Είτε με την Αριστερά ταυτίζεται κανείς, είτε με τη Δεξιά, είτε με το κέντρο, ένα πράγμα βρίσκει μάλλον προφανές: η πρόσφατη ιστορία του Στέφανου Κασσελάκη, του νέου αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, είναι σε πολλές πτυχές της μοναδική και αναπάντεχη, όχι μόνο για τα ελληνικά δεδομένα. Χωρίς να τον γνωρίζουν παρά μόνο ελάχιστοι στην Ελλάδα, ο 35χρονος επιχειρηματίας ήρθε εξ Αμερικής, ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του για την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ λίγο πριν από τη σχετική εκλογική διαδικασία του κόμματος και τελικά, για μια σειρά από λόγους, την κέρδισε με ποσοστό διόλου ευκαταφρόνητο. Εκτοτε, ανάμεσα στις τόσες συζητήσεις για τον Στέφανο Κασσελάκη, υπάρχει και μία ακόμα, που γίνεται συνήθως από θεράποντες της τέχνης της αφήγησης και του γραπτού λόγου και καταλήγει ενίοτε στο ίδιο συμπέρασμα: δύσκολα ένας σεναριογράφος ή ένας συγγραφέας θα μπορούσε να εξιστορήσει όσα έχουν συμβεί το τελευταίο διάστημα με τρόπο αληθοφανή.
Αν ισχύει κάτι τέτοιο, και αν η λογοτεχνία είναι και ένας τρόπος διαχείρισης και ταξινόμησης της πραγματικότητας, τότε τίθεται και το εξής, έστω υποθετικό, ερώτημα: ποιο λογοτεχνικό είδος, ποια μυθοπλαστική φόρμα θα χρειαζόταν να επιστρατεύσει ένας συγγραφέας για να αφηγηθεί, ξεκάθαρα ή υπαινικτικά, την ιστορία του Στέφανου Κασσελάκη;
Το ερώτημα γίνεται ίσως πιο σύνθετο με δεδομένη την έντονη δημόσια παρουσία του νέου πολιτικού αρχηγού. Οχι, δεν έλειπε από την Ελλάδα το επικοινωνιακό κομμάτι της πολιτικής. Πλέον όμως, ο νέος αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ βρίσκεται σχεδόν κάθε μέρα στην επικαιρότητα, δικαίως ή αδίκως, για λόγους όχι πάντοτε πολιτικούς.
Τροφοδοτεί άραγε έτσι τη συγγραφική φαντασία; Την περιορίζει; Θα ενέπνεε ένα μυθιστόρημα ή ένα διήγημα και αν ναι, σε ποιο στυλ; Πολιτικό θρίλερ, επιστημονική φαντασία, κωμωδία ή κάτι άλλο; Εξι συγγραφείς απαντούν.
Βασιλική Πέτσα
Αδυνατώ να επεξεργαστώ τη φιλοδοξία
Συνυπολογίζοντας τις προκλήσεις, αλλά και τους κινδύνους, που συνεπάγεται η μυθοπλαστική αναπαράσταση υπαρκτών, και μάλιστα ζώντων, δημόσιων προσώπων, τη σχετική έλλειψη ελληνικών έργων, επικεντρωμένων σε πολιτικούς, που θα μπορούσαν να αποτελούν ένα λογοτεχνικό προηγούμενο, αλλά και τη συνήθη, πλέον, πρακτική της λογοτεχνίας να επεμβαίνει κατόπιν εορτής, αναστοχαστικά, στα δημόσια πράγματα, προκειμένου να μην κατηγορηθεί ως θερμόαιμη ή απροκάλυπτα μεροληπτική, είναι λογικό να εμφανίζεται κανείς μάλλον διστακτικός, αν όχι αμήχανος, απέναντι σ’ ένα τέτοιο ερώτημα.
