ΛΙΝΑ ΦΥΤΙΛΗ
Χρυσός κήπος, Αλτιν μπαχτσεσί
εκδ. Εστία, σελ. 238
Στο μυθιστόρημα «Χρυσός κήπος, Αλτιν μπαχτσεσί», εκδόσεις Εστία, της Λίνας Φυτιλή, το παρελθόν έρχεται στο φως, μέσω των τεκμηρίων μιας εποχής που έχει παρέλθει. Η συγγραφέας γυρίζει με τη γραφή της πολλά χρόνια πίσω, στήνοντας ένα σκηνικό όπου ο καθημερινός βίος των συνεταιριστών, των απλών βιοπαλαιστών της γης, γίνεται ο καμβάς για να αφηγηθεί μια οικογενειακή ιστορία, μέσα από τα γεγονότα που σημάδεψαν για αρκετές δεκαετίες την ελληνική ύπαιθρο.
Ολα όσα καρπίζουν στη γη ορθώνονται και πέφτουν. Ταυτίζονται με την ιστορία, με όσα έρχεται αντιμέτωπος ο άνθρωπος.
Εχει ενδιαφέρον ο τρόπος που η Φυτιλή δομεί το κείμενό της, μέσα από την εναλλαγή φωνών και ρόλων, αλλάζοντας κάθε φορά την οπτική προσέγγισης, οπότε αναγνωρίζουμε τη γυναικεία και την αντρική ματιά απέναντι στα γεγονότα, όπως επίσης φωνές άλλων προσώπων, που εμπλουτίζουν την κεντρική, αφηγηματική ιδέα. Ετσι το μυθιστόρημα δεν περιορίζεται στα κλειστά όρια μιας ιστορίας τεκμηρίων ή μιας απλής μυθιστορίας, αντίθετα ξανοίγεται ατμοσφαιρικά κι αισθητικά, αποκαλύπτοντας σημεία όπου η ιστορία έχει αφήσει τα ίχνη, τα τραύματα, τις αντιφάσεις της.
Με γλώσσα λιτή, αλλά καλοδουλεμένη, που σε σημεία διατηρεί την προφορικότητά της, η συγγραφέας στήνει την ατμόσφαιρα μιας άλλης εποχής, καταγράφει το ισχυρό όραμα των ανθρώπων και την πίστη τους για έναν πιο ανθρώπινο κόσμο, δίνοντας εικόνες του κάμπου, της καθημερινής ζωής, θραύσματα γεγονότων ανάμεσα στην ιστορία και στη μυθοπλασία, με έναν ρυθμό που διαρκεί σε όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης. Το τοπίο μοιάζει να απελευθερώνεται λέξη λέξη, εικόνα με την εικόνα και παραμένει ζωντανό, ακόμη και μέσα από την εγκατάλειψη που συμβαίνει, όταν το κύμα αστυφιλίας μαστίζει τη χώρα.
Οι αποχρώσεις του κάμπου, τα ιστορικά γεγονότα, η ποιητική ματιά, η ωραία γλώσσα, η πολυφωνία, διευρύνουν το πλαίσιο της οικογενειακής ιστορίας, έτσι στο τέλος της ανάγνωσης δημιουργείται ένα καθολικό αίσθημα, επειδή η συγγραφέας αναφέρεται σε κάτι μεγαλύτερο από την προσωπική εμπειρία. Ισως αυτό να είναι το κύριο πλεονέκτημα του βιβλίου· ενώ αφηγείται μια οικογενειακή ιστορία, την ίδια στιγμή ξεφεύγει από το πλαίσιό της, περιγράφοντας ιδέες που αφορούν έναν ευρύτερο κόσμο μιας εποχής παλιάς, αλλά όχι ξεχασμένης. Κι αυτό γίνεται με μια θαυμαστή φυσικότητα, λες και η ίδια έχει ζήσει εκείνη την περίοδο, που τώρα αναβιώνει, πίσω από τους προβληματισμούς και τη δράση των ηρώων.
Ενδιάμεσος χώρος
Ωστόσο διαβάζοντας το βιβλίο, υπάρχει ένα ερώτημα· τελικά, ο κάμπος ορίζει μια περιοχή της ιστορίας, έναν εύφορο τόπο εργασίας ή ένα πεδίο συλλογικών τραυμάτων που στις μέρες μας τείνουν να ξεχαστούν; Μάλλον και τα τρία. Ισως ο «Χρυσός κήπος» είναι, παρά την προνομιακή ευφορία του, το πλαίσιο όπου η συγγραφέας συγκεντρώνει τις ιστορικές αμφιβολίες που εγείρει η εποχή, ξεφεύγοντας από τη στείρα νοσταλγία, οπότε λειτουργεί σαν ένας ενδιάμεσος χώρος, στον οποίο ζει, δουλεύει και παράλληλα αναμετράται ο άνθρωπος.
Ολα όσα καρπίζουν στη γη, μοιάζει να μας λέει η Φυτιλή, κάτω από το χώμα, υψώνονται και ευωδιάζουν, ορθώνονται και πέφτουν, χαίρονται και σιωπούν, θρηνούν και σκοτεινιάζουν. Ταυτίζονται με την ιστορία, με τις διαφορετικές της όψεις και με τα ξαφνιάσματα, ευχάριστα ή οδυνηρά, με τα οποία έρχεται αντιμέτωπος ο άνθρωπος μέσα στον χρόνο.
