«O ήχος των βομβαρδισμών ήταν τρομακτικός. Αργότερα προσπάθησα να τον ανακαλέσω χτυπώντας μια μπάλα του μπάσκετ στο πάτωμα. Αλλά ακόμη τρομακτικότερες ήταν οι παύσεις μεταξύ των βομβαρδισμών, η αναμονή για το επόμενο χτύπημα στο οποίο μπορεί να είσαι ο στόχος». Ο Αντρέα Τζούροβιτς γεννήθηκε στην πρώην Γιουγκοσλαβία το 1987, και μεγάλωσε στην Ποντγκόριτσα. Οταν άρχισαν οι βομβαρδισμοί στο Βελιγράδι, οι κάτοικοι του Μαυροβουνίου πίστευαν ότι ήταν ασφαλείς. Αλλά όχι.
«Θυμάμαι τα τζάμια στο σχολείο μου να σπάνε από μια βόμβα που έπεσε κοντά», διηγείται. «Αλλά είναι αληθινή αυτή η ανάμνηση του 11χρονου παιδιού που ήμουν τότε, ή μήπως σχηματίστηκε εκ των υστέρων;». Η συνέντευξη με τον εικαστικό Αντρέα Τζούροβιτς γίνεται με αφορμή την ατομική του έκθεση στην Kalfayan Galleries του Κολωνακίου. Ο επισκέπτης όμως θα αντιληφθεί την ουσία της, την πολυπλοκότητα, το χιούμορ, την οδύνη –τελικά, την ψυχή της– μαθαίνοντας λίγα πράγματα για τη ζωή του δημιουργού της. Με το «Counting Rests» ο Τζούροβιτς πραγματοποιεί ένα καθαρά προσωπικό ταξίδι ενδοσκόπησης, εξερευνώντας την αλληλεπίδραση μεταξύ μνήμης και πραγματικότητας, ήχου και σιωπής. Οπως υποδηλώνει ο τίτλος, στα έργα ενυπάρχει η έννοια της παύσης (rests), η οποία στη μουσική σημειογραφία δηλώνει τη διακοπή της ροής μέσα σε μια μουσική φράση ή ανάμεσα σε δύο φράσεις, προετοιμάζοντας ενδεχομένως μία κορύφωση.
Στη διαμόρφωση της θεματικής και της εικαστικής αφήγησης καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει επίσης η εμπειρία των ξέφρενων πανηγυρισμών για τη νίκη της πρώην Γιουγκοσλαβίας στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της FIBA το 1998, τους οποίους διαδέχτηκαν μόλις λίγους μήνες αργότερα τα τραγικά γεγονότα του πολέμου. «Πριν βγούμε στον δρόμο τρέχοντας για να αποφύγουμε τις βόμβες, είχαμε βγει για να γιορτάσουμε το παγκόσμιο κύπελλο της Γιουγκοσλαβίας στο μπάσκετ. Τότε ανακάλυψα κι εγώ πόσο δημοφιλές ήταν αυτό το άθλημα στην πρώην Γιουγκοσλαβία», αφηγείται ο καλλιτέχνης.
Καθώς κινούμαστε μέσα στην έκθεση, οι μπάλες του μπάσκετ μοιάζουν να αιωρούνται πάνω από τις βάσεις τους. Αλλά αυτή είναι μία μόνο από τις διαφορετικές εικόνες που ενεργοποιεί η κατασκευή πάνω στην οποία έχουν τοποθετηθεί τα περισσότερα έργα, «μια οπτική μεταφορά για το τι συμβαίνει στο μυαλό μας και το πώς κινούνται οι συνειρμοί μας», λέει ο Τζούροβιτς. Το λευκό «βάθρο» είναι στην πραγματικότητα μια εγκατάσταση μέσα στην οποία συνυπάρχουν ζωγραφικά έργα, γλυπτά και γλυπτικές εγκαταστάσεις και αν υποκύψεις στην επιθυμία που σου γεννούν τα έργα να τα αγγίξεις, ανακαλύπτεις ότι αυτές οι τέλειες ξύλινες σφαίρες όπως και τα αναπτύγματά τους είναι ελαφριές σαν φτερό. Ή σαν την ανάμνηση που μας ξεφεύγει σαν τον καπνό.