Εξάλλου, εγείρονται και ζητήματα τεχνικής: νέα φαινόμενα απαιτούν έναν νέο τρόπο έκφρασης και αυτό, τι το νέο κομίζει ο νεοεκλεγείς πρόεδρος, μένει να φανεί. Λένε ότι η λογοτεχνία δεν είναι παρά μια διαδικασία επανεγγραφής, πάνω στο σώμα της πραγματικότητας ή άλλων κειμένων· ας περιμένουμε, εννοώ, πρώτα το δικό του δείγμα γραφής.
Προσωπικά, πάντως, αντιμετωπίζω μια επιπλέον δυσκολία: Αδυνατώ, νομίζω, να επεξεργαστώ τη φιλοδοξία. Μου είναι ως έννοια, ως επιδίωξη και στάση ζωής, ακόμη και ως βίωμα, ξένη. Ιδίως τη στιγμή της εκπλήρωσής της. Είναι συμπαγής, δεν έχει, φαινομενικά τουλάχιστον, καμιά ρωγμή, άρα και κανένα (λογοτεχνικό) ενδιαφέρον.
Αμάντα Μιχαλοπούλου
Ο «κύριος Κ» και το «Κιβώτιο»
Η περίπτωση Κασσελάκη δεν θα με ενέπνεε ως λογοτεχνία. Εχουμε εκπροσώπους του κοινωνικού ρεαλισμού και του μοντερνισμού στη χώρα μας: σκέφτομαι αντίστοιχα τον Χωμενίδη και το «Δαμάζοντας το κτήνος» της Ερσης Σωτηροπούλου. Αλλά με εμπνέει ως άσκηση δημιουργικής γραφής. Θα ζητούσα από τα παιδιά να γράψουν μια ιστορία αφηρημένου εξπρεσιονισμού στα πρότυπα του Κάφκα ή του Μπολάνιο με ήρωα τον κύριο Κ. Ή να επεξεργαστούν δημιουργικά τη φράση «δεν πρόκειται να προδώσω ποτέ την κοινωνία» αντικαθιστώντας το ρήμα και το αντικείμενο, προσφέροντας πιο σουρεαλιστικές λύσεις στη φράση. Ή να απομαγνητοφωνήσουν μια παράγραφο από το επίμαχο βίντεο και να δουλέψουν με την πολιτική ιδιόλεκτο όπως το κάνει π.χ. ο Ιαν ΜακΓιούαν στο «Αμστερνταμ», ο Μίλαν Κούντερα στο «Αστείο» ή η Σώτη Τριανταφύλλου. Θα μου άρεσε κι ένας θεατρικός μονόλογος: ένας κύριος Κ καθισμένος σε ντιβανοκασέλα εκστομίζει κοινότοπες φράσεις σε λογική σειρά και μετά αναδιατάσσει τις φράσεις δημιουργώντας έναν όλο και πιο ανησυχητικό μονόλογο.
Αλλά σοβαρά τώρα: σκέφτομαι αντί για την κασέλα «Το Κιβώτιο» του Αρη Αλεξάνδρου και μελαγχολώ. Ας βάλουμε τον κύριο Κ να κάθεται στη μέση της σκηνής. Εχει να γράψει μια πανεπιστημιακή εργασία για την αξιοπιστία και τον κυνισμό. Προσπαθεί να διαβάσει «Το Κιβώτιο» με λυσάρι. Δεν καταλαβαίνει λέξη.
Σοφία Νικολαΐδου
Η ζωή γράφει τις καλύτερες ιστορίες
Κανένας συγγραφέας δεν μπορεί να ξεπεράσει τη ζωή. Εκείνη γράφει τις καλύτερες ιστορίες. Αλλωστε η βιωμένη πραγματικότητα, η Ιστορία που βράζει, υπήρξε από συστάσεως μυθιστορήματος το ορυκτό υλικό της μυθοπλασίας. Οποιο φρικτό έγκλημα και να επινοήσει κανείς για το αστυνομικό του μυθιστόρημα υπάρχει κάποιο άλλο φρικτότερο που συνέβη πραγματικά. Οποια απίστευτη σύμπτωση, γύρισμα της πλοκής, τρελή ανατροπή και να επινοήσει ο μυθιστοριογράφος υπάρχει πάντα μια ανθρώπινη ιστορία, ένα πραγματικό γεγονός που θα κάνει την επινόησή του κιμά.
