένο στα μεγάλα βαλάντια και στην ασκημένη αισθητική, παρά τις διακηρύξεις και τις προσπάθειες περί του αντιθέτου.
Η ελληνική επαρχία στην Ελλάδα βρίσκεται στο περιθώριο των καλλιτεχνικών γεγονότων. Και αυτό μάλλον όχι επειδή οι κάτοικοι δεν έχουν το αισθητήριο να τα προσεγγίσουν, αλλά γιατί οι καλλιτέχνες (οι εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα) τους προσεγγίζουν μόνο με το κριτήριο του κέρδους, είτε χρηματικού είτε δημοφιλίας. Η τέχνη κυνηγά τον τουρισμό ή το αντίθετο τελικά;