Το χιούμορ
Το μπάσκετ, ωστόσο, μολονότι εδώ ανασύρει σκοτεινές μνήμες, παραμένει ένα παιχνίδι. Τα έργα του Τζούροβιτς εξετάζουν τη σχέση μεταξύ «παιχνιδιού» και «σύγκρουσης» και πώς αυτές οι έννοιες μπορούν να γίνουν πηγή χιούμορ αλλά και να εγείρουν αισθήματα αβεβαιότητας. «Το χιούμορ είναι το μόνο που μπορεί να σε σώσει σε μια δύσκολη κατάσταση», λέει ο ίδιος, που ξέρει πολύ καλά τι σημαίνει δυσκολία αφού με την οικογένειά του ήρθαν μετανάστες στην Ελλάδα αμέσως μετά το 1999. Παράλληλα με το σχολείο, από τα 13 του χρόνια χρειάστηκε να εργαστεί –υδραυλικός, χτίστης, κατασκευαστής παιχνιδιών για παιδότοπους– μέχρι να καταφέρει να περάσει στην ΑΣΚΤ.
Πριν βγούμε στον δρόμο τρέχοντας για να αποφύγουμε τις βόμβες, είχαμε βγει για να γιορτάσουμε το παγκόσμιο κύπελλο της Γιουγκοσλαβίας στο μπάσκετ.
«Εκανα πάντοτε τεχνικές δουλειές, κι αυτό τελικά με βοήθησε να κερδίσω χρόνο στη σχολή. Ηξερα πού θα βρω τα υλικά που χρειαζόμουν, ήξερα πώς θα υλοποιήσω τις ιδέες μου κι είχα να προβληματιστώ μόνον για το καλλιτεχνικό μέρος», εξηγεί. Για έξι χρόνια (2014-2020) εργάστηκε ως κατασκευαστής έγχορδων μουσικών οργάνων σε ένα από τα διασημότερα οργανοποιεία της Ελλάδας, το Neorion. Οι τεχνικές του γνώσεις σε πεδία που εκτείνονται από την τοιχογραφία εσωτερικών και εξωτερικών χώρων ώς τη χαλκοχυτική, την κεραμική, τη μουσική, ακόμα και την κατασκευή ηλιοθερμικών συστημάτων και κλιματιστικών, μεταφράζονται σε εικαστικά έργα που αποδεικνύουν βαθιά γνώση για τη διαδραστική σχέση ύλης, χώρου και θεατή.
«Κατασκευάζω γλυπτά και εγκαταστάσεις με ιδιαίτερη σχολαστικότητα, εμπλουτισμένα με παραδοσιακές τεχνικές, τα οποία έχουν εν δυνάμει την ικανότητα να παράγουν ήχους που θυμίζουν μουσικά όργανα. Ωστόσο, αντί να γεμίζω τον χώρο με ηχητικές δονήσεις, αγκαλιάζω τη δύναμη της σιωπής, προσκαλώντας τους θεατές να βυθιστούν στη σκέψη και τη φαντασία. Επιχειρώ να ενορχηστρώσω μια “συμφωνία σιωπής”, ενθαρρύνοντας τους θεατές να οραματιστούν τους ήχους που θα μπορούσαν να παράγουν αυτά τα σιωπηλά αντικείμενα εάν η σιωπή υποχωρούσε», λέει.
Στη συγκεκριμένη έκθεση ο Αντρέα Τζούροβιτς ενσωματώνει μια συλλογή καλουπιών για την κατασκευή μουσικών οργάνων. Τα καλούπια αυτά, ηλικίας άνω των 80 ετών, είναι ένα πολύτιμο δάνειο από τον Χρήστο Σπουρδαλάκη και το οργανοποιείο Neorion. Πρόκειται για πιστά αντίγραφα των καλουπιών του Δημητρίου Μούρτζινου (1857-1931), ενός από τους σπουδαιότερους Ελληνες οργανοποιούς.
«Είναι απλοϊκό να πω πως ό,τι περνάς ίσως μπορείς να το μετατρέψεις σε κάτι καλό;», μονολογεί λίγο πριν τελειώσει η συνέντευξη. «Το θέμα που επιλέγω είναι το τραύμα, η δουλειά η ψυχανάλυσή μου, το έργο, ένα placibo healing project». Ο Τζούροβιτς ζει κι εργάζεται πλέον στο Λονδίνο μετά το μεταπτυχιακό του στο «The Slade School of Fine Art» με υποτροφία από τον Οργανισμό NEON, και είναι ένας πολυβραβευμένος, ανερχόμενος καλλιτέχνης αποκλειστικά αφιερωμένος στην καλλιτεχνική δουλειά του.
Διάρκεια έκθεσης έως 21/10.