Μου έχει συμβεί σε μυθιστόρημα που βασίστηκε σε ιστορικά γεγονότα να χρειαστεί να «κατεβάσω» την πραγματική πραγματικότητα, γιατί δεν θα γινόταν πιστευτή. Δεν πληρούσε τη ρεαλιστική συνθήκη…
Η υπόθεση «Κασσελάκης» μού προκαλεί συγγραφική αμηχανία. Θα μπορούσε να είναι υλικό για παραμύθι με διδακτικό επιμύθιο, κάτι σαν «Ο λαγός και η χελώνα». Ή μυθιστόρημα που ξεκινάει νωχελικά και αίφνης η πλοκή γκαζώνει. Μαύρη κωμωδία με όλα τα βαθυνούστατα και τα σοβαρά να λέγονται και να γίνονται με αλλεπάλληλες συστροφές ειρωνείας. Ο,τι και να μηχανευτεί η συγγραφέας όμως, στο τέλος δεν μπορεί να ξεπεράσει τη ζωή. Εκείνη γράφει τις καλύτερες ιστορίες. Περιμένω κι εγώ λοιπόν, μαζί με άλλους, να δω και να διαβάσω τη συνέχεια.
Βαγγέλης Ραπτόπουλος
Η πραγματικότητα ξεπερνά κάθε φαντασία
Θυμήθηκα το «Ζ» του Βασιλικού. Επειδή ακριβώς και πάλι η πραγματικότητα ξεπέρασε κάθε φαντασία, έστω και ως παρωδία. Επομένως, δεν θα έγραφα μυθοπλασία, αλλά ένα μυθιστόρημα-ντοκουμέντο με θέμα, αντί της δολοφονίας Λαμπράκη, την εκλογή του Κασσελάκη στην προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ.
Η περίπτωση Κασσελάκη έχει σαφέστατα μία όψη που φλερτάρει με τη σουρεαλιστική κωμωδία. Και μία άλλη όψη («μεταπολιτική») που είναι τόσο καινούργια στην Ελλάδα, ώστε οι μισοί ελπίζουν και οι μισοί φοβούνται, περιμένοντας να δουν πού θα πάει το πράγμα.
Ο αμερικανοτραφής Κασσελάκης κομίζει νέα ήθη που σπέρνουν έναν μικρό πανικό σε ολόκληρο το πολιτικό μας σύστημα. Νέα ήθη είναι η αθρόα χρήση των κοινωνικών δικτύων, αλλά και όσα δηλώνει, και προπαντός η βούλησή του να προσεγγίσει την κοινωνία.
Σε σύγκριση με τους επιστήμονες ή τους καλλιτέχνες μας, δεν έχουμε δυστυχώς τους πολιτικούς που μας αξίζουν. Η μέχρι τώρα παρουσία του Κασσελάκη, ακόμα κι όταν με ξένιζε ή με δυσαρεστούσε, έκανε τους παραδοσιακούς πολιτικούς μας να φαίνονται ακόμη πιο ανεπαρκείς και υποκριτές.
Οσο για τη διακηρυγμένη ομοφυλοφιλία του, πέτρα σκανδάλου για τους ομοφοβικούς, που αποτελούν ένα μεγάλο μέρος της οπισθοδρομικής κοινωνίας μας (ανάμεσά τους και οι καταπιεσμένοι ομοφυλόφιλοι που τον αντιπαθούν λόγω ζήλιας), μου τον κάνει συμπαθή εξ ορισμού.
Ευτυχία Γιαννάκη
Το «Sunny Boy» πήγε στο Ελος
Κάποιοι πίστευαν ότι θα έρθουν καλύτερες μέρες, κάποιοι ότι θα έρθουν χειρότερες, κάποιοι έλεγαν ότι πλησίαζε το τέλος του κόσμου, κάποιοι έβλεπαν πως ο κόσμος ήταν ακόμη στην αρχή του. Μόνη αλήθεια ήταν ότι το Ελος, το χωριό που είχε βουλιάξει προ πολλού στον βάλτο, εξακολουθούσε κόντρα σε κάθε λογική να μετράει τους ίδιους κατοίκους που έκαναν τις ίδιες κουβέντες και κουβαλούσαν τα ίδια μυαλά από την ημέρα που πλημμύρισε. Οι κάτοικοι ζούσαν μέσα στο σκοτάδι και την τρέλα, με ρούχα που κολλούσαν πάνω τους, με το νερό να φτάνει μέχρι τον λαιμό τους, σέρνοντας βαριά τα πόδια τους στη λάσπη. Κάποια στιγμή εμφανίστηκε ένας ξένος, χαμογελαστός και τους είπε εγώ μπορώ, εγώ θα τα αλλάξω όλα, το Ελος θα βγει επιτέλους από τον βάλτο. Το σώμα του γυάλισε στον ήλιο. Τον είπαν sunny boy γιατί ήταν φωτεινός. Κάποιοι είδαν τον σωτήρα, κάποιοι τον εχθρό, κάποιοι είπαν ότι είχε μυστική αποστολή, κάποιοι ότι ήταν ένα κενό δοχείο, άλλοι είδαν το ίδιο δοχείο γεμάτο. Ο ξένος περίμενε. Τους κοίταξε και έβαλε το πόδι του στο Ελος. Η λάσπη έφτασε ώς το γόνατο. Ολοι πια κοιτούσαν τον ξένο να δουν τι θα συμβεί… Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα διήγημα για την περίσταση, αλλά τώρα όσο το σκέφτομαι λέω δεν θα το γράψω.
Γιώργος Σκαμπαρδώνης
Κασσελογοτεχνία
Για τον νέο αρχηγέτη μπορούν να γραφούν παιάνες, επιγράμματα, ποιμενικές ασυμφωνίες και ηθογραφίες ηθικών πλεονεκτημάτων. Επίσης Πινδαρικοί ύμνοι και ποιήματα Στράτωνος μούσας παιδικής. (Ημιπιτσιρικάδων). Ενδείκνυται ως υπερήρωας της Marvel να εμπνεύσει δονκιχωτικά σονέτα και ημικαβαφικούς ιάμβους, ίσως και ένα μυθιστόρημα-ποταμό που θα πλημμυρίσει με λυρισμό τη Θεσσαλία. Είναι προφανές πως ο αρχηγός μπορεί να πυροδοτήσει και στίχους λαϊκών ασμάτων Καζαντζιδικής πνοής του στυλ «Η επιστροφή του μετανάστη-εφοπλιστή», και «Αστόρια, Αστόρια, μας έκλεισες τα στόρια». Επίσης χριστιανικά κοντάκια («Στέφανος εξ ακανθών») και δημώδη άσματα της τάβλας, όπως το «Τι γύρευες, Στέφο μ’, τι χάλευες στο Λέχοβο στη Ράχη». Ή, ακόμα και στίχους αλα-Γκόρπα («Κομμουνιστής στα λάχανα και στα λεφτά χασάπης»). Ανδρα μοι έννεπε μούσα πολύτροπον – αν και αυτό το «άνδρα» είναι πλέον αφόρητο μη-κορέκτ και δεν μπορεί να γραφεί. Ρεμπέτικα του είδους «Το κασέ του Κασσελάκη» και συνταγές όπως «Φρικασε-λάκι». Είναι, δε, πιθανό, εις τον πάτο της εικόνας, να ακούσουμε και ωραιότατα ηπειρώτικα μοιρολόγια.
